Του Βασίλη Κωστούλα

Μπορούν απλές τεχνολογίες που βρίσκει κανείς εύκολα στο εμπόριο να πολλαπλασιάζουν τις δυνατότητες ενός στρατού μικρότερης αποτρεπτικής ισχύος, ανατρέποντας τα δεδομένα στη διεξαγωγή του πολέμου; Αν η απάντηση είναι θετική, τότε ακόμη και οι υπερδυνάμεις θα πρέπει να επανασχεδιάσουν τα αμυντικά τους συστήματα, καθότι είναι ευάλωτα σε επιθέσεις που μπορεί να πλήττουν κρίσιμες υποδομές ακόμη και βαθιά στην ενδοχώρα τους. Η ουκρανική επιχείρηση «Ιστός της Αράχνης» αποτελεί σταθμό στον μετασχηματισμό της στρατιωτικής εμπλοκής, συνδυάζοντας την κλασική μέθοδο της δολιοφθοράς με την τεχνολογία-ορόσημο του 21ου αιώνα.

Η ζημιά

Η χαμηλού κόστους, αλλά ευρείας κλίμακας επιχείρηση ετοιμαζόταν εδώ και περίπου 18 μήνες. Περισσότερα από 100 ουκρανικά drones έπληξαν αεροπορικές βάσεις βαθιά μέσα στη Ρωσία, στοχεύοντας βομβαρδιστικά μεγάλου βεληνεκούς που είχαν και τη δυνατότητα υποστήριξης πυρηνικών όπλων. Εκρήξεις αναφέρθηκαν σε διάφορα σημεία της ρωσικής επικράτειας σε απόσταση έως και 4.000 χλμ. από τα σύνορα με την Ουκρανία. Το ρωσικό υπουργείο Aμυνας επιβεβαίωσε ότι οι επιθέσεις είχαν σημειωθεί σε πέντε περιοχές – Μούρμανσκ, Ιρκούτσκ, Ιβάνοβο, Ριαζάν και Αμούρ.

Υποστήριξε όμως ότι τα βομβαρδιστικά αεροσκάφη που αποτέλεσαν τους στόχους της Ουκρανίας είχαν υποστεί ζημιές μόνο στο Μούρμανσκ και στο Ιρκούτσκ. Το Κίεβο από την πλευρά του ανακοίνωσε ότι κατέστρεψε 40 ρωσικά βομβαρδιστικά. Aλλες εκτιμήσεις περιορίζουν το εύρος του πλήγματος σε 10-12 αεροσκάφη.

Σύμφωνα με τις ουκρανικές αρχές, τα drones εισήχθησαν λαθραία στη Ρωσία, αφού τοποθετήθηκαν μέσα σε ξύλινες καμπίνες στο πίσω μέρος των φορτηγών που τα μετέφεραν – ήταν κρυμμένες κάτω από τηλεχειριζόμενες αποσπώμενες στέγες. Τα φορτηγά προσέγγισαν τοποθεσίες που βρίσκονταν κοντά σε αεροπορικές βάσεις. Οι οδηγοί φέρεται να μη γνώριζαν το φορτίο τους.

Eπειτα τα drones ενεργοποιήθηκαν εξ αποστάσεως, αναδύθηκαν από τις οροφές των φορτηγών και κάλυψαν την απόσταση που χρειαζόταν για να επιτεθούν στους στόχους τους. Την επιχείρηση επέβλεπε ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι, ο οποίος επεσήμανε με νόημα ότι ένας από τους στόχους βρισκόταν ακριβώς δίπλα σε εγκατάσταση των ρωσικών υπηρεσιών ασφαλείας – FSB.

Στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες εξηγούν ότι τα drones που χρησιμοποιήθηκαν ήταν απλά τετρακόπτερα, τα οποία μετέφεραν σχετικά βαριά ωφέλιμα εκρηκτικά φορτία. Την ώρα της επίθεσης, κατά τα φαινόμενα, συνδέθηκαν με την Ουκρανία μέσω Iντερνετ ή δορυφόρου. Καθένα από τα 117 drones που συμμετείχαν στην επιχείρηση είχε τον δικό του χειριστή. Με τον θεαματικό αυτό τρόπο, η Ουκρανία επέφερε πλήγματα σε στρατηγικά βομβαρδιστικά της Ρωσίας, μεταξύ άλλων, τύπου Tu-95, Tu-22 και Tu-160.

