Σχεδόν τρία χρόνια έχουν περάσει πια από την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών (ήταν 12 Ιουνίου του 2018), χρονικό διάστημα διόλου ευκαταφρόνητο, ειδικά εάν το συνδυάσει κανείς και με τις εκλογικές αναμετρήσεις που μεσολάβησαν: στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 2019 και στη Βόρεια Μακεδονία τον Ιούλιο του 2020.

Κι όμως, 35 μήνες έπειτα την υπογραφή της, η Συμφωνία των Πρεσπών σαν να παραμένει σε λούπα, εγκλωβισμένη ούσα μεταξύ εκκρεμοτήτων, ερωτημάτων και (εσω)κομματικών αντιπαραθέσεων.

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς συνεχίζει να την υπερασπίζεται. Ενώ στον αντίποδα, στελέχη της Νέας Δημοκρατίας επιμένουν να την απορρίπτουν, κρατώντας αποστάσεις από την ηγεσία της παράταξης που εμμένει σε μια γραμμή τύπου «εμείς δεν θα την υπογράφαμε αλλά αφού την κληρονομήσαμε θα πρέπει να την εφαρμόσουμε». Ο ΣΥΡΙΖΑ, από την άλλη, συνεχίζει να κατηγορεί τη Νέα Δημοκρατία για υποκρισία, ενώ υπάρχουν και φωνές που εγείρουν ερωτήματα αναφορικά με «το κατά πόσο εφαρμόζονται τελικά, πλην της χρήσης του ονόματος Βόρεια Μακεδονία, οι υπόλοιπες ρυθμίσεις της Συμφωνίας» (ενδεικτική η ερώτηση που κατέθεσε πρόσφατα προς την κυβέρνηση ο Ανδρέας Λοβέρδος). Το ημερολόγιο δείχνει πια 2021. Βάσει των προαναφερθέντων ωστόσο, θα μπορούσε να δείχνει και 2020 ή 2019.

Μάιο ή μήπως καλοκαίρι τα 3 μνημόνια στη Βουλή;

Τα κομματικά «μαχαίρια» αναμένεται να (ξανα)βγουν όταν έρθουν στο ελληνικό κοινοβούλιο προς κύρωση τα τρία μνημόνια συνεργασίας που απορρέουν από τη Συμφωνία των Πρεσπών.

Πρόκειται συγκεκριμένα για:

Η κύρωσή τους θεωρείται μεν δεδομένη, πλην όμως τα βλέμματα στρέφονται στις κομματικές-πολιτικές συνδηλώσεις της στάσης που πρόκειται να κρατήσουν κατά την ψηφοφορία πρώην πρωθυπουργοί όπως ο Αντώνης Σαμαράς (που έχει αφήσει να εννοηθεί πως θα τα καταψηφίσει) και ο Κώστας Καραμανλής (που φαίνεται να ρέπει προς την αποχή). Ο ΣΥΡΙΖΑ πάντως από την πλευρά του περιμένει την κυβερνώσα παράταξη στη γωνία, αναμένοντας «158 συγγνώμες», όπως έχει δηλώσει χαρακτηριστικά ο Αλέξης Τσίπρας.

Εάν η σχετική ψηφοφορία πραγματοποιηθεί στην ολομέλεια της βουλής μέσα στο μήνα Μάιο, όπως αφήνετο μέχρι πρότινος να εννοηθεί, τότε ο ΣΥΡΙΖΑ θα ζητήσει η ψηφοφορία να είναι ονομαστική, κι αυτό όχι για να καταψηφιστούν τα μνημόνια συνεργασίας με τη γειτονική χώρα (η ίδια η αξιωματική αντιπολίτευση άλλωστε θα τα υπερψηφίσει, όπως δηλώνουν στο Άμυνα και Διπλωματία πηγές μέσα από τον χώρο της αξιωματικής αντιπολίτευσης) αλλά για να αποκαλυφθούν τα εσωκομματικά ρήγματα στο στρατόπεδο της ΝΔ. Σημειώνεται πάντως πως υπάρχει και το ενδεχόμενο η σχετική ψηφοφορία να παραπεμφθεί τελικώς στα θερινά τμήματα της βουλής.

