Ξεκινώντας από το δεύτερο μισό του 2020, η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα άρχιζε να «αποκαθιστά» τους δεσμούς που η ίδια είχε διαρρήξει μέσα από εκβιασμούς και απειλές τα προηγούμενα χρόνια με πολλές από τις γειτονικές της χώρες.

Καιροσκοπική η διάρρηξη των δεσμών, καιροσκοπική και η αποκατάστασή τους για μια χώρα όπως είναι η Τουρκία που πορεύεται στη διεθνή σκηνή μέσα σε ένα όργιο αναθεωρητικής αναξιοπιστίας, κομίζοντας προβλήματα, απειλές και εκβιασμούς ως διαπραγματευτικά χαρτιά.

Εάν είσαι μέρος του προβλήματος, τότε θα μπορούσες να γίνεις και μέρος της όποιας «λύσης»: Περίπου αυτό είναι το «μάντρα» με το οποίο κινείται η τουρκική πλευρά στη διεθνή σκηνή, ως μια δύναμη που, όταν δεν παζαρεύει εκβιάζοντας, εκβιάζει παζαρεύοντας.

Βήματα προόδου

Στο διάστημα που μεσολάβησε από το 2020 και μετά (με φόντο την εκλογική νίκη του Τζο Μπάιντεν στις ΗΠΑ, τις συμφωνίες του Αβραάμ μεταξύ Ισραήλ και Αράβων, τη σύσταση του EastMed Gas Forum στην Αίγυπτο, και την αποκατάσταση των δεσμών μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Κατάρ), συνέβησαν, βέβαια, πολλά: Η τουρκική ηγεσία υποδέχθηκε στην Άγκυρα τον πρόεδρο του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτσογκ (Μάρτιος 2022) αλλά και τον Εμιρατινό πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ Μπιν Ζαγιέντ Αλ Ναχιάν (Νοέμβριος 2021), ενώ και ο πρόεδρος Ερντογάν από την πλευρά του επισκέφθηκε τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (Φεβρουάριος 2022).

Ειδικά μεταξύ Τουρκίας και ΗΑΕ, η πορεία αποκατάστασης έδειξε να κυλά με ρυθμό ταχύ και απρόσκοπτο. Δεν ισχύει το ίδιο ωστόσο και για την πορεία της επιδιωκόμενης από την Άγκυρα αποκατάστασης των δεσμών με άλλες δυνάμεις όπως είναι εκείνες της Αιγύπτου και της Σαουδικής Αραβίας.

Αγκάθια

Η τουρκική πλευρά δεν το έχει κρύψει πως θα ήθελε να τα «ξαναβρεί» με Αιγύπτιους και Σαουδάραβες, πλην όμως τα τουρκογενή «αγκάθια» στα συγκεκριμένα μέτωπα είναι από εκείνα που δύσκολα θα ξεχαστούν.

Η αιγυπτιακή ηγεσία θυμάται την στήριξη που παρέσχε η Άγκυρα στη Μουσουλμανική Αδελφότητα (και τους τύπου «ραμπιά» δημόσιους χαιρετισμούς του Ερντογάν), όπως άλλωστε και την υπονομευτική προς την αιγυπτιακή επιρροή εμπλοκή των Τούρκων στο μέτωπο της Λιβύης.

Και η πλευρά του Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, από την άλλη, θυμάται τον τρόπο με τον οποίο η τουρκική ηγεσία είχε επιχειρήσει να εργαλειοποιήσει-διεθνοποιήσει την υπόθεση της δολοφονίας του Τζαμάλ Κασόγκι με στόχο να πλήξει τον Σαουδάραβα πρίγκιπα διάδοχο.

Όσο για την «χημεία» μεταξύ Ερντογάν και Άμπντελ Φατάχ αλ Σίσι, εκείνη είναι από χείριστη έως… ανύπαρκτη. Τόσο ανύπαρκτη ώστε να θεωρείται απίθανη και μια δια ζώσης συνάντηση των δύο ηγετών (έχει ακουστεί ότι ακόμη και αν αποκατασταθούν κάποια στιγμή οι τουρκοαιγυπτιακές σχέσεις, αυτό θα γίνει χωρίς συνάντηση Ερντογάν-Σίσι).

Τα τουρκικά ανοίγματα, λοιπόν, προς Κάιρο και Ριάντ δεν έχουν, ακόμη, αποδώσει τους καρπούς που θα επιθυμούσαν οι ιθύνοντες πίσω στην Άγκυρα, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν έχουν σημειωθεί και σημαντικά βήματα επαναπροσέγγισης τα οποία και συνεχίζονται με την προοπτική μάλιστα να ενταθούν.

