Την περασμένη εβδομάδα, μία ομάδα εμπειρογνωμόνων δημοσίευσε για πρώτη φορά μία έκθεση 31 σελίδων που αναλύει τις τεχνικές λεπτομέρειες της εφαρμογής και της εποπτείας μιας κατάπαυσης πυρός στην Ουκρανία, κατά μήκος μιας γραμμής μετώπου άνω των 1.000 χιλιομέτρων.

Το έγγραφο, η επεξεργασία του οποίου ξεκίνησε το 2022, λίγο μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, παρέμενε απόρρητο και κοινοποιήθηκε τον περασμένο μήνα μέσω ενός άλλου μυστικού διαύλου, μιας συνάντησης στη Γενεύη μεταξύ Αμερικανών, Ρώσων και Ουκρανών εμπειρογνωμόνων εξωτερικής πολιτικής.

Το έγγραφο, ένα από τα πιο λεπτομερή που έχουν δημοσιευτεί για το θέμα, «αποτελεί ένδειξη τού πόσο γρήγορα το θέμα του σχεδιασμού μιας κατάπαυσης του πυρός έχει μετατραπεί από μια αμφιλεγόμενη και θεωρητική άσκηση σε ένα επείγον και πρακτικό ζήτημα» σχολιάζει δημοσίευμα των New York Times.

Ωστόσο, προσώρας, -και παρότι Γαλλία και Βρετανία έχουν διακηρύξει την πρόθεσή τους να αποτελέσουν μέρος μιας μεταπολεμικής δύναμης που θα εγγυάται την ασφάλεια και τη βιωσιμότητα της ειρήνης- δεν είναι σαφής ο ρόλος, ο αριθμός και οι εξουσίες της ειρηνευτικής αυτής δύναμης.

Από την άλλη, η Ρωσία έχει διαμηνύσει πως η παρουσία στρατευμάτων του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, είτε υπό τη σημαία της Συμμαχίας είτε όχι, είναι «κατηγορηματικά μη αποδεκτή», ενώ ο πρόεδρος Τραμπ δεν έχει δεσμευτεί για οποιαδήποτε αμερικανική στήριξη σε τέτοιου είδους δύναμη ασφαλείας.

«Μια από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις επιτήρησης της κατάπαυσης πυρός που έχουν γίνει ποτέ θα μας έρθει πολύ γρήγορα, χωρίς να υπάρχει μέχρι στιγμής κανένας σχεδιασμός για το τι μορφή θα έχει όλο αυτό» σημειώνει ο Βάλτερ Κεμπ, ειδικός στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, ο οποίος συνέταξε το έγγραφο της ομάδας της Γενεύης.

Τι προβλέπει το έγγραφο

Το έγγραφο της περασμένης εβδομάδας, το οποίο συντάχθηκε από το Κέντρο Πολιτικής Ασφάλειας της Γενεύης (Geneva Center for Security Policy), μια χρηματοδοτούμενη από την ελβετική κυβέρνηση δεξαμενή σκέψης, παρουσιάζει συγκεκριμένους αριθμούς: Προτείνει μια νεκρή ζώνη πλάτους σχεδόν δέκα χιλιομέτρων που θα χωρίζει τους δύο στρατούς, και μία δύναμη περιπολίας 5.000 πολιτών και αστυνομικών. Σύμφωνα με το έγγραφο, ενδέχεται να χρειαστούν περίπου 10.000 ξένοι στρατιώτες που θα παρέχουν ασφάλεια σε αυτούς τους παρατηρητές.

Οι παρατηρητές θα παρακολουθούν και θα αναφέρουν κατά πόσο τηρείται η εκεχειρία και αν τα βαρέα όπλα έχουν αποσυρθεί σε συμφωνημένη απόσταση από τη νεκρή ζώνη. Η αποστολή θα λειτουργεί υπό την εντολή των Ηνωμένων Εθνών ή άλλου διεθνούς οργανισμού.

Μια τέτοια δύναμη θα μπορούσε να συμβάλει στην αποτροπή ή και την αποκλιμάκωση εντάσεων προτού εξελιχθούν σε νέες συγκρούσεις. Ωστόσο, θα διαφοροποιείται από την όποια δύναμη θα κληθεί να παράσχει εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία σε περίπτωση νέας ρωσικής εισβολής.

Ο Τόμας Γκρέμινγκερ, διευθυντής του ελβετικού κέντρου, επόπτευσε την παρακολούθηση της κατάπαυσης του πυρός στην Ουκρανία από το 2017 έως το 2020 ως γενικός γραμματέας του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ).

Σύμφωνα με τον ίδιο, σύστησε μια ομάδα εμπειρογνωμόνων για την κατάπαυση του πυρός αμέσως μετά την έναρξη της εισβολής του 2022, που θα κατέληγε σε επιλογές για το πώς θα επιτευχθεί μια μελλοντική εκεχειρία στην Ουκρανία πιο ανθεκτική και βιώσιμη από την προηγούμενη.

Η ομάδα εμπειρογνωμόνων περιλάμβανε αξιωματούχους διεθνών οργανισμών και πρώην στρατιωτικούς διοικητές με εμπειρία σε ειρηνευτικές αποστολές, εξηγεί ο ίδιος.

