Στη φωτογραφία: Όπως έγινε φανερό και κατά τη σύνοδο του G-7 στις 27 Ιουνίου 2022, με τον Ουκρανό πρόεδρο Β. Ζελένσκι να ζητά περισσότερα όπλα, οι στατιστικές προσεγγίσεις, στο ευμετάβλητο περιβάλλον που βρισκόμαστε, μπορούν να ανατραπούν πολύ γρήγορα, καθώς επικρατούν τα πραγματικά γεγονότα στην αγορά.

Ένα  μεγάλο και σημαντικό κεφάλαιο στον τρόπο που αναλύουμε και προσεγγίζουμε τις αγορές μετοχών είναι οι λεγόμενοι δείκτες «sentiment». Πρόκειται για στατιστικές απεικονίσεις που προσπαθούν να εντοπίσουν ακραίες καταστάσεις τιμών, προϊόν του  φόβου ή της άγνοιας κινδύνου   των  επενδυτών. Συνήθως, η μελέτη αυτών των καταστάσεων μας βοηθά να εντοπίζουμε κινήσεις διανομής στις κορυφές και συσσώρευσης στους πυθμένες της αγοράς. Στο άρθρο αυτό θα παρουσιάσουμε  τους βασικούς δείκτες και, μέσω αυτών, θα επιχειρήσουμε να καταλάβουμε πώς σκέφτεται η αγορά στη τρέχουσα περίοδο.

Το πιο γνωστό εργαλείο ανάλυσης «συναισθήματος» της αγοράς είναι ο δείκτης μεταβλητότητας VIX. Οι δείκτες μεταβλητότητας μετρούν την τεκμαρτή μεταβλητότητα για ένα καλάθι δικαιωμάτων αγοράς (Call options) και πώλησης (Put options) που έχουν ως υποκείμενο ένα συγκεκριμένο δείκτη. Ο πιο δημοφιλής είναι ο δείκτης μεταβλητότητας CBOE VIX, ο οποίος μετρά την τεκμαρτή μεταβλητότητα για ένα καλάθι call και put options του δείκτη S&P 500 τα οποία είναι out of the money. Συγκεκριμένα, ο VIX έχει σχεδιαστεί για να μετράει την αναμενόμενη μεταβλητότητα των 30 επόμενων ημερών.

Συνήθως, ο VIX και οι άλλοι δείκτες μεταβλητότητας μετοχών έχουν αντίστροφη σχέση με την πορεία της αγοράς. Η τιμή του  VIX ανεβαίνει, όταν οι τιμές των μετοχών μειώνονται. Αντίθετα, μειώνεται, όταν οι τιμές των μετοχών ανεβαίνουν. «Κανονικά» η μεταβλητότητα θα έπρεπε να είναι ανεξάρτητη από την πορεία της αγοράς. Ωστόσο, η χρηματιστηριακή αγορά έχει, γενικά, μια ανοδική προκατάληψη. Μια ανερχόμενη χρηματιστηριακή αγορά θεωρείται λιγότερο επικίνδυνη, ενώ μια φθίνουσα χρηματιστηριακή αγορά εκλαμβάνεται ως απρόβλεπτη, η οποία εγκυμονεί περισσότερους κινδύνους.  Όσο υψηλότερος είναι ο αντιληπτός κίνδυνος, τόσο μεγαλύτερη είναι η μεταβλητότητα.  Μια απότομη πτωτική κίνηση ή μια παρατεταμένη πτώση αυξάνει τη ζήτηση για δικαιώματα πώλησης, η οποία -με τη σειρά της- αυξάνει τις τιμές των δικαιωμάτων και την τεκμαρτή μεταβλητότητα. Τα Puts αγοράζονται ως αντιστάθμιση έναντι θέσεων Long ή ως εργαλείο βραχυπρόθεσμης κερδοσκοπίας. Αυτός είναι ο λόγος που πολλοί αναλυτές θεωρούν το VIX συμπτωματικό δείκτη και όχι ως δείκτη που προηγείται της αγοράς. Κινείται, όταν κινούνται οι μετοχές και όχι πριν από τις μετοχές. Στην πραγματικότητα, ο VIX μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δείκτης επιβεβαίωσης της τάσης. Εκτός από τη συσχέτισή του με την τάση, ο VIX, όταν διαπραγματεύεται σε ακραία επίπεδα, πιθανόν να σηματοδοτεί ακραία συναισθήματα. Αυτά τα άκρα έχει ενδιαφέρον να εντοπιστούν, ώστε να προβλεφθούν ανατροπές στο χρηματιστήριο!

