Ήταν Παρασκευή, 21 Ιανουαρίου 2022, λίγο πριν από την προγραμματισμένη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, και της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Σεργκέι Λαβρόφ, στη Γενεύη, όταν το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών έστειλε εμφατικά και απερίφραστα το μήνυμα πως απαιτεί την απομάκρυνση όλων των δυτικών δυνάμεων και των νατοϊκών οπλικών συστημάτων από τη Ρουμανία. Επί της ουσίας, βέβαια, το μήνυμα είχε σταλεί ήδη από το Δεκέμβριο του 2021: όταν η Ρωσία κατέστησε σαφές πως επιθυμεί, ως εγγύηση ασφαλείας ανάμεσα σε πολλά άλλα, την απόσυρση κάθε νατοϊκού ίχνους από τις χώρες που εντάχθηκαν στη Βορειοατλαντική Συμμαχία μετά τα τέλη της δεκαετίας του 1990.

Η Ουάσιγκτον έχει βέβαια, από την πλευρά της, διαφορετική άποψη. Ενδεικτικές ως προς αυτό και οι σχετικές τοποθετήσεις του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν. Ξεκαθάρισε, με δηλώσεις του στις 19 και στις 25 Ιανουαρίου, πως είναι έτοιμος όχι να περιορίσει. αλλά -αντιθέτως- να ενισχύσει την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη Ρουμανία, εάν η Ρωσία κλιμακώσει στρατιωτικά την ένταση στο μέτωπο της Ουκρανίας.

Η Ρουμανία ξεχωρίζει ως ένα από τα νεότερα κράτη-μέλη του δυτικού «στρατοπέδου». Εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 2004 και στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2007. Κι όμως, αν και «νεότερη» από πολλούς άλλους, έχει εξελιχθεί, εν έτει 2022 πια και στον απόηχο των κρίσεων του 2014 (Κριμαία) και του 2008 (Γεωργία), σε χώρα-κλειδί για το ΝΑΤΟ στα ανατολικά: σε ένα «ανατολικό κλειδί» («eastern key»), όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο Ρουμάνος ακαδημαϊκός ερευνητής Ράντου Σατζάτα. Η γεωπολιτική αξία του «ανατολικού κλειδιού» μάλιστα πλέον ενισχύεται και μέσω Ελλάδας (λόγω του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης) με φόντο την ουκρανορωσική ένταση.

Το Σεπτέμβριο του 2020, η Ρουμανία έγινε η πρώτη χώρα, στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, που παρέλαβε πυραυλικά συστήματα Patriot.

Αλεξανδρούπολη – Κωνστάντζα

Στο πλαίσιο συνέντευξης που είχε παραχωρήσει στην «Α&Δ» (τεύχος 356), ο πρόεδρος του Οργανισμού Λιμένος Αλεξανδρούπολης, Κωνσταντίνος Χατζημιχαήλ, είχε αναφερθεί, μεταξύ άλλων και στο ρόλο της Ρουμανίας.

«Παίρνουμε αυτό το οποίο θέλουν να κάνουν οι Αμερικανοί, να έχουν δηλαδή μια πρόσβαση από την Αλεξανδρούπολη στην Κωνστάντζα της Ρουμανίας όπου διατηρούν μια από τις μεγαλύτερες βάσεις στην Ευρώπη. Επιδιώκουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτό τον δρόμο, οδικό ή σιδηροδρομικό, τον οποίο οι Αμερικανοί θα χρησιμοποιούν περιοδικά, με σκοπό να τον μετασχηματίσουμε σε εμπορικό και να αναπτύξουμε εμπορικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες […] Εφέτος το καλοκαίρι (σ.σ. 2021) πραγματοποιήσαμε 14 δρομολόγια κυρίως με την Κωνστάντζα της Ρουμανίας», μας είχε δηλώσει, το Δεκέμβριο του 2021, ο κ. Χατζημιχαήλ.