Ο Γκρέμινγκερ φιλοξένησε μεμονωμένες απόρρητες συζητήσεις μεταξύ ειδικών σε θέματα εξωτερικής πολιτικής από την Ουκρανία, τη Ρωσία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη.

Οι συμμετέχοντες σε αυτές τις συναντήσεις ενήργησαν με την προσωπική τους ιδιότητα, σύμφωνα με τον Γρκέμινγκερ, αν και σε συνεννόηση με τις κυβερνήσεις που εκπροσωπούσαν πριν και μετά τις συζητήσεις. Ο αρχικός σκοπός των συναντήσεων, οι οποίες ξεκίνησαν το 2022, ήταν «να δημιουργηθεί ένας δίαυλος επικοινωνίας» με τη Μόσχα, υποστηρίζει ο ίδιος.

Οπως διευκρινίζει το δημοσίευμα των New York Times, δεν είναι σαφές αν και κατά πόσο η πρόταση αυτή εκεχειρίας θα επηρεάσει τις διαπραγματεύσεις, ιδίως δεδομένων των απ’ευθείας επαφών Τραμπ και Πούτιν.

«Οι προσπάθειες του κέντρου της Γενεύης ρίχνουν επίσης φως στην παρασκηνιακή διπλωματία που υπήρξε χαρακτηριστικό ενός πολέμου, στον οποίο η Δύση και η Ουκρανία επιχείρησαν να απομονώσουν τη Ρωσία στην παγκόσμια σκηνή, ενώ παράλληλα εμπλέκονταν με τη Μόσχα σε ορισμένα θέματα ιδιωτικά» σημειώνει το δημοσίευμα.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, αναφέρει το έγγραφο του Κέντρου της Γενεύης, Ρωσία και Ουκρανία «βρήκαν τρόπους να συνεργαστούν σε θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος».

Σύμφωνα με το έγγραφο του ελβετικού κέντρου, οι διεθνείς παρατηρητές θα συνεργάζονται με μια κοινή επιτροπή που θα αποτελείται τόσο από Ρώσους όσο και από Ουκρανούς στρατιωτικούς αξιωματούχους. Μέσω της επιτροπής, οι δύο πλευρές θα λογοδοτούν η μία στην άλλη και θα διαπραγματεύονται λογής ζητήματα – όπως η απελευθέρωση κρατουμένων, η εκκαθάριση ναρκών και οι ανθρωπιστικοί διάδρομοι μέσω της νεκρής ζώνης.

Τα εμπόδια

«Αυτό θα είναι ένα πρωτοφανώς δύσκολο πρόβλημα», δήλωσε ο Σάμιουελ Χάραπ, αναλυτής της Ρωσίας στην RAND Corporation, αναφερόμενος στην εφαρμογή της εκεχειρίας στην Ουκρανία.

Ενας από τους λόγους που επικαλείται είναι το τεράστιο μήκος των συνόρων μεταξύ του ουκρανικού και του κατεχόμενου από τη Ρωσία εδάφους -που είναι περίπου πενταπλάσιο από την αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη μεταξύ της Βόρειας και της Νότιας Κορέας. Ένας άλλος, λέει ο Χάραπ, είναι η πολυπλοκότητα και το εύρος των όπλων που διαθέτουν τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία.

Ο Χάραπ -ο οποίος δεν συμμετείχε στο σχέδιο του κέντρου της Γενεύης, αλλά είχε γνώση του προσχεδίου- υποστηρίζει πως επεξεργάζεται δικές του προτάσεις για επιτήρηση που δεν θα περιλαμβάνει τον ανθρώπινο παράγοντα και το πώς οι αισθητήρες που είναι τοποθετημένοι σε drone, αερόστατα, σημαδούρες και σκάφη θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την επιτήρηση μιας κατάπαυσης πυρός.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η ακρίβεια παρακολούθησης θα είναι βασικός παράγοντας για τη βιωσιμότητα μιας μελλοντικής εκεχειρίας στην Ουκρανία.

«Δεν νομίζω ότι υπάρχει ένα σχέδιο που μπορεί εύκολα να συμβουλευτεί κανείς και το οποίο βρίσκεται στο ράφι» για το πώς θα εφαρμοστεί μια κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία, εκτιμά, πάντως.

Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με κάποιους αναλυτές, τα όποια σχέδια για εκεχειρία είναι έωλα χωρίς τη συναίνεση της Ρωσίας σε κατάπαυση πυρός και εφαρμογή των όρων της.

Είναι «επικίνδυνο να απασχολείτε το μυαλό σας με αυτή την ψευδαίσθηση» μιας δυνητικά επικείμενης κατάπαυσης του πυρός, προειδοποιεί ο Γιάνις Κλούγκε, ειδικός σε θέματα Ρωσίας στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας, έναν ερευνητικό οργανισμό στο Βερολίνο. «Δεν νομίζω ότι είναι ρεαλιστικό ότι η Ρωσία θα συμφωνήσει σε κάτι όπου η Ουκρανία παραμένει ανεξάρτητη και κυρίαρχη, ακόμη και στα εδάφη που ελέγχει», καταλήγει ο ίδιος.

Δημοσιεύθηκε στο kathimerini.gr