Ο άλλοτε ακλόνητος Μπεράτ Αλμπαϊράκ παραιτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου από υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας, παρουσιάζοντας ως επιστολή παραίτησης ένα… ανορθόγραφο ποστ στο instagram. Η εικόνα (θα έπρεπε να μας) ξενίζει, μόνο και μόνο επειδή μιλάμε για τον υπουργό Οικονομικών χώρας που ανήκει στην ομάδα των G20. Τα «παράξενα» όμως έχουν και συνέχεια. Το καθεστώς Ερντογάν (τα καθεστωτικά μίντια στη συντριπτική τους πλειονότητα, η διεύθυνση επικοινωνίας της τουρκικής προεδρίας, ο ίδιος ο πρόεδρος και οι συνήθως λαλίστατοι συν αυτώ αχυράνθρωποι) θα άφηναν ασχολίαστη την είδηση της παραίτησης του κορυφαίου Τούρκου υπουργού για περίπου 27 ώρες.

Όταν τελικώς εξέδωσε  δημόσια ανακοίνωση, η διεύθυνση επικοινωνίας υποστήριξε ότι ο Αλμπαϊράκ ζήτησε την άδεια του προέδρου Ερντογάν προκειμένου «να απαλλαγεί των καθηκόντων του», μια «άδεια» την οποία και έλαβε. Ωστόσο τα «παράξενα» θα είχαν και συνέχεια, με τον 42χρονο Αλμπαϊράκ να παραμένει «άφαντος» και την τελετή παράδοσης-παραλαβής να εξελίσσεται σε «τελετή» παραλαβής χωρίς παράδοση. Ο διεθνώς άγνωστος Λουτφί Ελβάν, βουλευτής του AKP και άλλοτε υπουργός Συγκοινωνιών προσκείμενος στον Νταβούτογλου, ανέλαβε μεν νέος υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας, ο απερχόμενος υπουργός ωστόσο δεν βρισκόταν εκεί για να ευχηθεί στον διάδοχό του. Τι και αν όλοι τους ανήκουν επισήμως στο ισλαμοσυντηρητικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP); Στην (παρασκηνιακή) πραγματικότητα, μάλλον τους χωρίζουν πολύ περισσότερα από όσα θα ήθελαν οι ίδιοι να παραδεχτούν.

Οικογενειακή υπόθεση

Που βρισκόταν ο Αλμπαϊράκ όταν παραλάμβανε ο διάδοχός του; Λέγεται πως ατένιζε τον Εύξεινο Πόντο από το σπίτι του στην Τραπεζούντα. Πίσω στα τέλη Νοεμβρίου, ο ίδιος θα παραιτείτο και από τη θέση του στο διοικητικό συμβούλιο του τουρκικού sovereign wealth fund «Türkiye Varlık Fonu». Γιατί παραιτήθηκε από υπουργεία και ταμεία ο γαμπρός του Τούρκου προέδρου; Ως προς αυτό, οι απόψεις ποικίλουν. Άλλοι θα πουν ότι διαφώνησε με τον «pater familias» επί των οικονομικών, και ότι τα βρόντηξε και έφυγε όταν ο Ερντογάν τον «άδειασε», αντικαθιστώντας τον (υποστηριζόμενο από τον Αλμπαϊράκ) Μουράτ Ουϊσάλ με τον (επικριτή του Αλμπαϊράκ) Νατζί Αγμπάλ στην Κεντρική Τράπεζα. Άλλοι θα πουν ότι ο γαμπρός του προέδρου συγκρούστηκε όχι με τον ίδιο τον Ερντογάν αλλά με άλλους εσωτερικούς εχθρούς εντός του κυβερνώντος AKP (τον υπουργό Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού, τον υπουργό Δικαιοσύνης Αμπντουλχαμίτ Γκιουλ κ.ά.) και έχασε. Υπάρχει ωστόσο, από την άλλη πλευρά, και η άποψη ότι δεν ήταν ο 42χρονος Μπεράτ Αλμπαϊράκ που συγκρούστηκε με τον πεθερό του, αλλά ο 78χρονος ισλαμιστής Σαντίκ Αλμπαϊράκ, ο πατέρας δηλαδή του Μπεράτ (και πάλαι ποτέ πολιτικός μέντορας του ιδίου του Ερντογάν) που συγκρούστηκε με τον… συμπέθερο…

Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός παραμένει. Αφού προηγουμένως είδαν τη λίρα να χάνει σχεδόν το 50% της αξίας της έναντι του δολαρίου μέσα στους 28 μήνες της παραμονής του Μπεράτ Αλμπαϊράκ στο υπουργείο Οικονομικών, οι ψηφοφόροι στη γείτονα είδαν εν συνεχεία και την προεδρική οικογένεια να αλληλοσπαράσσεται πάνω στα συντρίμμια μιας οικονομίας η οποία ωστόσο πλέον (σαν να μην έφταναν όλα τα άλλα) δοκιμάζεται και από την πανδημία του κορονοϊού.