Η Κωνστάντζα αποτελεί όντως σημείο αναφοράς για τις εξελίξεις στην ευρύτερη ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Ξεχωρίζει ως το μεγαλύτερο λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας, αλλά και ως το λιμάνι που ενώνει τον Εύξεινο Πόντο με το ολλανδικό λιμάνι του Ρότερνταμ και τη Βόρεια Θάλασσα μέσω των καναλιών του Ρήνου και του Δούναβη (Canalul Dunăre–Marea Neagră και Rhein-Main-Donau-Kanal).

Aegis Ashore και Patriot

Όμως, πολύ κοντά στο λιμάνι της Κωνστάντζα, βρίσκεται και η Αεροπορική Βάση Mihail Kogălniceanu («Μιχαήλ Κογκαλνιτσεάνου»). Εκεί σταθμεύουν αμερικανικές δυνάμεις (περί τα 1.000 άτομα) που εναλλάσσονται κάθε εννέα μήνες, ενώ «παραδίπλα» βρίσκεται και το πεδίο ασκήσεων-βολής «Capu Midia». Ελαφρώς δυτικότερα, στη στρατιωτική βάση του Ντεβεσέλου (99th Military Base Deveselu – Naval Support Facility Deveselu) κοντά στο Καράκαλ, βρίσκεται εγκατεστημένο και το – εγκαινιασθέν το 2016 – νατοϊκό σύστημα αντιπυραυλικής-αντιβαλλιστικής άμυνας Aegis Ashore της αμερικανικής Lockheed Martin, το οποίο μάλιστα αναβαθμίστηκε το 2019 (πρόκειται για την χερσαία παραλλαγή-βερσιόν του Aegis Weapons System του US Navy. Στη συνέχεια, το Σεπτέμβριο του 2020, η Ρουμανία έγινε και η πρώτη χώρα στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας που παρέλαβε αμερικανικά πυραυλικά συστήματα Patriot. Από τις αρχές του 2021, δε, και έπειτα, άρχισαν να παραδίδονται στη Ρουμανία και τα πρώτα κομμάτια των -επίσης αμερικανικών- συστημάτων πολλαπλής εκτόξευσης πυραύλων HIMARS (High Mobility Artillery Rocket System) που η χώρα είχε παραγγείλει στις ΗΠΑ το 2017-2018.

Υπενθυμίζεται πως, μέσα στο 2021, αμερικανικές δυνάμεις (ερχόμενες -μεταξύ άλλων- και από την Αλεξανδρούπολη) βρέθηκαν στη Ρουμανία, για να πάρουν μέρος στην πολυεθνική άσκηση «Defender Europe» υπό τη σκέπη της οποίας πραγματοποιήθηκαν και «υπο-ασκήσεις», όπως η «Swift Response ‘21» που έλαβε χώρα στα εδάφη της Ρουμανίας, της Εσθονίας και της Βουλγαρίας τον περασμένο Μάιο.

Ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας, Λόιντ Όστιν, υπογράμμισε το γεγονός πως η Ρουμανία φιλοξενεί σημαντικό αριθμό εναλλασσόμενων δυνάμεων των ΗΠΑ και ότι έχει κάνει μεγάλα βήματα τα περασμένα χρόνια, εκσυγχρονίζοντας τα οπλικά της συστήματα, ενισχύοντας δομές-θεσμούς, και επενδύοντας στη συμμαχική διαλειτουργικότητα.

«Μιχαήλ Κογκαλνιτσεάνου»

Τον Οκτώβριο του 2021, είχε επισκεφθεί τη Ρουμανία ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας, Λόιντ Όστιν, ο οποίος -σε ομιλία στην Αεροπορική Βάση Mihail Kogălniceanu- χαιρέτισε το «στρατηγικά κρίσιμο» («strategically critical») «ρόλο-κλειδί» που διαδραματίζει ως «νατοϊκός σύμμαχος πρότυπο» («model NATO ally») η Ρουμανία για «τη διατήρηση της ασφάλειας στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας». Ο κ. Όστιν υπογράμμισε το γεγονός πως η Ρουμανία φιλοξενεί σημαντικό αριθμό εναλλασσόμενων αμερικανικών δυνάμεων («a significant number of U.S. rotational forces»), επιτρέποντας την πρόσβαση των ΗΠΑ στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά και το γεγονός πως, ως νατοϊκός σύμμαχος, έχει κάνει μεγάλα βήματα τα περασμένα χρόνια, εκσυγχρονίζοντας τα οπλικά της συστήματα, ενισχύοντας δομές-θεσμούς, και επενδύοντας στη συμμαχική διαλειτουργικότητα (interoperability).

