Η Τουρκία διαμηνύει ότι θα ήθελε να επιστρέψει στο πρόγραμμα των F-35, από το οποίο όμως εκδιώχθηκε ως «αντίπαλος των ΗΠΑ» όταν αποφάσισε να αποκτήσει τους ρωσικούς S-400 κατά την πρώτη προεδρική θητεία του Ντόναλντ Τραμπ το 2019… Εν έτει 2025 πια, εάν δεχθούμε ως αληθή όσα «θετικά» αναφέρει η τουρκική ηγεσία για την τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν οι κ.κ. Τραμπ και Ερντογάν στις 17 Μαρτίου, η Άγκυρα δεν αποκλείεται μάλιστα να τα καταφέρει να αποκτήσει ξανά πρόσβαση στα F-35… ενώ όμως παράλληλα διαπραγματεύεται και με τους Ευρωπαίους την αγορά των Eurofighter.

Από την άλλη πλευρά ωστόσο, χώρες όπως η Πορτογαλία και ο Καναδάς παρουσιάζονται τώρα να επανεξετάζουν, λόγω Τραμπ, τις αγορές των 5ης γενιάς αμερικανικών μαχητικών που είχαν στα σκαριά.

Όσο για τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, εκείνος καλεί ανοιχτά πια τους Ευρωπαίους να «επιμείνουν ευρωπαϊκά» αγοράζοντας συστήματα που θα έχουν κατασκευαστεί στην Ευρώπη, αντί να δίνουν τα λεφτά τους στις ΗΠΑ. «Σε εκείνους που αγοράζουν Patriot θα έπρεπε να δοθούν γαλλο-ιταλικά συστήματα αεράμυνας SAMP/T και σε εκείνους που αγοράζουν F-35 θα έπρεπε να δοθούν Rafale», δήλωσε ο Γάλλος πρόεδρος με το βλέμμα στραμμένο στη Γηραιά Ηπειρο, ενώ οι Ευρωπαίοι ετοιμάζονται να ρίξουν εκατοντάδες δισ. ευρώ επιπλέον στην Αμυνα σε μια προσπάθεια να καλύψουν τα «κενά» που ανοίγουν πια στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας οι αμερικανικές αλλαγές πλεύσης.

Με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα, ο Ντόναλντ Τραμπ παρουσιάζεται όντως έτοιμος να αλλάξει πορεία, σνομπάροντας τους Ευρωπαίους από τη μία πλευρά και επαναπροσεγγίζοντας τους Ρώσους από την άλλη, ενώ όμως ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται προς όφελος της Μόσχας η οποία καταγράφει κέρδη στα πεδία των μαχών.

Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο ιστορικών μεταστροφών, ο 47ος πρόεδρος των ΗΠΑ παρουσιάζεται να ανοίγει πια την πόρτα για τη «φινλανδοποίηση» της Ουκρανίας (μόλις λίγους μήνες, παραδόξως, έπειτα από την ένταξη της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ) και να «βομβαρδίζει» τους νατοϊκούς Ευρωπαίους με «δασμούς» και απειλές αμερικανικής αμυντικής απόσυρσης, ενώ τείνει χείρα φιλίας προς την πλευρά της Μόσχας.

Εάν όμως η Ρωσία δεν αποτελεί πια «απειλή», τότε γιατί οι Ευρωπαίοι να συνεχίσουν να ξοδεύουν δισεκατομμύρια δολάρια σε αμερικανικά αμυντικά συστήματα; Ειρήσθω εν παρόδω, το 64% των ευρωπαϊκών αγορών οπλισμού προήλθε από τις ΗΠΑ την περίοδο 2020-2024 (πηγή: SIPRI “Trends in International Arms Transfers, 2024”). Και, στο ίδιο πνεύμα αμφιβολίας, εάν οι ΗΠΑ δεν συμμερίζονται πια τις ευρωπαϊκές αμυντικές ανησυχίες, τότε γιατί οι Ευρωπαίοι να συνεχίσουν να αγοράζουν από τις ΗΠΑ συστήματα τα οποία θα μπορούσαν μάλιστα οι ίδιες οι ΗΠΑ ακόμη και να «αφοπλίσουν», όχι ξαφνικά αλλά σταδιακά, διακόπτοντας τη ροή της συντήρησης αυτών και μπλοκάροντας την πρόσβασή τους σε δίκτυα. Για χώρες όπως η Ελλάδα, οι αμυντικές προτεραιότητες είναι κυρίως άλλες (βλ. Τουρκία). Για τις χώρες της Βαλτικής και την Πολωνία όμως, η Ρωσία αποτελεί προτεραιότητα, ενώ ο Καναδάς από την άλλη πλευρά βρίσκεται αντιμέτωπος με μια αμερικανική διοίκηση η οποία του ζητά ανοιχτά να γίνει η 51η Πολιτεία των ΗΠΑ.