Συναντήσεις Μητσοτάκη-Ζάεφ Δένδια-Ντιμιτρόφ

Εν τω μεταξύ πάντως, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θα έχει υποδεχθεί στις 13 Μαΐου τον ομόλογό του της Βόρειας Μακεδονίας, Ζόραν Ζάεφ, στην Ελλάδα, ενώ την ίδια ημέρα θα έχουν συνάντηση επί ελληνικού εδάφους και ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδια με τον Βορειομακεδόνα αντιπρόεδρο-αρμόδιο για τα Ευρωπαϊκά Θέματα Νικολά Ντιμιτρόφ. Σημειώνεται πως είναι η δεύτερη φορά που Ζάεφ και Μητσοτάκης συναντώνται εντός των ελληνικών συνόρων μέσα σε διάστημα περίπου οχτώ μηνών (η προηγούμενη ήταν τον Σεπτέμβριο του 2020), ενώ είχαν προηγηθεί και άλλες μεταξύ τους συναντήσεις το φθινόπωρο του 2019 σε Θεσσαλονίκη και Νέα Υόρκη.

Όσο για την ατζέντα των μεταξύ τους συνομιλιών, εκείνες «παραδοσιακά» περιστρέφονται γύρω από θεματικές όπως είναι η πορεία των διμερών σχέσεων (με έμφαση στην οικονομική συνεργασία και τη διασυνδεσιμότητα), η ευρωπαϊκή προοπτική των Σκοπίων (την οποία η Ελλάδα στηρίζει), και η συνεπής-πλήρης-απρόσκοπτη εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών, ενώ στο μενού έχουν ενταχθεί πλέον και έργα όπως ο διασυνδετήριος αγωγός φυσικού αερίου Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας, έργα τα οποία καλωσορίζουν και η Ουάσιγκτον.

Τριμερής στην Κέρκυρα

Αξίζει, μέσα σε όλα αυτά, να σημειωθεί πως το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών προετοιμάζει και τη διεξαγωγή μιας τριμερούς Ελλάδας-Σερβίας-Βόρειας Μακεδονίας στην Κέρκυρα που θα είναι θεματικά προσανατολισμένη σε ενέργεια και μεταφορές.

«Από τον Ιούνιο του 2019, υπήρξε μια προφανής δυναμική προς την κατεύθυνση της επέκτασης της ενεργειακής διασυνδεσιμότητας: οι αρχικές συμφωνίες που είχαν ολοκληρωθεί πριν από την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών, σχετικά με την αναβάθμιση της διασύνδεσης των δικτύων ηλεκτρισμού των δύο χωρών και της σύνδεσης της Βόρειας Μακεδονίας με τον αγωγό φυσικού αερίου (TAP) που διασχίζει τη Βόρεια Ελλάδα, αποτελούν τη βάση… Η Βόρεια Μακεδονία εξέφρασε το ενδιαφέρον να συμμετάσχει τόσο στην κατασκευή του τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη και έχει επίσης εκφράσει αντίστοιχο ενδιαφέρον για την κατασκευή ενός σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (και πάλι στην Αλεξανδρούπολη) με βάση το φυσικό αέριο… Υπάρχει ακόμη και η προσδοκία ότι το βελτιωμένο πολιτικό κλίμα μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών θα μπορούσε να οδηγήσει και στην επαναλειτουργία του πετρελαιαγωγού από τη Θεσσαλονίκη στα Σκόπια…», σημειώνουν στο πλαίσιο έκθεσης που έδωσαν στη δημοσιότητα τον περασμένο Δεκέμβριο οι δεξαμενές σκέψης ΕΛΙΑΜΕΠ και Analytica.

Ο ρόλος της ενέργειας

Σημειώνεται πως τον περασμένο Νοέμβριο, είχε πραγματοποιηθεί και τηλεδιάσκεψη του υφυπουργού Εξωτερικών, Κώστα Φραγκογιάννη, με τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης της Βόρειας Μακεδονίας αρμόδιο για τα οικονομικά θέματα, Φατμίρ Μπουτούτσι, με βασικό θέμα την ενεργειακή συνεργασία Ελλάδας – Βόρειας Μακεδονίας.

