«Ό,τι δεν σε σκοτώνει, σε κάνει πιο δυνατό», λένε. Στο ίδιο πνεύμα, ό,τι σε κλονίζει μπορεί να σε κάνει και πιο ανθεκτικό, ενισχύοντας τη θωράκιση και τη συνοχή σου… εάν βέβαια το θελήσεις να κινηθείς προς μια τέτοια ενίσχυση, πρωτίστως πολιτικά και έπειτα σε πρακτικό επίπεδο.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει βρεθεί αντιμέτωπη με διόλου ευκαταφρόνητες «φυγόκεντρες» ή «διαλυτικές» προκλήσεις τα τελευταία χρόνια (κρίση χρέους, προσφυγική-μεταναστευτική κρίση, άνοδος εθνολαϊκιστικών-ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων, Brexit, πανδημία κορονοϊού). Εκ πρώτης όψεως, μάλλον θα έλεγε κανείς πως η Ευρώπη έχει βγει από αυτές τις δυσκολίες όχι μόνο κλονισμένη αλλά και λιγότερη «ενωμένη».

Με μια δεύτερη ματιά ωστόσο, θα μπορούσε ίσως να «δει» και το ακριβώς αντίθετο: μια Ευρώπη που (μέσα στις προφανείς εσωτερικές αντιθέσεις της και παρά τις αποκλίσεις μεταξύ των κρατών-μελών) κινείται σταδιακά προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση της ολοένα μεγαλύτερης ευρωπαϊκά συντονισμένης κοινής δράσης.

Εν μέσω πανδημίας συνέβη κάτι που έως και πριν από λίγα χρόνια θεωρείτο από πάρα πολύ δύσκολο έως και απίθανο: η ΕΕ προχώρησε στην ανάληψη-έκδοση κοινού χρέους (θυμάται κανείς άραγε όλη εκείνη την προ ετών συζήτηση και τις διαφωνίες περί ευρωομολόγων;) για την χρηματοδότηση της ανάκαμψης.

Κοινό χρέος

«Για τη χρηματοδότηση του NextGenerationEU (σ.σ. του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που έχει ως στόχο «την αποκατάσταση των άμεσων οικονομικών και κοινωνικών ζημιών» από την πανδημία του κορονοϊού), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα δανείζεται από τις αγορές», διαβάζουμε στον επίσημο ιστότοπο της Κομισιόν.

«…η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της, θα εκδώσει μακροπρόθεσμα ομόλογα ύψους περίπου 80 δισ. ευρώ το 2021», σημειώνεται σε άλλο σημείο, ενώ μόλις τον περασμένο Ιούνιο, η Κομισιόν συγκέντρωσε 20 δισεκατομμύρια ευρώ μέσω δεκαετούς ομολόγου στην πρώτη της συναλλαγή για τη στήριξη της ευρωπαϊκής ανάκαμψης.

Αλλά και πέρα από το μέτωπο της οικονομίας, βήματα προς της κατεύθυνσης της από κοινού δράσης φαίνεται πως γίνονται σταδιακά και στο – επίσης επίκαιρο λόγω της τρέχουσας κρίσης στα σύνορα της Πολωνίας με τη Λευκορωσία – μέτωπο της θωράκισης των εξωτερικών ευρωπαϊκών συνόρων.

Frontex

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) έχει έρθει για να μείνει. Στην πορεία μάλιστα, υπό την απειλή κακόβουλων εξωτερικών πιέσεων (βλ. Ερντογάν, Λουκασένκο) αλλά και ενδοευρωπαϊκών αρρυθμιών, εκείνος φαίνεται να ενισχύεται (βλ. την σχετική «…ανάθεση νέας επιχειρησιακής εντολής για τις επιστροφές στον Frontex» στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής της ΕΕ για τις οικειοθελείς επιστροφές και την επανένταξη που παρουσιάστηκε τον περασμένο Απρίλιο, αλλά και το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών και Αδειοδότησης Ταξιδιού-ETIAS που έχει επίσης περάσει στα «χέρια» του Frontex).