Και τι σας νοιάζει εσάς που η λίρα υποτιμάται έναντι του δολαρίου, αφού έχετε στην κατοχή σας μόνο λίρες και όχι δολάρια; Περίπου αυτό είχε δηλώσει ο Αλμπαϊράκ μόλις τον περασμένο Αύγουστο κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής του εμφάνισης, θεωρώντας προφανώς ότι απευθύνεται σε… αμοιβάδες.

Το καθεστώς Ερντογάν έχει περάσει δια πυρός και σιδήρου όλα τα προηγούμενα χρόνια επιδεικνύοντας αξιομνημόνευτη πολιτική ανθεκτικότητα. Η πολιτική φθορά ωστόσο είναι πια εδώ και του χτυπάει την πόρτα, μέσα σε ένα πολλαπλώς προβληματικό πολιτικό-οικονομικό τοπίο το οποίο δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια ευελιξίας.

Το καθεστώς Ερντογάν έχει πια – ήδη από τις δημοτικές εκλογές του 2019 – χάσει την Άγκυρα και μαζί την Κωνσταντινούπολη. Το AKP ως κόμμα έχει εν τω μεταξύ (από το 2018) επί της ουσίας χάσει και την αυτοδυναμία που άλλοτε απολάμβανε στην εθνοσυνέλευση. Διότι μπορεί να συνεχίζει να εμφανίζεται μεν «αυτοδύναμο» ως κυβέρνηση αλλά μόνο χάρη στη στήριξη των Γκρίζων Λύκων του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Με την υποσημείωση ότι οι εθνικιστές σημείωσαν επιτυχίες στις δημοτικές εκλογές του 2019 ενισχύοντας σημαντικά τη δυνάμή τους, σε αντίθεση με το AKP που μέτρησε απώλειες.

Η καλούμενη Συμμαχία του Λαού (Cumhur İttifakı) των AKP-MHP θα μπορούσε, ενδεχομένως, να είναι το ισλαμοεθνικιστικό «μέλλον». Ποιος (και πόσο ισχυρός) θα είναι όμως μελλοντικά ο ρόλος του Ερντογάν μέσα σε μια τέτοια «συμμαχία»; Και πως πρόκειται να πορευθούν τα ίδια τα στελέχη του ισλαμοσυντηρητικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) μέσα σε ένα πολιτικό τοπίο που δεν μοιάζει πια να έχει τα περιθώρια να τους εξασφαλίσει όπως άλλοτε;

Διαλυτικές τάσεις

Οι διαλυτικές τάσεις είναι πια εμφανείς. Πρώην υπουργοί του AKP πλέον ηγούνται αντιπολιτευόμενων κομμάτων: ο Αλί Μπαμπατζάν του Κόμματος Δημοκρατίας και Προόδου (DEVA) και ο Αχμέτ Νταβούτογλου της παράταξης του «Μέλλοντος» (Gelecek). Πρώην στελέχη του AKP έχουν πια μετακομίσει σε άλλες αντιπολιτευόμενες παρατάξεις, ακόμη και στο κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP). Εάν πιστέψουμε μάλιστα και τις πρόσφατες (ενδοκυβερνητικά υποκινούμενες) φήμες, τότε 30 με 40 βουλευτές του κυβερνώντος ισλαμοσυντηρητικού κόμματος ετοιμάζονταν να τα βροντήξουν και να πάνε αλλού…

Ο Μπουλέντ Αρίντς έγινε, προ ημερών, ο τελευταίος από τους «μεγάλους» του AKP που είδε την έξοδο. Λέγεται πως τον «παραίτησαν» επειδή τόλμησε να ασκήσει κριτική στην πολιτικά υποκινούμενη τουρκική δικαιοσύνη παίρνοντας έτσι ο ίδιος εμμέσως θέση και υπέρ της απελευθέρωσης των Οσμάν Καβαλά και Σελαχατίν Ντεμιρτάς.

Μόλις λίγα 24ωρα αργότερα, η Ένωσης Τούρκων Βιομηχάνων και Επιχειρηματιών (TÜSİAD) θα εμφανιζόταν επίσης να παίρνει θέση υπέρ του κράτους δικαίου και ενός «αξιόπιστου» δικαστικού συστήματος, γεγονός που έχει τη σημασία του.

Μπαχτσελί «κατά» TÜSİAD

Στον αντίποδα, ένας Τούρκος πολιτικός θα πανηγύριζε πιο έντονα από κάθε άλλον στον απόηχο της εξόδου του Αρίντς, και αυτός ήταν ο ηγέτης των εθνικιστών Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Αμετακίνητος στις θέσεις του και ακραίος (στενός φίλος μεταξύ άλλων και του σεσημασμένου ακροδεξιού μαφιόζου Αλαατίν Τσακιτζί που αποφυλακίστηκε προ μηνών με πολιτική απόφαση), ο Μπαχτσελί δεν έχει μετακινηθεί πολιτικά προς την πλευρά του Ερντογάν αλλά μάλλον το αντίστροφο. Εάν δεν ήταν μεγάλος σε ηλικία (72 ετών), θα μπορούσε ίσως να ελπίζει προσωπικά και σε ένα υψηλότερα ιστάμενο για τον ίδιο πολιτικό μέλλον. Ο Μπαχτσελί διατηρεί όμως παράλληλα πολύ καλές σχέσεις και με πολιτικούς του AKP όπως είναι για παράδειγμα ο νυν υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού την παραίτηση του οποίου ο Ερντογάν υπενθυμίζεται πως δεν είχε κάνει δεκτή τον περασμένο Απρίλιο.