Πρόκειται για σημαντικά αεροσκάφη που δεν βρίσκονται πλέον σε παραγωγή. Μπροστά στο μέγεθος της διαφαινόμενης καταστροφής, εκτιμάται ότι η επισκευή των στόχων που επλήγησαν είναι δύσκολη και η αντικατάστασή τους πρακτικώς αδύνατη. Η υπηρεσία ασφαλείας της Ουκρανίας – SBU υπολογίζει ότι η επιχείρηση κόστισε στη Ρωσία περίπου 7 δισ. δολάρια.

Οι νέοι κανόνες

«Οι τελευταίες επιχειρησιακές επιτυχίες της Ουκρανίας, ιδιαίτερα η επίθεση “Ιστός της Αράχνης”, δείχνουν μια βαθιά μετατόπιση στη φύση του πολέμου προς αποκεντρωμένες, υποστηριζόμενες από λογισμικό και οικονομικώς αποδοτικές ασύμμετρες επιχειρήσεις. Αυτές δεν είναι πλέον μεμονωμένες τακτικές νίκες.

Αντιπροσωπεύουν ένα ώριμο δόγμα, που βασίζεται στην ευελιξία, στον αυτοσχεδιασμό και στην επαναχρησιμοποίηση πολιτικών Το δόγμα του ψηφιακού Δαυίδ-2τεχνολογιών –όπως τα FPV drones, το λογισμικό ανοιχτού κώδικα και η τεχνητή νοημοσύνη– σε δυνατότητες επίθεσης ακριβείας», εξηγεί στην «Κ» η Κατερίνα Μπόνταρ, αναλύτρια τεχνητής νοημοσύνης στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών – CSIS, πρώην σύμβουλος της ουκρανικής κυβέρνησης για θέματα αμυντικής καινοτομίας.

Στο μεταξύ, Ουκρανοί αξιωματούχοι έχουν γνωστοποιήσει τους σχεδιασμούς τους για την ανάπτυξη 15.000 ρομπότ εδάφους –μη επανδρωμένα επίγεια οχήματα– το 2025, σε μια προσπάθεια να απαντήσουν και στις αυξανόμενες ελλείψεις ανθρώπινου δυναμικού στο μέτωπο. Πρόκειται για τροχοφόρα και ερπυστριοφόρα μηχανήματα σε διάφορα σχήματα και μεγέθη, τα οποία θα αναλάβουν ρόλους όπως η ναρκοθέτηση και η εκκαθάριση ναρκοπεδίων, η υλικοτεχνική υποστήριξη, αλλά και η άμεση μάχη με εκρηκτικά και πολυβόλα.

Πληροφορίες κάνουν λόγο για 70 διαφορετικούς τύπους της συγκεκριμένης τεχνολογίας, η οποία προγραμματίζεται να πλαισιώσει τις επιχειρήσεις του ουκρανικού στρατού.

«Οι επιπτώσεις θα είναι σημαντικές. Στον 21ο αιώνα, οι πόλεμοι θα διεξάγονται ολοένα και περισσότερο όχι μόνο με βιομηχανική μάζα, αλλά και με ψηφιακή εφευρετικότητα. Η Ουκρανία αποδεικνύει ότι μικρότεροι ευέλικτοι παράγοντες μπορούν να διεισδύσουν βαθιά στο εχθρικό έδαφος και να προκαλέσουν στρατηγική ζημιά χωρίς την παραδοσιακή αεροπορική υπεροχή. Αυτό σηματοδοτεί μια νέα εποχή, κατά την οποία οι στρατοί θα πρέπει να επικεντρωθούν τόσο στη συμβατική προβολή δύναμης, όσο και στην άμυνα κατά των αυτοσχέδιων, δικτυωμένων, ενισχυμένων με τεχνητή νοημοσύνη απειλών. Το πεδίο της μάχης εξελίσσεται –γίνεται πιο έξυπνο, φθηνότερο και πιο διεσπαρμένο– και η Ουκρανία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτού του μετασχηματισμού», μας είπε η Κατερίνα Μπόνταρ.

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Καθημερινή της Κυριακής” στις 8 Ιουνίου 2025