Ακριβώς ένα χρόνο πριν από την επίσκεψη του Αμερικανού νυν υπουργού στο Βουκουρέστι, ο προκάτοχός του, Μαρκ Έσπερ, είχε υπογράψει τον Οκτώβριο του 2020, ένα δεκαετούς διάρκειας οδικό χάρτη αμυντικής συνεργασίας με τη Ρουμανία («10-year road map for defense cooperation»).

O πρωθυπουργός (και πρώην υπουργός Εθνικής Άμυνας) της Ρουμανίας, Νικολάε Τσιούκα, ενέκρινε αμυντικές δαπάνες πάνω από το 2% του ΑΕΠ της χώρας ετησίως, ενώ το 20% των κονδυλίων κατευθύνεται στην υλοποίηση στόχων εκσυγχρονισμού, όπως ζητά το ΝΑΤΟ.

Αμυντικές δαπάνες

Θετικά για το ρόλο της Ρουμανίας ήταν, βέβαια, και τα σχόλια που έκανε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ κατά τη συνάντηση που είχε με τον πρωθυπουργό (και πρώην υπουργό Εθνικής Άμυνας) Νικολάε Τσιούκα στην έδρα του ΝΑΤΟ, στις Βρυξέλλες, το Δεκέμβριο του 2021.  Σημειώνεται πως η Ρουμανία ξοδεύει -ήδη από το 2017- πάνω από το 2% του ΑΕΠ της ετησίως στην άμυνα, ενώ το 20% των αμυντικών της κονδυλίων κατευθύνεται πια προς την υλοποίηση στόχων εκσυγχρονισμού, όπως ζητά και η Συμμαχία.

Κατά την παραμονή του στη Ρουμανία τον περασμένο Οκτώβριο, ο επικεφαλής του αμερικανικού Πενταγώνου Λόιντ Όστιν είχε συναντήσεις στο Βουκουρέστι με τον Ρουμάνο πρόεδρο Κλάους Γιοχάνις (που τιμήθηκε το 2020-2021 με το ευρωπαϊκό βραβείο «Καρλομάγνος») και τον Νικολάε Τσιούκα (τότε, ακόμα, υπουργό Άμυνας), ο οποίος, ειρήσθω εν παρόδω, έχει υπηρετήσει στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ.

Σύμφωνα μάλιστα με την επίσημη ανακοίνωση του αμερικανικού Πενταγώνου, οι σχετικές συνομιλίες περιστράφηκαν γύρω όχι μόνο από τις «κακόβουλες δραστηριότητες της Ρωσίας στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας» αλλά και από τις «νέες προκλήσεις που παρουσιάζονται από την Κίνα». Προτού αναχωρήσει, ο Αμερικανός υπουργός έδωσε έμφαση στη βάση Mihail Kogălniceanu και τις, από εκεί, απογειώσεις των μαχητικών των ΝΑΤΟϊκών για την εκτέλεση αποστολών επιτήρησης του εναέριου χώρου (enhanced air policing) πέριξ και πάνω από τον Εύξεινο Πόντο.

Αξίζει να σημειωθεί πως, από την ίδια αεροπορική βάση, λέγεται πως εκλάπησαν, την περίοδο 2017-2021, αμερικανικά καύσιμα συνολικής αξίας περίπου 2 εκατομμυρίων δολαρίων στο πλαίσιο μιας υπόθεσης που, έως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, ακόμη τελούσε υπό διερεύνηση.

Η Ρουμανική Πολεμική Αεροπορία διαθέτει, επί του παρόντος, 17 F-16 τα οποία αγόρασε μεταχειρισμένα από την Πορτογαλία, ενώ, τον περασμένο Δεκέμβριο, κατέστη επισήμως γνωστή η πρόθεση αγοράς, έναντι περίπου 514 εκατομμυρίων δολαρίων, άλλων 32 μεταχειρισμένων F-16 από τη Νορβηγία.

