Εάν το λέμε ξανά και ξανά (ότι έχουμε καταλήξει σε συμφωνία), στο τέλος μπορεί και να το πιστέψουμε… Με αυτήν τη φράση, υπό μορφή σχολίου, θα μπορούσε κανείς να περιγράψει τη φάση στην οποία βρίσκονται πια οι διαπραγματεύσεις Βελιγραδίου – Πρίστινας.

Ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής Ζοζέπ Μπορέλ έχει σε δύο περιπτώσεις το περασμένο διάστημα – στις 18 Μαρτίου και στις 27 Φεβρουαρίου – παρουσιάσει ωσάν γενόμενη την επίτευξη «συμφωνίας» μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας.

«Έχουμε συμφωνία» («We have a deal»), έγραψε ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας σε ανάρτησή του στο Twitter στις 19 Μαρτίου, έπειτα από τις πολύωρες διαπραγματεύσεις που είχαν στην Οχρίδα της Βόρειας Μακεδονίας οι κ.κ. Βούτσιτς, Κούρτι, Μπορέλ και Λάιτσακ.

Κάτι ανάλογο είχε γράψει, ωστόσο, ο Μπορέλ και στις 27 Φεβρουαρίου, έπειτα από συνάντηση που είχε το ίδιο κουαρτέτο αξιωματούχων (Βούτσιτς, Κούρτι, Μπορέλ, Λάιτσακ) στις Βρυξέλλες, αναφέροντας τότε ότι οι κ.κ. Βούτσιτς και Κούρτι «έχουν συμφωνήσει ότι δεν είναι απαραίτητες άλλες περαιτέρω συνομιλίες…».

Εάν δεν ήταν εκεί κάθε φορά οι ίδιες οι ηγεσίες της Σερβίας (ο πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς) και του Κοσόβου (ο πρωθυπουργός Άλμπιν Κούρτι) για να μας επαναφέρουν στην πραγματικότητα με τις δηλώσεις τους εκ των υστέρων, θα μπορούσε να πιστέψει κανείς ότι όντως έχει επιτευχθεί συμφωνία, ωστόσο κάτι τέτοιο, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν έχει συμβεί.

Βελιγράδι και Πρίστινα διαπραγματεύονται πια στη βάση ενός ευρωπαϊκού/γαλλογερμανικού σχεδίου 11 σημείων που ανοίγει – υπό προϋποθέσεις – τον δρόμο για: την ένταξη του Κοσόβου σε διεθνείς Οργανισμούς (ΟΗΕ, ΕΕ), την ένταξη της Σερβίας στην ΕΕ, και τη δημιουργία μιας Ένωσης/Κοινότητας Σερβικών Δήμων εντός του Κοσσυφοπεδίου.

Καλά όλα αυτά, θα μπορούσε να πει κανείς, αλλά πώς θα γίνει να περάσουν από τη θεωρία στην πράξη; Προκειμένου να επιτευχθεί ακριβώς αυτό, μπαίνουν στο παιχνίδι… διπλωματικές αλχημείες και κάποιες πρακτικά βολικές ασάφειες. Η μελέτη αυτών των «εργαλείων» και των διατυπώσεων (αλλά και των εργαλείων και των διατυπώσεων που χρησιμοποιήθηκαν σε άλλες περιπτώσεις πρόσφατα, όπως για παράδειγμα στη συμφωνία Ισραήλ – Λιβάνου για τις θαλάσσιες οριοθετήσεις) έχει πρόσθετο ενδιαφέρον, δε, και για έναν ακόμη λόγο: καθώς γεννά ιδέες και τακτικές που θα μπορούσαν, ενδεχομένως, να χρησιμοποιηθούν και στις διαπραγματεύσεις μεταξύ άλλων κρατών…

Το «we have a deal» που είπε ο Μπορέλ στις 19 Μαρτίου έχει ενδιαφέρον… στην σκιά όσων δεν έχουν γίνει.

Οι κ.κ. Βούτσιτς και Κούρτι δεν έχουν βάλει, προς το παρόν, την υπογραφή τους σε καμία συμφωνία. Παρουσιάζονται, ωστόσο, να έχουν συμφωνήσει αναφορικά με τα βήματα που θα πρέπει να γίνουν (Implementation Annex) για να υλοποιηθεί αυτή η συμφωνία που στόχο έχει την εξομάλυνση των σχέσεων Σερβίας – Κοσόβου.

«Το παράρτημα (Implementation Annex) και η συμφωνία θεωρείται ότι έχουν εγκριθεί/υιοθετηθεί μέσω της σχετικής δήλωσης του Ζ. Μπορέλ», σημειώνει σε δικής της ανάρτηση η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, αναφερόμενη στη σχετική δήλωση στην οποία προέβη ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας έπειτα από τις διαπραγματεύσεις της 18ης Μαρτίου στην Οχρίδα («Belgrade-Pristina Dialogue: Statement by High Representative Josep Borrell after High Level Meeting in Ohrid»).

