Στα μάτια ενός εξωτερικού παρατηρητή, το σκηνικό θα μπορούσε να θυμίζει ενηλίκους που παίζουν κάποιο επιτραπέζιο παιχνίδι στρατηγικής, έχοντας απλώσει μπροστά τους πιόνια, πύργους, άρματα, χάρτες και κάρτες. Ωστόσο οι στρατιωτικές στολές των συμμετεχόντων, πολλοί από τους οποίους είναι εν ενεργεία αξιωματικοί των ενόπλων δυνάμεων, ενδεχομένως να γεννούσαν «υποψίες» και δεύτερες σκέψεις.

Γιατί ήρθαν όλοι αυτοί να «παίξουν» με τα ρούχα της «δουλειάς»; Όλα αποσαφηνίζονται όταν γίνει αντιληπτό ότι δεν πρόκειται για παιχνίδι ψυχαγωγίας, αλλά για παιχνίδι προετοιμασίας, που διεξάγεται από επαγγελματίες του κλάδου της εθνικής ασφάλειας και των ενόπλων δυνάμεων, με το βλέμμα στραμμένο στον πραγματικό κόσμο όπως εκείνος διαμορφώνεται πια εν μέσω υπαρκτών απειλών, ανοιχτών πληγών, εν εξελίξει ανταγωνισμών και επαπειλούμενων συγκρούσεων.

Μόλις τον περασμένο Αύγουστο, 25 ειδήμονες από διαφορετικές χώρες, Αμερικανοί και Βρετανοί κυρίως, συγκεντρώθηκαν στο Syracuse University των ΗΠΑ με μια μάλλον ασυνήθιστη αποστολή. Σκοπός τους ήταν να φανταστούν και να σχεδιάσουν μια… κινεζική εισβολή στην Ταϊβάν, λαμβάνοντας όμως υπόψη όσα θα μπορούσαν πραγματικά να γίνουν και να αποδώσουν καρπούς επί του πεδίου.

«Ήταν ένα πολεμικό παιχνίδι (wargame) για την κατάκτηση της Ταϊβάν, αλλά από την οπτική γωνία της Κίνας», σημειώνει το αμερικανικό War on the Rocks, υπογραμμίζοντας ότι «για δύο ημέρες, νυν και πρώην αξιωματούχοι των ΗΠΑ, ακαδημαϊκοί και αναλυτές προσπάθησαν να μπουν στην επιθετική στρατηγική νοοτροπία του Πεκίνου στο πλαίσιο ενός πολεμικού παιχνιδιού, συζητώντας όχι το πώς θα έπρεπε η Αμερική να αντιδράσει στην κινεζική επιθετικότητα, αλλά το πώς η Κίνα θα μπορούσε να ξεπεράσει τα εμπόδια που δεν της έχουν επιτρέψει, προς το παρόν, να επιτεθεί στο νησί της Ταϊβάν».

Τα περισσότερα αμερικανικά wargames επικεντρώνονται σε στρατιωτικές επιχειρήσεις και σενάρια εισβολής, χωρίς όμως να εξετάζουν παράλληλα το πολιτικό πλαίσιο που διαμορφώνει τις στρατιωτικές αποφάσεις. Κατά αυτόν τον τρόπο ωστόσο, όπως σημειώνει το War on the Rocks, «οι Ηνωμένες Πολιτείες προετοιμάζονται για έναν πόλεμο που μπορούν ή που προτιμούν οι ίδιες να διεξαγάγουν, κι όχι για αυτόν που η Κίνα αναμένει να κερδίσει».

Μέσα από αυτό το wargame που έλαβε χώρα συγκεκριμένα στο Syracuse University της Νέας Υόρκης τον περασμένο Αύγουστο, προέκυψαν κατά βάση τρία σενάρια κινεζικών δυνητικών επιθέσεων στην Ταϊβάν: εκείνο μιας περιορισμένης σε έκταση και ένταση πυραυλικής επίθεσης που θα ακολουθούνταν όμως από ένα διπλωματικό τελεσίγραφο, εκείνο μιας σταδιακής κλιμάκωσης που θα σταματούσε ωστόσο ένα βήμα πριν από τη σύγκρουση με τις αμερικανικές δυνάμεις, και εκείνο μιας επίθεσης που θα είχε ως στόχο εξαρχής να παραλύσει τις αμερικανικές δυνάμεις οδηγώντας την Ταϊπέι σε απομόνωση.

Το ενδιαφέρον ωστόσο στην προκειμένη περίπτωση δεν έχει να κάνει μόνο με το περιεχόμενο όσων συζητήθηκαν ως σενάρια, αλλά και με την ίδια τη διαδικασία της ανάπτυξης και της ανάλυσης σεναρίων στο πλαίσιο ενός wargame.

