Του Δρος Ευάγγελου Βενέτη
Ερευνητικό Πρόγραμμα Μέσης Ανατολής – ΕΛΙΑΜΕΠ Πρόγραμμα Μετανάστευσης – Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Σταύρος Νιάρχος, Παν/μιο Σάιμον Φρέιζερ – Βανκούβερ

Κατά τους τελευταίους μήνες, με την κατακόρυφη όξυνση του φαινομένου της λαθρομετανάστευσης από την Τουρκία στα Βαλκάνια και την Ε.Ε. μέσω των θαλάσσιων ελληνοτουρκικών συνόρων-παράλληλα με την ήδη οξεία κατάσταση στα ιταλο-λιβυκά ύδατα, φανερώθηκε πλήρως το πολιτικό κενό που χαρακτηρίζει τα κράτη-μέλη της Ένωσης σε επίπεδο σχεδιασμού και συνεργασίας. Η εν λόγω έλλειψη εκφράσθηκε, κυρίως, με την ολιγωρία μηνών, εκ μέρους των Βρυξελλών, να αναλάβουν επαρκή και συντονισμένη δράση στη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων της. Μέχρι σήμερα κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί.
Αποτέλεσμα αυτής της ολιγωρίας υπήρξε η (από τους εταίρους της) επικίνδυνη έκθεση της Ελλάδας, μίας χώρας σε χρεοκοπία, στην αντιμετώπιση του κολοσσιαίου μεταναστευτικού προβλήματος, το οποίο δεν είναι εθνικό, αλλά ευρωπαϊκό.

Παράλληλα όμως η έκθεση της Ελλάδας ήταν και γεωπολιτικό, καθώς το ζήτημα της μετανάστευσης στο Αιγαίο άπτεται της ελληνοτουρκικής έντασης στην περιοχή λόγω των αδικαιολόγητων τουρκικών διεκδικήσεων. Δεδομένων των συνθηκών, η Ελλάδα, από την πλευρά της, άσκησε την πιο ρεαλιστική πολιτική στο πλαίσιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υποδεχόμενη τους μετανάστες και ταυτοποιώντας τους στον μέτρο του δυνατού. Παράλληλα ο ελληνικός πληθυσμός επέδειξε ασύγκριτο επίπεδο ανθρωπισμού, αντάξιο των ευρωπαϊκών αρχών, επίπεδο το οποίο ξεπέρασε αυτό των άλλων ευρωπαϊκών κρατών με καλύτερους δημοσιονομικούς δείκτες.

Δυστυχώς, η εποικοδομητική στάση δεν αναγνωρίσθηκε επαρκώς από την Ε.Ε. παρά μόνο από μεμονωμένες περιπτώσεις διεθνών ηθοποιών, ανθρώπων του πνεύματος και καλλιτεχνών. Σαν να μην έφθαναν η ανωτέρω ολιγωρία της Ε.Ε. και η έκθεση της Ελλάδας, ήρθαν να προστεθούν οι στρουθοκαμηλικές δηλώσεις αξιωματούχων της Ένωσης και ηγετών των χωρών της κεντρικής Ευρώπης και των Βαλκανίων περί της δήθεν ανεπαρκούς φύλαξης των ελληνικών συνόρων από την Αθήνα. Ακολούθησε η ιδέα κατάργησης της Σένγκεν με το ύψωμα φρακτών στη FYROM, την Ουγγαρία, τη Δανία, τη Σουηδία κ.α. για να αποτελειώσουν κάθε ιδέα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Ωστόσο δεν το κατάφεραν.

Οι δηλώσεις αξιωματούχων περί της προοπτικής και της επίσημης αντικατάστασης της Συμφωνίας Δουβλίνο ΙΙΙ αποτελεί ελπιδοφόρο μήνυμα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης προς την Ελλάδα και την Ιταλία, καθώς πλέον την κύρια ευθύνη για την μεταχείριση των λαθρομεταναστών την αναλαμβάνουν οι χώρες-προορισμοί του αναπτυγμένου ευρωπαϊκού βορρά και όχι οι χώρες-είσοδοι του χειμαζόμενου ευρωπαϊκού νότου.Είναι καιρός πλέον η Ευρώπη να ενστερνισθεί την ελληνική στρατηγική στο Αιγαίο σε σχέση με την μετανάστευση και τα ελληνοτουρκικά, και κυρίως τους λόγους που η Αθήνα δεν επιθυμεί ίχνος άτυπης και έμμεσης συγκυριαρχίας στο Αιγαίο, δηλ. την αλλαγή της γεωπολιτικής ισορροπίας στην περιοχή.

Έστω και αργά, η ανεπάρκεια της Ευρώπης να εκδηλώσει ουσιαστική αλληλεγγύη προς την Ελλάδα πρέπει να αρθεί άμεσα. Η εν λόγω άρση καθίσταται εφικτή μέσω της αναθεώρησης της ευρωπαϊκής στρατηγικής στη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων και της αναθεώρησης της ευρωπαϊκής αντίληψης μέσω της αντικατάστασης του Δουβλίνο ΙΙΙ με καινούρια συνθήκη-συμφωνία. Η Αθήνα, από την πλευρά της, είναι καιρός να κινηθεί δημιουργικά σε νέα μονοπάτια γεωπολιτικής ενατένισης στο εγγύς μεσογειακό πλαίσιο.