Σχεδόν ενάμιση μήνα έπειτα από την πτώση του Μπασάρ αλ Άσαντ, με τη Συρία να έχει πια εισέλθει σε μια νέα εποχή (που μένει να φανεί πού θα οδηγήσει) και τη νέα προεδρία Τραμπ να ξεκινά στη σκιά πολυκαιρισμένων εκκρεμοτήτων (βλ. Ουκρανικό), η Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν επιχειρεί να ανασυνταχθεί αναδιαμορφώνοντας τα «πατήματά» της στη διεθνή σκηνή.

Τα δεδομένα σε σχέση με το 2015 (χρονιά επίσημης εισόδου των Ρώσων στον πόλεμο της Συρίας) έχουν, εν τω μεταξύ, αλλάξει σημαντικά: ο Μπασάρ αλ Άσαντ δεν είναι πια στην εξουσία· ο Γεβγκένι Πριγκόζιν σκοτώθηκε σε «δυστύχημα»· και η Wagner, το άλλοτε μακρύ χέρι της σκληρής, αλλά και σκιώδους, ρωσικής επιρροής στο εξωτερικό, δεν υπάρχει πια, τουλάχιστον όχι με τη μορφή που υπήρχε (φέρεται να έχει πια δώσει τη θέση της σε δυνάμεις που παρουσιάζονται υπό ονόματα όπως είναι εκείνα της African Legion και των Africa Corps ή Russian Expeditionary Corps-REK).

Τι θα γίνει με τις ρωσικές βάσεις στη Συρία, τη ναυτική (Ταρτούς) και την αεροπορική (Χμεϊμίμ/Λαττάκεια), τις μόνες που διαθέτει ή διέθετε η Ρωσική Ομοσπονδία σε Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή; Το ερώτημα, περίπου πέντε εβδομάδες έπειτα από την ανατροπή του Άσαντ, περιμένει απάντηση.

Από την εν λόγω απάντηση πρόκειται να εξαρτηθεί, ωστόσο, σε σημαντικό βαθμό το μέλλον της ρωσικής προβολής ισχύος πέραν των ρωσικών συνόρων.

Με βάση όσα έχουν δει μέχρι στιγμής το φως της δημοσιότητας, οι Ρώσοι παρουσιάζονται να μεταφέρουν προσωπικό και υλικά, με αεροσκάφη Antonov AN-124 και Ilyushin IL-76, από την αεροπορική βάση Χμεϊμίμ της δυτικής Συρίας στη βάση αλ-Καντίμ (al-Khadim) κοντά στη Βεγγάζη στην ανατολική Λιβύη. Αναφορές θέλουν τους Ρώσους να εκκενώνουν σταδιακά τη Χμεϊμίμ, αλλά να διατηρούν τη ναυτική βάση στην Ταρτούς (που είναι και η παλαιότερη).

Σημαντική σημείωση: Ακόμη και αν οι Ρώσοι καταφέρουν να διατηρήσουν τις βάσεις τους στη Συρία, αυτό θα γίνει μέσα σε ένα πλαίσιο πολύ πιο επισφαλές για τα ρωσικά συμφέροντα από εκείνο που θεωρούνταν άλλοτε δεδομένο επί Ασαντ. Με άλλα λόγια, ό,τι κι αν γίνει, η Συρία δεν θα είναι πια η ίδια για τους Ρώσους.

Σε κάθε περίπτωση, προκειμένου να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα που ανακύπτουν μέσα από την ανατροπή του Μπασάρ αλ Άσαντ, η Μόσχα δείχνει πια να επανατοποθετείται στην περιοχή MENA (Middle East-North Africa) μετακινώντας στρατιωτικές δυνάμεις και συστήματα από τη δυτική Συρία στην ανατολική Λιβύη.

Θα μπορούσε, άραγε, η Λιβύη να γίνει μια «νέα Συρία», για τη Ρωσία;

Η Μόσχα από την πλευρά της, προφανώς αξιολογεί ως κρίσιμο το να έχει στρατιωτική παρουσία στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, καθώς έτσι αποκτά ερείσματα επιρροής στον επονομαζόμενο παγκόσμιο νότο, τον άλλοτε καλούμενο τρίτο κόσμο, τον οποίο όμως η Μόσχα αντιμετωπίζει ως πεδίο προνομιακό -και υπό μια έννοια άχαστο- για την ίδια.