Εκκλήσεις

Στα τέλη Οκτωβρίου 2021, ο Ρουμάνος πρέσβης στην Ουάσιγκτον, Αντρέι Μουράρου, κάλεσε ωστόσο -και εκείνος- τις ΗΠΑ να ενισχύσουν την παρουσία τους στη Μαύρη Θάλασσα ως αντίβαρο στη ρωσική επιθετικότητα με επιστολή που απέστειλε στην αρμόδια επιτροπή της αμερικανικής Γερουσίας («Subcommittee On Europe And Regional Security Cooperation»).

«Αξιόπιστη αποτροπή μπορεί να εξασφαλιστεί μόνο μέσα από σταθερή παρουσία», έγραφε ο 39χρονος Αντρέι Μουράρου στην επιστολή του, της 26ης Οκτωβρίου, υπογραμμίζοντας μάλιστα ότι, επί του παρόντος, υπάρχει ένα «αναμφισβήτητο κενό αποτροπής στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας» το οποίο γεννά «τρωτότητες» που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Πώς; Με την ενίσχυση της παρουσίας των ΗΠΑ, σύμφωνα με τον Ρουμάνο πρέσβη στην Ουάσιγκτον. Να σημειωθεί ότι το Βουκουρέστι έχει ταχθεί υπέρ της ένταξης της Γεωργίας και της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, ενώ και στην κόντρα Μολδαβίας-Ρωσίας (για την Υπερδνειστερία και όχι μόνο) παίρνει το μέρος της Μολδαβίας.

Η Ρουμανία είναι μια χώρα που έχει, πάντως, τα τελευταία χρόνια επιδιώξει να αναλάβει και άλλες -γεωπολιτικού χαρακτήρα- πρωτοβουλίες στην ευρύτερη περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. «Φυσικά» συγκαταλέγεται και μεταξύ των ιδρυτικών μελών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας του Ευξείνου Πόντου (ΟΣΕΠ).

Το Βουκουρέστι έχει βρεθεί, συγκεκριμένα, πίσω από πρωτοβουλίες για την προώθηση περιφερειακών συμπράξεων, όπως ήταν το Black Sea Forum for Partnership and Dialogue (από το 2005 και μετά), η Black Sea Synergy (από το 2006-2007 και μετά) και η Allied Black Sea Flotilla (από το 2016 και μετά). Οι εν λόγω πρωτοβουλίες μπορεί τελικώς να μην απέδωσαν τους καρπούς που αρχικώς προσδοκούσαν οι εμπνευστές τους, αλλά φανερώνουν διαθέσεις από την πλευρά της Ρουμανίας, διαθέσεις που πλέον αναθερμαίνονται με φόντο την αμερικανορωσική ένταση για το Ουκρανικό.

Οι «Εννέα του Βουκουρεστίου»

Διόλου τυχαία, από την πρωτεύουσα της Ρουμανίας, έχει πάρει το όνομά της και η ομάδα των «Εννέα του Βουκουρεστίου» («Bucharest Nine» ή «B9») στην οποία συμμετέχουν, επίσης, η Βουλγαρία, η Τσεχία, η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Λετονία, η Πολωνία, η Λιθουανία και η Σλοβακία. Με τους υπουργούς Εξωτερικών-συμβούλους Εθνικής Ασφαλείας των χωρών της εν λόγω ομάδας είχε τον περασμένο Δεκέμβριο τηλεφωνικές συνομιλίες και η αμερικανική πλευρά (ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν και ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Τζέικ Σάλιβαν) με το βλέμμα προφανώς στραμμένο στο μέτωπο της Ουκρανίας.

Παράλληλα, η Ρουμανία κατέχει κεντρική θέση και στην Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών-Three Seas Initiative, όπως ονομάζεται η προωθούμενη από την Ουάσιγκτον «απάντηση» στις κινεζικές πρωτοβουλίες «17+1» και «Belt and Road – BRI». Υπενθυμίζεται πως στο Βουκουρέστι είχε πραγματοποιηθεί, το Σεπτέμβριο του 2018, η τρίτη Σύνοδος του Three Seas Initiative.

Σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά, εν έτει 2022, η Ρουμανία εξακολουθεί να κινείται σε τροχιά ενίσχυσης υποδομών και δυνατοτήτων, επενδύοντας στη βάση Kogălniceanu, την οποία επεκτείνει, καθώς και στο πεδίο ασκήσεων Capu Midia.

Στα τέλη Οκτωβρίου 2021, ο Ρουμάνος πρέσβης στην Ουάσιγκτον, Αντρέι Μουράρου, κάλεσε τις ΗΠΑ να ενισχύσουν την παρουσία τους στη Μαύρη Θάλασσα ως αντίβαρο στη ρωσική επιθετικότητα.

Προϋπολογισμός και F-16

Στον ρουμανικό προϋπολογισμό του 2022, οι αμυντικές δαπάνες αγγίζουν τα 6 δισεκατομμύρια δολάρια (25,9 δισεκατομμύρια λέι) και έχουν αυξηθεί κατά 14% σε σύγκριση με το 2021. Τα προηγούμενα χρόνια, από το 2017 και έπειτα, είχαν προηγηθεί αυξήσεις της τάξεως περίπου του 8% ετησίως. Εάν συγκριθούν, δε, με τις δαπάνες του 2016, τότε οι αμυντικές δαπάνες του 2022 είναι αυξημένες κατά 55%.

Σημειωτέον πως, από τον περασμένο Δεκέμβριο, έχει καταστεί επισήμως γνωστή και η πρόθεση της Ρουμανίας να αγοράσει, έναντι περίπου 514 εκατομμυρίων δολαρίων, 32 μεταχειρισμένα F-16 (διαμόρφωσης M6.5.2) από τη Νορβηγία, η οποία αποσύρει, για να τα αντικαταστήσει με τα νεοαποκτηθέντα F-35. Η Ρουμανική Πολεμική Αεροπορία διαθέτει, επί του παρόντος, 17 F-16 τα οποία αγόρασε μεταχειρισμένα από την Πορτογαλία και, επίσης, θέλει να τα αναβαθμίσει και εκσυγχρονίσει. Κινητικότητα αναμένεται και στο μέτωπο των κινητών αντιαεροπορικών συστημάτων μικρού και πολύ μικρού βεληνεκούς (SHORAD/VSHORAD). «Το ΝΑΤΟ χρειάζεται απεγνωσμένα αεράμυνες πρώτης γραμμής και τα παλαιά Gepard της Ρουμανίας είναι ό,τι καλύτερο έχει» έγραφε, χαρακτηριστικά, το αμερικανικό Forbes τον Αύγουστο του 2021, αναφερόμενο στα κινητά συστήματα που είχαν πάρει προ ετών οι Ρουμάνοι από τους Γερμανούς.

Σημαντική σημείωση για το τέλος: στο Βουκουρέστι έχουν την έδρα τους και εταιρείες που δραστηριοποιούνται με αξιοσημείωτη διεθνή επιτυχία στο χώρο της κυβερνοασφάλειας, όπως ο ρουμανικός κολοσσός Bitdefender. Αξιοσημείωτο επίσης, ως ενδεικτικό των σχετικών διαθέσεων, το γεγονός πως η Ρουμανία έχει πει «όχι» σε μια σειρά από κινεζικές προτάσεις-προσφορές, μπλοκάροντας την εμπλοκή της κινεζικής Huawei στα δίκτυα 5G και την κατασκευή πυρηνικών αντιδραστήρων, από την Κίνα, στη χώρα.

Πολλοί Έλληνες πάντως, από την άλλη πλευρά, όταν ακούν πια Ρουμανία σκέφτονται τις ομάδες των πυροσβεστών της που είχαν κερδίσει τις εντυπώσεις, παίρνοντας μέρος στις επιχειρήσεις κατάσβεσης της πυρκαγιάς το καλοκαίρι του 2021 στην Εύβοια.