Ένας κλάδος που επηρεάζεται, πλέον, αρνητικά από τον πόλεμο στην Ουκρανία είναι, μεταξύ άλλων, και ο κλάδος του τουρισμού, με την Αίγυπτο από την πλευρά της να αναζητά νέες οδούς προσέλκυσης τουριστών από το εξωτερικό.

Ρώσοι και Ουκρανοί αντιστοιχούσαν περίπου στο 33% των τουριστών που επισκέπτονταν κάθε χρόνο την Αίγυπτο, με τον κλάδο του τουρισμού να θεωρείται σημαντικότατος για τη χώρα, καθώς αντιστοιχεί περίπου στο 12% του αιγυπτιακού ΑΕΠ ενώ παράλληλα αποτελεί και πηγή προσέλκυσης ξένου συναλλάγματος.

Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, το αιγυπτιακό υπουργείο Τουρισμού παρουσιάζεται να εξετάζει τρόπους προσέλκυσης Ρώσων τουριστών… μέσω Τουρκίας, όπως δήλωσε η ίδια η αρμόδια υπουργός Ghada Shalaby τον Μάρτιο στο πρακτορείο Reuters. Σημαντική σημείωση: αν και νατοϊκή, η Τουρκία δεν συμμετέχει στις κυρώσεις που έχει επιβάλει η Δύση κατά της Ρωσίας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.

O Magdy Selim, πρώην αξιωματούχος του υπουργείου Τουρισμού της Αιγύπτου μιλά στο Al-Monitor για «κοινά τουρκο-αιγυπτιακά τουριστικά πακέτα», βλέποντας προοπτικές μεγαλύτερης συνεργασίας Καΐρου-Άγκυρας στον συγκεκριμένο τομέα.

Ο Ρώσος πρέσβης στο Κάιρο, Georgy Borisenko, κάλεσε την αιγυπτιακή ηγεσία, από το βήμα συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε πίσω στα τέλη Μαρτίου, να ενταχθεί στο ρωσικό σύστημα πληρωμών Mir, προκειμένου να καταστήσει έτσι πιο εύκολες τις συναλλαγές με Ρώσους τουρίστες.

Σημειωτέων πως Ρώσοι και Ουκρανοί αντιστοιχούν περίπου στο 27% των ξένων που επισκέπτονται ετησίως την Τουρκία. Μόνο το 2021, υπολογίζεται πως βρέθηκαν εκεί 4,7 εκατομμύρια Ρώσοι και 2,1 εκατομμύρια Ουκρανοί.

Την Τουρκία επισκέφθηκε, όμως, τον περασμένο Δεκέμβριο (2021), για να πάρει μέρος στην τρίτη Σύνοδο Εταιρικής Σχέσης Τουρκίας-Αφρικής, και ο υφυπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου, Χαμντί Λόζα (Hamdi Sanad Loza). Από την Κωνσταντινούπολη μάλιστα όπου βρέθηκε, ο Αιγύπτιος ΥΦΥΠΕΞ άνοιξε παραθυράκι ενίσχυσης της συνεργασίας με την Τουρκίας στους τομείς του εμπορίου, των επενδύσεων και του τουρισμού.

Σημειωτέων ότι, παρά την κρίση στις διπλωματικές τους σχέσεις, Τουρκία και Αίγυπτος είδαν τον όγκο των μεταξύ τους εμπορικών συναλλαγών να τριπλασιάζεται την περίοδο 2007-2020, ενώ πιο πρόσφατα (τέλη 2021) η Αίγυπτος θα άρχιζε να στέλνει και – κατά κάποιους αξιοσημείωτες – ποσότητες υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στην Τουρκία.

Υπενθυμίζεται πως μέσα στο 2021, Τουρκία και Αίγυπτος είχαν δύο γύρους διερευνητικών συνομιλιών: στο Κάιρο τον Μάιο και στην Άγκυρα τον Σεπτέμβριο.

Παράλληλα, η Τουρκία από την πλευρά της θα προχωρούσε και σε μια σειρά από κινήσεις «καλής θέλησης» αίροντας το βέτο με το οποίο είχε μπλοκάρει τη συμμετοχή της Αιγύπτου σε δράσεις του ΝΑΤΟ, αλλά και περιορίζοντας σημαντικά την αντιπολιτευτική ρητορική των αιγυπτιακών Μέσων που λειτουργούσαν με έδρα την Τουρκία.