Συμμαχική προβλεψιμότητα – συμμαχικές απειλές

Υπό αυτές τις νέες συνθήκες, αναδύονται πια νέες αμφιβολίες και οι διαθέσεις αλλάζουν. Ο Καναδάς επρόκειτο για παράδειγμα, με βάση όσα είχαν συμφωνηθεί το 2023, να παραλάβει μέσα στα επόμενα χρόνια συνολικά 88 F-35. Από αυτά θα πάρει σίγουρα (μέσα στο 2026) τα πρώτα 16 τα οποία έχει άλλωστε πληρώσει… και για τα υπόλοιπα βλέπουμε, αν και οι όποιες επαπειλούμενες αλλαγές σε αυτήν τη συμφωνία θα είναι διαδικαστικά/πρακτικά περίπλοκες.

Αντιδρώντας στις επιθέσεις Τραμπ (απειλές προσάρτησης, απαξιωτικά σχόλια, δασμοί), οι Καναδοί παρουσιάζονται τώρα να εξετάζουν ευρωπαϊκές εναλλακτικές όπως τα Gripen της σουηδικής Saab, ενώ και ο Πορτογάλος υπουργός Αμυνας, η χώρα του οποίου ήταν κοντά στην αγορά F-35, δήλωσε στην πορτογαλική Publico ότι θα πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να ληφθεί υπόψη η προβλεψιμότητα των συμμάχων.

«Η πρόσφατη στάση των ΗΠΑ […] μας κάνει να αναλογιστούμε ποιες είναι οι καλύτερες επιλογές, επειδή η προβλεψιμότητα των συμμάχων μας είναι ένας παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη», δήλωσε ο Νούνο Μέλο, υπογραμμίζοντας τον κίνδυνο μελλοντικού «αφοπλισμού» των F-35 από μια «απρόβλεπτη» αμερικανική διοίκηση.

«kill switch»

Το ενδεχόμενο οι Αμερικανοί να επιλέξουν μελλοντικά να «αφοπλίσουν» ή να «απενεργοποιήσουν» αμυντικά συστήματα που οι ίδιοι πούλησαν στην Ευρώπη, εάν για παράδειγμα κρίνουν ότι δεν θα ήθελαν αυτά τα συστήματα να χρησιμοποιηθούν κατά ορισμένους τρόπους ή κατά ορισμένων χωρών, είναι κάτι που συζητιέται έντονα το τελευταίο διάστημα, ειδικά έπειτα από το σχετικό δημοσίευμα των Financial Times της 8ης Μαρτίου («Can the US switch off Europe’s weapons?»).

Οι ΗΠΑ μπορούν πράγματι να καταστήσουν σταδιακά άχρηστα τα F-35 που έχουν πουληθεί από τη Lockheed Martin στο εξωτερικό, όλα εκτός από εκείνα που έχουν πουληθεί στο Ισραήλ, όπως εξηγεί σε μακροσκελές δημοσίευμά του ο αμερικανικός ιστοχώρος The War Zone (TWZ).

Κι αυτό, όχι πατώντας ξαφνικά κάποιον ειδικό διακόπτη (kill switch), αλλά κατά τρόπο σταδιακό, διακόπτοντας την αμερικανοκεντρική ροή συντήρησης των αεροσκαφών καθώς και την πρόσβασή τους στο δίκτυο ALIS/ODIN το οποίο όμως τροφοδοτεί σε πραγματικό χρόνο τα F-35 με τα (σχετικά με το εκάστοτε επιχειρησιακό πεδίο) δεδομένα της (beyond line of sight) ηλεκτρονικής συλλογής πληροφοριών που τους δίνουν υπεροχή στον αέρα.

Ειρήσθω εν παρόδω, οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις είναι οι μόνες που δύνανται να πετούν ανεξάρτητα από το εξαρτώμενο από τις ΗΠΑ δίκτυο ALIS/ODIN… Τι γίνεται, όμως, με όλους τους άλλους; Θα πρέπει, άραγε, να αρχίσουν να ανησυχούν, τώρα που είδαν ότι ο Τραμπ μπορεί ξαφνικά να διακόψει τις ροές παροχής στρατιωτικής στήριξης και πληροφοριών;

Υπενθυμίζεται πάντως ότι ήταν ένας από τους πια στενότερους συνεργάτες του Ντόναλντ Τραμπ, ο δισεκατομμυριούχος Ίλον Μασκ, είχε παρουσιαστεί τον περασμένο Νοέμβριο να προκρίνει ως σημαντικότερα τα drones (“drones are the new level of warfare”) από τα F-35 τα οποία είχε μάλιστα «στολίσει» με σειρά από απαξιωτικά σχόλια (“meanwhile, some idiots are still building manned fighter jets like the F-35…Stealth means nothing…It’s a shit design”)…