Επιστρέφοντας στο σήμερα… «Τα υπογεγραμμένα μνημόνια συμφωνίας για την υλοποίηση των έργων όπως ο τερματικός σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου και η μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο στην Αλεξανδρούπολη, καθώς και η συμφωνία για την κατασκευή διασυνδετήριου αγωγού φυσικού αερίου με την Ελλάδα, δημιουργούν μια ευκαιρία» για να γίνει «η Βόρεια Μακεδονία δίοδος διέλευσης φυσικού αερίου και ενεργειακός κόμβος στα Βαλκάνια», δηλώνει ο Ζόραν Ζάεφ σε συνέντευξή του στην Καθημερινή. «Με τη σύνδεση με την Ελλάδα, αντί να έχουμε μόνο μία πηγή φυσικού αερίου στη χώρα μας, τώρα η δυνατότητα είναι ανοιχτή για προμήθεια από πολλές διαφορετικές πηγές, όπως αέριο από τις ΗΠΑ, τη Μέση Ανατολή και άλλες», συνεχίζει ο πρωθυπουργός της γειτονικής χώρας, χαιρετίζοντας παράλληλα ως «τεράστια» τη «χειρονομία» της νατοϊκής συμμάχου Ελλάδας «να αποδεχθεί να προστατεύει τον εναέριο χώρο» της Βόρειας Μακεδονίας.

Καθώς ετοιμαζόμαστε ωστόσο να συμπληρώσουμε τον Ιούνιο τρία χρόνια από την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών, διερωτάται κανείς δύο πράγματα: Εάν οι δύο πλευρές έχουν όντως ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις τους όπως εκείνες καταγράφονται στη Συμφωνία των Πρεσπών, και σε ποιο βαθμό; Και εάν έχει όντως, στον απόηχο της σύναψης της Συμφωνίας, προωθηθεί η διασυνδεσιμότητα μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας, και σε ποιο βαθμό;

Ξεκινώντας από το τέλος… «Η νέα ελληνική κυβέρνηση που ήρθε στην εξουσία μετά τις εκλογές του Ιουλίου 2019 αποφάσισε να σεβαστεί τη Συμφωνία των Πρεσπών, αλλά ταυτόχρονα δείχνει μια απροθυμία προώθησης αναβαθμισμένων σχέσεων συνεργασίας με τη Βόρεια Μακεδονία. Παρόλο που έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές επισκέψεις σε διμερές επίπεδο και επίσημες και ανεπίσημες συναντήσεις μεταξύ αξιωματούχων σε υψηλό επίπεδο, η διφορούμενη στάση αντικατοπτρίζεται στον περιορισμένο αριθμό νέων διμερών συμφωνιών που υπογράφηκαν μετά τον Ιούλιο του 2019 καθώς και στον αργό ρυθμό επικύρωσης των συμφωνιών που έχουν ήδη υπογραφεί», σημείωναν πριν από περίπου πέντε μήνες, τον Δεκέμβριο του 2020, οι συγγραφείς του Προγράμματος Νοτιοανατολικής Ευρώπης του ΕΛΙΑΜΕΠ και της δεξαμενής σκέψης Analytica στο πλαίσιο ερευνητικής με τον τίτλο «Διευρύνοντας την Πολυεπίπεδη Διασυνδεσιμότητα μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών».

Αλλά και σε ό,τι αφορά στην ίδια τη Συμφωνία των Πρεσπών, εάν εξαιρέσει κανείς την αλλαγή της συνταγματικής ονομασίας της γειτονικής χώρας, πολλά πράγματα (κοινές επιτροπές, συμβούλια συνεργασίας, περιοδικές εκθέσεις κ.ά.) δεν έχουν τρέξει όπως θα αναμένετο έπειτα από τρία χρόνια, με τους έχοντες γνώση να αναζητούν ευθύνες στην πανδημία του κορονοϊού, στις εκλογές που μεσολάβησαν και στις δύο χώρες, στη γραφειοκρατία αλλά και στην (σε κάποιες περιπτώσεις) έλλειψη πολιτικής βούλησης…