Άγκυρα και Τεχεράνη βλέπουν τις μεταξύ τους σχέσεις να οδηγούνται από κρίση σε κρίση, με το επιδεινούμενο κλίμα να αποτυπώνει παράλληλα και τον βαθμό στον οποίο οι αναθεωρητικοί τακτικισμοί των Ερντογάν-Μπαχτσελί μπορούν να «εξοργίζουν» ταυτόχρονα όχι μόνο «συμμάχους» εντός του δυτικού/νατοϊκού στρατοπέδου αλλά και «αντιπάλους» της Δύσης.

Ήδη από τις πρώτους μήνες του 2021, αναλυτές όπως ο (Τούρκος) Γκάλιπ Νταλάι (Chatham House, Robert Bosch Academy κ.ά.) και ο (Πακιστανός) Κάμραν Μποχάρι (Newlines Institute, University of Ottawa κ.ά.) είχαν υποστηρίξει πως οι ιρανοτουρκικές ισορροπίες εισέρχονται σε ζώνη έντονων αναταράξεων.

«Οι τουρκο-ιρανικές σχέσεις αναμένεται να γίνουν περισσότερο ταραχώδεις», έγραφε ο Νταλάι τον περασμένο Φεβρουάριο, μέσα από τις σελίδες του GMFUS. «Ένας αναδυόμενος ψυχρός πόλεμος ανάμεσα στις δύο περιφερειακές δυνάμεις είναι αναπόφευκτος», έγραφε ο Μποχάρι λίγες εβδομάδες αργότερα, αναφερόμενος σε μια «επερχόμενη τουρκο-ιρανική αντιπαράθεση», μέσα από τον ιστοχώρο του περιοδικού Newlines.

Λόγω Αζερμπαϊτζάν

Υπενθυμίζεται, βέβαια, πως είχαν προηγηθεί και τα γεγονότα του 2020: ο πόλεμος Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας για το Ναγκόρνο Καραμπάχ αλλά και εκείνη η (αλυτρωτική υπέρ του Αζερμπαϊτζάν) αντι-ιρανική ομιλία που είχε εκφωνήσει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις 10 Δεκεμβρίου του 2020 από το Μπακού.

Σχεδόν έναν χρόνο μετά (τέλη Σεπτεμβρίου-αρχές Οκτωβρίου του 2021), Τουρκία και Αζερμπαϊτζάν βρίσκονται να πραγματοποιούν κοινά στρατιωτικά γυμνάσια (Indestructible Brotherhood 2021) στην περιοχή του Ναχιτσεβάν, η οποία όμως συνορεύει με το βόρειο Ιράν. Εάν πιστέψουμε, δε, όσα διαμηνύουν τα κρατικά τουρκικά ΜΜΕ (βλ. TRT World) επικαλούμενα βαθιά τουρκόφιλους δυτικούς όπως για παράδειγμα τον πρώην πρέσβη των ΗΠΑ στο Αζερμπαϊτζάν Μάθιου Μπράιζα, τότε τα εν λόγω τουρκο-αζερικά στρατιωτικά γυμνάσια «στέλνουν σήματα προς την πλευρά του Ιράν».

Μπαράζ από στρατιωτικά γυμνάσια

Υπενθυμίζεται πως τις τελευταίες εβδομάδες η Τουρκία έχει πάρει μέρος και σε άλλες στρατιωτικές ασκήσεις στην ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου, όπως ήταν η «Three Brothers 2021» (Αζερμπαϊτζάν, Τουρκία, Πακιστάν), τα κοινά τουρκοαζερικά γυμνάσια στο Λατσίν (ή Λαχίν) και οι ναυτικές ασκήσεις στην Κασπία.

Η Τουρκία του σουνίτη Ερντογάν εμφανίζεται, με άλλα λόγια, στον απόηχο του πολέμου των 44 ημερών και της Διακήρυξης της Σούσα (ή Σούσι) που τον διαδέχθηκε, να επιχειρεί να «απλωθεί» κατά τρόπο στρατιωτικοποιημένο στην περιοχή του Καυκάσου, με την Ισλαμική Δημοκρατία του σιιτικού Ιράν από την άλλη πλευρά να παρακολουθεί όμως στενά τις κινήσεις των «νατοϊκών» Τούρκων.