Εάν η Ρωσία θέλει να συνεχίσει να έχει παρουσία και επιρροή στο Σαχέλ (Μάλι, Σουδάν, Μπουρκίνα Φάσο, Νίγηρα, Ερυθραία) και ακόμη νοτιότερα (σε Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Μοζαμβίκη), χρειάζεται ενδιάμεσους σταθμούς που θα της επιτρέπουν να μεταφέρει στρατεύματα, μισθοφόρους και οπλικά συστήματα.

Η Συρία ήταν μέχρι πρότινος μια τέτοια βάση «διαμετακόμισης» (διόλου τυχαία, πολλοί Σύροι είχαν βρεθεί μάλιστα να πολεμούν τα περασμένα χρόνια ως μισθοφόροι στη Λιβύη). Η Λιβύη θα μπορούσε να εξυπηρετήσει τώρα, κι εκείνη, έναν παρόμοιο ρόλο. Ωστόσο, το λιβυκό μέτωπο δείχνει περισσότερο «δύσβατο» για μια σειρά από πολύ πρακτικούς λόγους.

Η (εδρεύουσα στη δυτική Λιβύη) πλευρά της επονομαζόμενης Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας GNU του Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα έχει στείλει μηνύματα υπέρ της αποχώρησης των ρωσικών δυνάμεων από τη βορειοαφρικανική χώρα.

Αλλά και ο επικεφαλής του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) Χαλίφα Χαφτάρ, που εξακολουθεί να κυριαρχεί στις περιοχές της ανατολικής Λιβύης από την άλλη πλευρά, δεν είναι τόσο «πειθήνιος» έναντι των Ρώσων όσο ήταν για παράδειγμα ο Άσαντ στη Συρία και, υπό αυτήν την έννοια, δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ρωσικός proxy παρά την στήριξη που έχει λάβει από τη Μόσχα.

Με άλλα λόγια, ο Χαφτάρ δεν δέχεται εντολές από τη Ρωσία, ούτε εξαρτάται αποκλειστικά από μόνο έναν πόλο εξωτερικής στήριξης. Αντιθέτως, «παίζει» σε πολλά μέτωπα παράλληλα, διατηρώντας ανοιχτούς διαύλους με πολλές -ακόμη και αντικρουόμενες μεταξύ τους- πλευρές, της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης, πλευρές τις οποίες προσεγγίζει κατά τρόπο μάλλον συναλλακτικό (με μια πραγματιστική διάθεση τύπου «τι μου δίνεις-τι σου δίνω»).

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε δε, ότι ο Χαφτάρ έχει περάσει μεγάλος μέρος της ζωής του στις ΗΠΑ… ενώ οι υιοί του βρέθηκαν το τελευταίο διάστημα να υπογράφουν συμφωνίες ανοικοδόμησης στην ανατολική Λιβύη ακόμη και με την Τουρκία με την οποία άλλοτε συγκρούονταν.

Από την άλλη πλευρά βέβαια, ο Χαλίφα Χαφτάρ είναι πια 81 ετών και, εκ των πραγμάτων, οδεύει προς την έξοδο. Τι θα μπορούσε να ακολουθήσει αφού εκείνος βγει, κάποια στιγμή, από το κάδρο των εξελίξεων; Το (πλούσιο σε υδρογονάνθρακες) μεσογειακό μέτωπο της Λιβύης είναι πάντως γεωπολιτικά «ναρκοθετημένο», αφού σχεδόν 14 χρόνια έπειτα από την ανατροπή του Καντάφι ο διχασμός παραμένει εν μέσω οξυνόμενων περιφερειακών ανταγωνισμών.

Κατά την πρώτη επίσκεψή τους στη μετά-Άσαντ Συρία στις αρχές Ιανουαρίου, οι υπουργοί Εξωτερικών της Γερμανίας, Αναλένα Μπέρμποκ, και της Γαλλίας, Ζαν-Νοέλ Μπαρό, παρουσίασαν ως ευρωπαϊκή προτεραιότητα την έξοδο των Ρώσων από τη χώρα της ανατολικής Μεσογείου.

«Είναι καιρός η Ρωσία να εγκαταλείψει τις στρατιωτικές της βάσεις στη Συρία», ανέφερε η Αναλένα Μπέρμποκ σε ανακοίνωσή της, από την οποία όμως έλειπαν οι ονομαστικές αναφορές στην Τουρκία, σαν να μην είχαν προηγηθεί οι αλλεπάλληλες τουρκικές εισβολές και επεμβάσεις των περασμένων ετών… Τι θα πουν, άραγε, οι Ευρωπαίοι το προσεχές διάστημα για τη Λιβύη;