Φράκτες με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση;

Κατά τα λοιπά, στη σκιά πια των εξωτερικών πιέσεων που έχουν κορυφωθεί στα σύνορα της Πολωνίας (αλλά και με νωπές ακόμη τις μνήμες από την ενορχηστρωμένη από την Τουρκία πολιορκία των ελληνικών συνόρων στον Έβρο το 2020), επανέρχονται και οι φωνές που καλούν την ΕΕ να χρηματοδοτήσει την ανέγερση φρακτών στα εξωτερικά ευρωπαϊκά σύνορα.

Ενδεικτικά ως προς αυτό όσα σημειώνει (σύμφωνα με την ελληνική έκδοση της Deutsche Welle) σε πρόσφατο άρθρο του και το γερμανικό Spiegel: «Η ΕΕ θα πρέπει να δώσει χρήματα στη Λιθουανία, τη Λετονία και την Πολωνία να κλείσουν γρήγορα τα σύνορά τους» στέλνοντας έτσι «το μήνυμα ότι η ίδια η ΕΕ θα καθορίσει ποιος επιτρέπεται να εισέλθει και ποιος όχι».

Η επιστολή των «12» και ο Σαρλ Μισέλ

Με επιστολή τους προς την Κομισιόν (προς τον Μαργαρίτη Σχοινά και την Ιλβα Γιόχανσον), οι υπουργοί Εσωτερικών 12 κρατών-μελών της ΕΕ (Αυστρίας, Βουλγαρίας, Κύπρου, Τσεχίας, Δανίας, Εσθονίας, Ελλάδας, Ουγγαρίας, Λιθουανίας, Λετονίας, Πολωνίας, Σλοβακίας) έχουν ζητήσει ήδη από τις αρχές Οκτωβρίου από την Ένωση να δώσει χρήματα (από κοινοτικούς πόρους) για φράκτες και οχυρωματικά έργα στα σύνορα.

Ο ίδιος ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, υποστήριξε μάλιστα προ ημερών, από το έδαφος της Πολωνίας την οποία επισκέφθηκε, πως κάτι τέτοιο είναι «νομικά εφικτό» («legally possible»), αναιρώνοντας έτσι τη διαφορετική άποψη («there will be no funding of barbed wire and walls») που είχε εκφράσει δημόσια μόλις τον περασμένο Οκτώβριο για τον ίδιο θέμα η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Στρατηγική Πυξίδα – Strategic Compass

Παράλληλα ωστόσο, την ίδια στιγμή ξεκινάει σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας, και η συζήτηση για την «Στρατηγική Πυξίδα» («Strategic Compass») στη βάση της οποίας – ως κοινού οράματος για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και άμυνα – η ΕΕ σκοπεύει (μέσα από την αποτελεσματικότερη διαχείριση των κρίσεων, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας, την από κοινού ανάπτυξη δυνατοτήτων και την ενίσχυση της συνεργασίας) να καταστεί «στρατηγικά αυτόνομος» και αξιόπιστος πάροχος ασφάλειας και σταθερότητας.

Νίκος Δένδιας και Νίκος Παναγιωτόπουλος πρόκειται να πάρουν μέρος στην κοινή Υπουργική συνάντηση ΥΠΕΞ-ΥΠΑΜ στις 15 Νοεμβρίου στις Βρυξέλλες με θέμα την εξέταση του σχεδίου κειμένου της «Στρατηγικής Πυξίδας».

Εάν πιστέψουμε μάλιστα όσα γράφονται σχετικά στον ευρωπαϊκό Τύπο (Politico), τότε στο εν λόγω σχέδιο συμπεριλαμβάνεται και η πρόταση περί σύστασης μιας ευρωπαϊκής στρατιωτικής δύναμης ταχείας επέμβασης 5.000 ενόπλων.

Για το θέμα του ευρωστρατού – ένα «έργο» που το «έχουμε ξαναδεί» το 1950, το 1999, το 2007 αλλά και πολύ πιο πρόσφατα – έχουμε γράψει κατ’ επανάληψη στο Α&Δ (τον Δεκέμβριο του 2020, τον Σεπτέμβριο του 2021) εκφράζοντας εύλογες αμφιβολίες.

Υπό την πίεση των εξελίξεων ωστόσο, η Ευρώπη δείχνει να μπαίνει εκ νέου σε τροχιά θωράκισης, αναζητώντας κοινές απαντήσεις σε κοινά προβλήματα… παρά τα διόλου ευκαταφρόνητα ενδοευρωπαϊκά κενά και τις αποκλίσεις του πρόσφατου παρελθόντος.