Μια ανερχόμενη χρηματιστηριακή αγορά θεωρείται λιγότερο επικίνδυνη, ενώ μια φθίνουσα εκλαμβάνεται ως απρόβλεπτη, η οποία εγκυμονεί περισσότερους κινδύνους, με αποτέλεσμα, όσο υψηλότερος είναι ο αντιληπτός κίνδυνος, τόσο μεγαλύτερη να είναι και η μεταβλητότητα.

O λόγος του όγκου συναλλαγών Put/Call, όπως συμβαίνει άλλωστε με τους περισσότερους δείκτες συναισθήματος, χρησιμοποιείται επίσης ως εργαλείο για τον εντοπισμό ανοδικών και των πτωτικών ακραίων τιμών. Οι διαχειριστές κεφαλαίων αγοράζουν Puts ως ασφάλιση έναντι της πτώσης ή ως εργαλείο κερδοσκοπίας. Αντίθετα τα calls δεν χρησιμοποιούνται τόσο πολύ για σκοπούς αντιστάθμισης. Αγοράζονται, κυρίως, ως κερδοσκοπικό εργαλείο σε περίπτωση ανοδικής προσδοκίας. Ο όγκος των Put αυξάνεται, όταν αυξάνονται οι προσδοκίες για πτώση. Αντίθετα, ο όγκος των Call αυξάνεται, όταν αυξάνονται οι προσδοκίες για  άνοδο. Το συναίσθημα φτάνει στα άκρα, όταν ο λόγος Put/Call μετακινείται σε σχετικά υψηλά ή χαμηλά επίπεδα.  Ένας λόγος Put/Call στα κάτω άκρα του θα έδειχνε υπερβολική ανοδική τάση επειδή ο όγκος των calls θα ήταν σημαντικά υψηλότερος από τον όγκο του put (Ο αυξημένος παρανομαστής μειώνει το κλάσμα) . Ένας λόγος Put/Call στα άνω άκρα του θα έδειχνε υπερβολική πτωτική τάση, επειδή ο όγκος των Puts  θα ήταν σημαντικά υψηλότερος από τον όγκο των call. Η υπερβολική πτώση θα συνηγορούσε υπέρ της αισιοδοξίας και της πιθανότητας ανοδικής ανατροπής.

Στο παραπάνω διάγραμμα, αποτυπώνονται ο δείκτης  S&P 500 , ο δείκτης VIX και ο λόγος Put/Call. Παρατηρούμε ότι, πράγματι, στις περιόδους που οι μετοχές ανεβαίνουν (S&P 500), o δείκτης VIX υποχωρεί και το αντίστροφο. Εξαίρεση αποτελούν οι τελευταίες εβδομάδες (περιοχή με πορτοκαλί χρώμα), όπου και οι δύο πάνε προς τα άνω. Για την ίδια  περίοδο, παρατηρούμε ότι ο λόγος Put/Call υποχωρεί, πλησιάζοντας το προηγούμενο ακραίο σημείο το οποίο είχε σημάνει τη κορυφή του Ιουνίου. Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι έχουμε αγορές μετοχών και call options, χωρίς αντίστοιχη αγορά puts για αντιστάθμιση. Η αγορά έχει πάρει ένα ανοδικό στοίχημα, χωρίς όμως να ξέρουμε, προς το παρόν, το χρονικό της ορίζοντα.