Η Τεχεράνη απαντά στις κινήσεις των γειτόνων με τα δικά της στρατιωτικά γυμνάσια κοντά στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν στα βορειοδυτικά της χώρας (όπου ειρήσθω εν παρόδω αξίζει να σημειωθεί πως είναι συγκεντρωμένο και το μεγαλύτερο κομμάτι της αζέρικης μειονότητας του Ιράν, μιας μειονότητας τα μέλη της οποίας ανέρχονται σε περίπου δέκα εκατομμύρια). Ο λόγος για ιρανικές ασκήσεις όπως ήταν για παράδειγμα η «Conquerors of Khaybar» που πραγματοποιήθηκε προ ημερών.

Διόδια και φορτηγά

Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί πως μέσα στον Σεπτέμβριο σημειώθηκαν και άλλου τύπου επεισόδια μεταξύ Αζέρων και Ιρανών, όταν οι Αρχές του Αζερμπαϊτζάν άρχισαν να στήνουν μπλόκα/διόδια πάνω στη διαδρομή Kapan–Shikahogh–Meghri και να επιχειρούν ελέγχους σε Ιρανούς οδηγούς φορτηγών που έκαναν δρομολόγια προς τη νότια Αρμενία, υποχρεώνοντάς τους να καταβάλλουν τέλη ή ακόμη και συλλαμβάνοντας κάποιους εξ αυτών (με την κατηγορία πως «εισήλθαν σε εδάφη του Αζερμπαϊτζάν παράνομα από την Αρμενία»).

Στο ίδιο πλαίσιο, αξίζει ωστόσο να σημειωθεί πως Ιράν και Αρμενία κάνουν πλέον μαζί βήματα προς την ανάπτυξη ενός νέου διαδρόμου (North–South Corridor, Νορντούζ-Ερεβάν) που θα παρακάμπτει πλήρως τις υπό αζερικό έλεγχο περιοχές. Το Μπακού προφανώς και δεν θα ήθελε να δει νέους διαδρόμους που το παρακάμπτουν στερώντας του επιρροή, αλλά και η Τεχεράνη από την άλλη πλευρά δεν θα ήθελε να δει έναν διάδρομο που θα παρέκαμπτε το Ιράν συνδέοντας το Αζερμπαϊτζάν με την Τουρκία μέσω του Ναχιτσεβάν.

Πολλά τα μέτωπα

Η ιρανική ηγεσία αποκηρύσσει ανοιχτά τους στενούς δεσμούς που διατηρεί το Αζερμπαϊτζάν με το Ισραήλ, ενώ παράλληλα έχει κατηγορήσει το Μπακού πως στρατολογεί/εργαλειοποιεί τζιχαντιστές.

Την ίδια ώρα ωστόσο, πολλοί εκτιμούν πως όταν οι Ιρανοί Φρουροί της Επανάστασης (IRGC) μιλούν για «ξένες δυνάμεις που κινούνται στο παρασκήνιο προωθώντας γεωπολιτικές αλλαγές» φωτογραφίζουν ως «ένοχη» και την Τουρκία του Ερντογάν την οποία αντιμετωπίζουν με καχυποψία.

Δεν είναι, ωστόσο, μόνο οι κινήσεις της Άγκυρας στον Καύκασο που προβληματίζουν την Τεχεράνη. Είναι και οι κινήσεις των Τούρκων στη Συρία, στο Ιράκ αλλά και σε χώρες όπως είναι ο Λίβανος που επίσης γεννούν ενόχληση και καχυποψία.

Στο Ιράκ για παράδειγμα, κάποιοι θα πουν ότι η Άγκυρα έχει επιχειρήσει να αντισταθμίσει την σιιτική ιρανική επιρροή ενισχύοντας σουνίτες Άραβες και Τουρκομάνους, ενώ η Τεχεράνη δεν βλέπει με καθόλου καλό μάτι ούτε και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των Τούρκων στο Σιντζάρ (αλλά και οι Τούρκοι από την πλευρά τους θεωρούν πως η Τεχεράνη «εργαλειοποιεί»/«αξιοποιεί» το PKK). Στον Λίβανο από την άλλη, το τουρκικό φλερτ με τους σουνίτες θα μπορούσε να ιδωθεί και ως ανταγωνιστικό προς τη σιιτική Χεζμπολάχ, ενώ και το θέμα των Αφγανών προσφύγων που φτάνουν στην Τουρκία μέσω Ιράν θα μπορούσε, επίσης, να δοκιμάσει τις σχέσεις στον άξονα Άγκυρας-Τεχεράνης.