Το φαινόμενο της χάραξης στρατηγικής μέσω wargaming δεν είναι καινοφανές. Αντιθέτως, έχει πίσω του ιστορία αιώνων, αφού τα πρωσικά «Kriegsspiele» να μας ταξιδεύουν πίσω στον 19o αιώνα.

Ωστόσο υπό τις παρούσες συνθήκες πια, μέσα στο τρέχον περιβάλλον των πολλαπλών υβριδικών απειλών, των οξυνόμενων ανταγωνισμών και της αναδιαμόρφωσης των διεθνών σφαιρών επιρροής, τα wargames αποκτούν πρόσθετη αξία ως εργαλεία προετοιμασίας έναντι υπαρκτών ή επαπειλούμενων προκλήσεων.

Διόλου τυχαία, εταιρείες παροχής συμβουλευτικής, όπως για παράδειγμα η RAND, αφιερώνουν σημαντικούς πόρους στο wargaming το οποίο και προωθούν ως μέσο εκπαίδευσης αλλά και προετοιμασίας.

«Στην ουσία τους, τα πολεμικά παιχνίδια εμπλέκουν τους συμμετέχοντες σε σενάρια υψηλού ρίσκου και αβεβαιότητας, αναγκάζοντάς τους να λάβουν κρίσιμες αποφάσεις υπό πίεση […] Προσομοιώνοντας προκλήσεις του πραγματικού κόσμου, βοηθούν τους οργανισμούς να δοκιμάσουν τις στρατηγικές τους σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον, όπου η αποτυχία καθίσταται πολύτιμη ευκαιρία εκμάθησης […] Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές ασκήσεις που προβάρουν προϋπάρχοντα σχέδια, τα πολεμικά παιχνίδια εισάγουν απροσδόκητες ανατροπές, πιέζοντας τους συμμετέχοντες να σκεφτούν δημιουργικά, να προσαρμοστούν γρήγορα και να αντιμετωπίσουν την πολυπλοκότητα μιας κρίσης», γράφει στον ιστοχώρο της η RAND.

Ενδεικτικά, μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο περισσότερα από 500 άτομα βρέθηκαν στις εγκαταστάσεις της École Militaire στο Παρίσι για να πάρουν μέρος στα wargames που διοργάνωσε η «Commandement du Combat du Futur» (CCF) των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων. «Τα πολεμικά παιχνίδια έχουν αναδειχθεί σε κρίσιμα στρατηγικά εργαλεία εν μέσω των αυξανόμενων παγκόσμιων εντάσεων. Χρησιμοποιούνται πια ευρέως σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις σε όλη τη Γαλλία, συμπεριλαμβανομένης της École de Guerre […] Ο επικεφαλής του γαλλικού οργανισμού για την αμυντική καινοτομία δημιούργησε ακόμη κι ένα πρόγραμμα στο πλαίσιο του οποίου σεναριογράφοι και συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας φαντάζονται μελλοντικά σενάρια στην προσπάθεια να προβλέψουν τις όποιες ενδεχόμενες στρατηγικές εκπλήξεις», έγραφε χαρακτηριστικά το γαλλικό δίκτυο France24 με φόντο εκείνη την εκδήλωση.

Εξειδικευμένα κέντρα wargaming αναπτύσσονται και δραστηριοποιούνται διεθνώς, παράλληλα, σε κρατικό/θεσμικό/ακαδημαϊκό επίπεδο.

Υπό τη σκέπη του Πανεπιστημίου των γερμανικών Ομοσπονδιακών Ενόπλων Δυνάμεων «Χέλμουτ Σμιτ» στο Αμβούργο (Helmut-Schmidt-Universität/Universität der Bundeswehr Hamburg) λειτουργεί για παράδειγμα το «German Wargaming Center», ενώ και στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ πραγματοποιείται πια κάθε χρόνο ένα διήμερο ή τριήμερο εκδηλώσεων, το επονομαζόμενο «Wargaming Initiative for NATO» (WIN), το οποίο πέρυσι έλαβε χώρα στο Αμβούργο και τα προηγούμενα δύο χρόνια στη Ρώμη και στο Παρίσι, ενώ το φετινό WIN αναμένεται να πραγματοποιηθεί στη Βερόνα από τις 18 έως τις 20 Νοεμβρίου.

Για την ιστορία, στο πλαίσιο του περυσινού νατοϊκού «Wargaming Initiative», είχαν τεθεί επί τάπητος περισσότερα από είκοσι wargames. Ενδεικτικά, αναφέρονται τα: Assent, CHESS, WISE-AEGIS, Cyber Kriegsspiel, Hybrid Commander: Sisu, Blotto, Commander Task Force Baltic, HyDRA, Future Challenge 2040, Arctique 2100, Caucasus Fallout, Flashpoint Series, Mediterraneo, VENICE, 1985: Sacred Oil, CW-Brainware, Thinking Red, Jaws of the Dragon, Vantage, Organizational Troop-to-Task, At Any Cost και Littoral Commander.