Ένα επιπλέον εργαλείο, που χρησιμοποιούμε, είναι το ποσοστό των μετοχών που βρίσκονται πάνω από το μέσο όρο των 50 και 200 ημερών. Το ποσοστό αυτό  έχει περισσότερη αξία από τον ίδιο το μέσο όρο. Μια προσεχτική παρατήρηση αυτού του ποσοστού μας δίνει πολλές πληροφορίες για την δύναμη της κάθε ανοδικής ή πτωτικής κίνησης και μας βοηθά να εντοπίζουμε πιθανά σημεία αναστροφής.

Στο παρακάτω διάγραμμα, θα δούμε μόνο την εικόνα των μετοχών του δείκτη S&P 500  που είναι πάνω από το μέσο όρο των 50 ημερών σε σχέση με το ίδιο το δείκτη. Παρατηρούμε ότι μόνο το 24,2% των μετοχών είναι πάνω από τη μέση τιμή των 50 ημερών. Οι κάτω ακραίες τιμές αυτού του δείκτη έχουν παρατηρηθεί κοντά στο 25% και οι άνω κοντά στο 80%. Στα όρια αυτά, συνήθως, παρατηρούνται βραχυπρόθεσμες διορθωτικές κινήσεις (ανοδικές ή πτωτικές). Επίσης, παρατηρούμε ότι συνήθως οι νέες κορυφές (Πυθμένες ) του S&P 500 ακολουθούνται από νέες  κορυφές (Πυθμένες) του ποσοστού. Όταν αυτό δεν συμβαίνει, έχουμε πιθανό σημείο αναστροφής (Δεκέμβριος 2021). Η εικόνα των τελευταίων εβδομάδων έχει αρκετό  ενδιαφέρον, καθώς, με τις τιμές των μετοχών να ανεβαίνουν, αυξάνει η πιθανότητα να βρεθούν όλο και  περισσότερες μετοχές πάνω από το Μέσο Όρο των 50 ημερών και να δημιουργήσουν υψηλότερο πυθμένα από τον προηγούμενο, αποκλίνοντας από τη νόρμα που θέλει τον S&P 500 και τη γραφική παράσταση του ποσοστού να καταγράφουν -μαζί- νέες κορυφές και πυθμένες.

Εάν τις επόμενες ημέρες αποτυπωθεί αυτή η απόκλιση, είναι πιθανό τα ανοδικά στοιχήματα στην αγορά να μην έχουν βραχυπρόθεσμο ορίζοντα και να εξελιχθούν από ανοδική αντίδραση σε «ράλι ανακούφισης». Τα δύο στατιστικά, που χρειάζεται να παρατηρούμε, είναι εάν θα υποχωρήσει ο VIX και εάν το ποσοστό των  μετοχών του S&P 500, που βρίσκονται πάνω από το μέσο όρο των 50 ημερών, κινηθεί ανοδικά, σχηματίζοντας υψηλότερο πυθμένα.

Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό, η παραπάνω προσέγγιση είναι καθαρά στατιστική και δεν λαμβάνει υπ’ όψιν τα πραγματικά γεγονότα της αγοράς. Στο ευμετάβλητο περιβάλλον που βρισκόμαστε, όλα αυτά μπορούν, δυστυχώς, να ανατραπούν πολύ γρήγορα! Εάν όμως ένας επενδυτής αντιλαμβάνεται τους κινδύνους που αναλαμβάνει, ορίζει εκ των προτέρων τη μέγιστη ανεκτή ζημία και έχει την ωριμότητα να πειθαρχήσει σε αυτά που αποφάσισε, τότε μπορεί να ασχοληθεί και με αυτήν τη μορφή προέγκρισης της αγοράς.