Και τώρα, εν έτει 2022 πια, η Τουρκία παρουσιάζεται έτοιμη να στείλει έναν νέο πρέσβη στο Κάιρο (θα είναι κατά πάσα πιθανότητα ο Σαλίχ Μουτλού Σεν, πρώην εκπρόσωπος της Τουρκίας στον Οργανισμό Ισλαμικής Συνεργασίας), καλύπτοντας έτσι ένα κενό το οποίο χρονολογείται από τον Νοέμβριο του 2013.

Στοχεύσεις

Που αποσκοπεί η Τουρκία; Τα οφέλη ενός τουρκοαιγυπτιακού rapprochement, βάσει όσων υποστηρίζουν Τούρκοι αναλυτές, θα μπορούσαν να είναι πολλαπλά: τουρκικά (η ένταξη της Τουρκίας στο EMGF), τουρκοαιγυπτιακά (μια τουρκοαιγυπτιακή οριοθέτηση στην Ανατολική Μεσόγειο θα εξασφάλιζε μεγαλύτερες θαλάσσιες ζώνες σε Τουρκία και Αίγυπτο, σύμφωνα με την τουρκική πλευρά) και περιφερειακά («θετικά» για τις εξελίξεις σε Λιβύη και Παλαιστινιακό, πάντοτε σύμφωνα με την τουρκική πλευρά).

Παράλληλα ωστόσο, μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η τουρκική πλευρά επιχειρεί ανοίγματα και προς τη μεριά της Σαουδικής Αραβίας, με τους Τούρκους αναλυτές να υποστηρίζουν μάλιστα ότι και το Ισραήλ θα καλωσόριζε μια τουρκοσαουδαραβική επαναπροσέγγιση ως δυνητικά περιοριστική της ιρανικής επιρροής.

Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου και ο ομόλογός του της Σαουδικής Αραβίας, πρίγκιπας Φαϊζάλ μπιν Φαρχάν αλ Σαούντ είχαν προ ημερών συνάντηση στο Ισλαμαμπάντ, στο περιθώριο εκδήλωσης του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, ενώ προ μηνών ο πρόεδρος Ερντογάν είχε τηλεφωνική συνομιλία με τον Σαουδάραβα βασιλιά Σαλμάν.

Η κίνηση της τουρκικής πλευράς να ξεχάσει την υπόθεση Κασόγκι στέλνοντάς την προς εκδίκαση πίσω στην ίδια τη Σαουδική Αραβία (τις Αρχές της οποίας όμως κατηγορούσε για το εν λόγω έγκλημα) αποτελεί ένα «δώρο» της Άγκυρας προς το Ριάντ (…λέγαμε παραπάνω για τους τουρκικούς εκβιασμούς που μετατρέπονται σε διαπραγματευτικά χαρτιά προετοιμάζοντας το έδαφος για τουρκικές κινήσεις καλής θέλησης…).

Αρκεί, άραγε, αυτό το δώρο, προκειμένου να τα «ξαναβρούν» οι Τούρκοι με τους Σαουδάραβες;

Η ίδια η τουρκική πλευρά, πάντως, πανηγυρίζει, υποστηρίζοντας πως οι τουρκικές εξαγωγές προς τη Σαουδική Αραβία αυξήθηκαν κατά 25% το πρώτο τρίμηνο του 2022 (σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2021), ενώ παράλληλα υπήρξαν και δημοσιεύματα σύμφωνα με τα οποία ο Σαουδάραβας βασιλιάς επρόκειτο να προσκαλέσει τον Ερντογάν να προσευχηθεί μαζί του στη Μέκκα (!;!) αναγνωρίζοντας έτσι στο Τούρκο πρόεδρο ρόλο «ηγέτη» εντός του σουνιτικού κόσμου.

Που αποσκοπεί η Τουρκία; Τα οφέλη ενός τουρκοσαουδαραβικού rapprochement, βάσει όσων υποστηρίζουν Τούρκοι αναλυτές, θα μπορούσαν να είναι κυρίως οικονομικά για την τουρκική ηγεσία που θέλει: να πουλήσει drones στους Σαουδάραβες, να εντάξει τουρκικές εταιρείες στα πρότζεκτ του Saudi Vision 2030, να προσεκλύσει αραβικές επενδύσεις, και να αυξήσει συνολικά τις τουρκικές εξαγωγές προς τη Σαουδική Αραβία.

«Η πεποίθηση ότι ο Ερντογάν θα επιδιορθώσει την τουρκική οικονομία με τα χρήματα που θα βρει από τον έξω κόσμο, και έτσι θα κερδίσει τις εκλογές σε 13 μήνες, κυριαρχεί στους κύκλους του AKP», σημειώνει χαρακτηριστικά από την πλευρά του ο γνωστός Τούρκος αναλυτής Μουράτ Γετκίν…