Ο κ.κ. Βούτσιτς και Κούρτι απαλλάσσονται λοιπόν από την (ενδεχομένως πολιτικά «επίπονη» στα μάτια μέρους των εκλογικών τους ακροατηρίων) υποχρέωση να παραδεχθούν δημοσίως ότι έχουν συμφωνήσει… γιατί η συμφωνία αυτή «επικυρώθηκε» μέσα από την σχετική δήλωση του Μπορέλ και, ως εκ τούτου, προς το παρόν δεν χρειάζεται να γίνει κάτι άλλο.

Προκειμένου να διευκολυνθούν ωστόσο, οι ηγέτες της Σερβίας και του Κοσόβου απαλλάσσονται και από άλλες υποχρεώσεις. Το Βελιγράδι δεν χρειάζεται, για παράδειγμα, να αναγνωρίσει επισήμως την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου. Θα πρέπει όμως – και ως προς αυτό φέρεται να έχει συμφωνήσει – να αρχίσει να αποδέχεται χωρίς ενστάσεις ή σκιές τα επίσημα έγγραφα του Κοσόβου (διαβατήρια, ταξιδιωτικά έγγραφα, διπλώματα, πινακίδες αυτοκινήτων, σφραγίδες τελωνείων κ.ά.), ενώ κάτι ανάλογο ισχύει βέβαια και για την Πρίστινα, η οποία Πρίστινα είχε σοβαρό θέμα πρόσφατα με τις σερβικές πινακίδες κυκλοφορίας.

Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, θα μπορούσε να παρομοιάσει κανείς αυτό το ευρωπαϊκό/γαλλογερμανικό πλάνο των 11 σημείων για τον Διάλογο Βελιγραδίου – Πρίστινας («Belgrade – Pristina Dialogue: EU Proposal – Agreement on the path to normalisation between Kosovo and Serbia») και με μηχανισμό αποσυμπίεσης (deconfliction mechanism).

Με έναν μηχανισμό αποσυμπίεσης ή απεμπλοκής που στόχο έχει να προετοιμάσει το έδαφος για όσα θα μπορούσαν να γίνουν κοινώς απόδεκτά στο μέλλον (την ένταξη του Κοσόβου στον ΟΗΕ, τη δημιουργία μιας Ένωσης/Κοινότητας Σερβικών Δήμων στο βόρειο Κόσοβο για την οποία εκκρεμούν συμφωνίες ήδη από το 2013 κ.ά.), με φόντο παράλληλα και την ευρωπαϊκή ενταξιακή προοπτική Βελιγραδίου και Πρίστινας που θα μπει εκ νέου σε τροχιά ολοκλήρωσης προσφέροντας κίνητρα στις δύο πλευρές προκειμένου εκείνες να προχωρήσουν στην ομαλοποίηση των μεταξύ τους σχέσεων.

Ο Γκάμπριελ Έσκομπαρ, Αμερικανός αναπληρωτής βοηθός ΥΠΕΞ αρμόδιος για τα Δυτικά Βαλκάνια, έχει πάντως διαμηνύσει από την πλευρά του ότι θεωρεί εφικτή μια συμφωνία εξομάλυνσης των δεσμών μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας μέσα στο 2023. Σε μια τέτοια περίπτωση, βέβαια, διερωτάται κανείς εάν θα ακολουθήσουν αλλαγές και στη στάση των υπολοίπων χωρών που ακόμη δεν έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου. Ο λόγος για χώρες άλλες από τις οποίες είναι μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (Κίνα, Ρωσία) και άλλες από τις οποίες μέλη της ΕΕ (Ισπανία, Κύπρος, Ελλάδα, Ρουμανία, Σλοβακία).

«Η προτεινόμενη διευθέτηση επικεντρώνεται πιο πολύ στην αποφυγή συγκρούσεων και λιγότερο στην επίτευξη διαρκούς ειρήνης», αναφέρουν αναλυτές στο δίκτυο Al Jazeera, με το βλέμμα στραμμένο στο σχέδιο των 11 σημείων της ΕΕ για τον Διάλογο Βελιγραδίου – Πρίστινας, ενώ παράλληλα επανέρχονται και οι φόβοι ότι μια Ένωση Σερβικών Δήμων στο βόρειο Κόσοβο θα μπορούσε να λειτουργήσει κατά τρόπο αποσταθεροποιητικό, ως νέα Ρεπούμπλικα Σέρπσκα, όπως δηλαδή η Σερβική Δημοκρατία υπό τον Μίλοραντ Ντόντικ στη Βοσνία, κρατώντας ανοιχτό το ενδεχόμενο μελλοντικών αποσχίσεων/προσαρτήσεων προς την πλευρά της Σερβίας…