Σοϊλού και Μπαχτσελί εμφανίζονται πλέον ενισχυμένοι, στον απόηχο της παραίτησης του Μπεράτ Αλμπαϊράκ, με τον οποίο άλλωστε ο Σοϊλού είναι γνωστό πως βρισκόταν στα μαχαίρια.

Ο Αλμπαϊράκ, ωστόσο, συνεχίζει να αποτελεί υπολογίσιμο μέγεθος όχι μόνο ως προεδρικός «γαμπρός» αλλά και μέσω του αδελφού του και ισχυρού άνδρα των τουρκικών μίντια Σερχάτ Αλμπαϊράκ (Turkuvaz Media Group/Sabah). Σημειωτέον ότι κοντά στο στρατόπεδο των Αλμπαϊράκ φέρεται να βρισκόταν και ο διευθυντής επικοινωνίας του προεδρικού μεγάρου Φαρετίν Αλτούν.

Το παρασκήνιο έχει, όμως, βάθος καθώς τα αδέλφια Αλμπαϊράκ εμφανίζονται να κινούν τα νήματα πίσω από τη σκιώδη φράξια των καλούμενων «πελικανιστών» εντός του κυβερνητικού ισλαμοσυντηρητικού στρατοπέδου. Οι «πελικανιστές» λέγεται πως ήταν εκείνοι που ώθησαν τον Αχμέτ Νταβούτογλου σε παραίτηση το 2016 αλλά και εκείνοι που έπεισαν τον Ερντογάν να σύρει την Κωνσταντινούπολη σε επαναληπτικές εκλογές για τη δημαρχία τον Ιούνιο του 2019, με αποτέλεσμα μια νέα δεύτερη ήττα για τον εκλεκτό του AKP, Μπιναλί Γιλντιρίμ, ακόμη χειρότερη από την πρώτη. Οι καλούμενοι «πελικανιστές» φέρονται επίσης να ασκούν πιέσεις και στην  – ούτως ή άλλως πολιτικά υποκινούμενη – τουρκική δικαιοσύνη υπέρ της χρονικής παράτασης της κράτησης του Οσμάν Καβαλά, κι αυτό σε πείσμα της διεθνούς κατακραυγής που έχει ξεσηκώσει η συγκεκριμένη υπόθεση. Με την εν λόγω ομάδα εμφανίζεται να σχετίζεται και η δεξαμενή σκέψης «Bosphorus Global». Με την οποία «Bosphorus Global» όμως σχετίζεται μέσω του συζύγου της και η αρθρογράφος της Sabah, Χιλάλ Καπλάν, η «δημοσιογράφος» την οποία ο Τραμπ είχε ρωτήσει κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στον Λευκό Οίκο εάν «είναι σίγουρη πως δεν εργάζεται για την τουρκική κυβέρνηση;».

Πως θα αντιδράσουν οι «πελικανιστές» τώρα που ένας δικός του βρέθηκε χωρίς υπουργικό θώκο; Μένει να φανεί. Ο Ερντογάν θα μπορούσε όντως να επιχειρήσει να τους «θυσιάσει», όπως «θυσίασε» άλλωστε και τον γαμπρό του, για να επιβιώσει πολιτικά ο ίδιος, φορτώνοντας παράλληλα και τις όποιες ευθύνες για τα όποια δεινά σε παραιτηθέντες και αποπεμφθέντες. Ο ίδιος θα μπορούσε ενδεχομένως κατά αυτόν τον τρόπο να επιχειρήσει και να διασπάσει τα αντιπολιτευόμενα μέτωπα των προερχόμενων από το AKP Μπαμπατζάν και Νταβούτογλου (η υπουργοποίηση του Ελβάν ίσως να κλείνει το μάτι στον τελευταίο).

 

Δεν θα είναι η πρώτη φορά που ο Τούρκος ηγέτης συνεργάζεται με κάποιον επί σειρά ετών και έπειτα στρέφεται εναντίον του. Χαρακτηριστική η περίπτωση του Φετουλάχ Γκιουλέν. Είναι η πρώτη φορά, ωστόσο, που αυτός ο «κάποιος» προέρχεται από το στενό οικογενειακό περιβάλλον του ιδίου του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ενός προέδρου ο οποίος συνήθιζε – τουλάχιστον μέχρι πρότινος – να υπερηφανεύεται περισσότερο για τους δύο γαμπρούς του (Μπ. Αλμπαϊράκ, και Σ. Μπαϊρακτάρ) παρά για τους δύο γιους του…