Το ερώτημα έχει τεθεί, επί της ουσίας, ήδη από τον περασμένο Ιανουάριο: Θα μπορούσε η άρση του διπλωματικού αποκλεισμού του Κατάρ να σημάνει παράλληλα και την απαρχή της αποδυνάμωσης των τουρκοκαταριανών δεσμών; Ερώτημα εύλογο το παραπάνω, εάν αναλογιστεί κανείς πως μιλάμε για δεσμούς που αναπτύχθηκαν σημαντικά στη διάρκεια (αλλά και εξαιτίας) του εν λόγω καταριανού αποκλεισμού από το 2017 και έπειτα.

Θα μπορούσε, άραγε, η «συμφιλίωση» ανάμεσα στο Κατάρ της δυναστείας των Αλ Θάνι (που τόσο «αγαπούν» το ελληνικό καλοκαίρι) και τη Σαουδική Αραβία του Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν (στον οποίο το καθεστώς Ερντογάν έχει επιτεθεί σφόδρα με αφορμή την υπόθεση Κασόγκι) να επιφέρει συνακόλουθα πλήγματα και στις τουρκοκαταριανές σχέσεις, αποδυναμώνοντας έτσι την επιρροή που μπορεί να ασκεί η Άγκυρα πάνω στη Ντόχα;

Ενδεικτικά όσα γράφαμε στο Α&Δ τον περασμένο Ιανουάριο, στον απόηχο τότε της ανακοίνωσης περί αποκατάστασης των δεσμών ανάμεσα στους Σαουδάραβες και το Κατάρ: «…Υπάρχει ωστόσο και η εκτίμηση ότι το Ριάντ μπορεί μεν να επαναπροσεγγίσει το Κατάρ αλλά όχι και την Τουρκία, επιτείνοντας έτσι την τουρκική απομόνωση… Πως θα αντιδράσει άραγε η Άγκυρα εάν το επενδυτικό/εμπορικό ενδιαφέρον του Κατάρ αρχίσει και πάλι – έπειτα από σχεδόν τέσσερα τουρκοκεντρικά χρόνια – να στρέφεται προς τις πιο πλούσιες αγορές του Κόλπου, πράγμα πολύ πιθανό από τη στιγμή που η διπλωματία τείνει άλλωστε να ακολουθεί την πορεία των χρημάτων…»

Ντόχα – Ριάντ – Κάιρο

Περίπου έντεκα μήνες μετά, ο εμίρης του Κατάρ σεΐχης Ταμίμ Μπιν Χαμάντ αλ Θάνι έχει πια επισκεφθεί τη Σαουδική Αραβία (τον Μάιο του 2021) από την ηγεσία της οποίας εκείνος δέχεται πια και εγκάρδιες επιστολές (τον Νοέμβριο του 2021), ενώ έχει συναντήσει από κοντά και τον («εχθρό» του Ερντογάν) Αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι (τον Αύγουστο του 2021).

Όσο για τον καταριανό κρατικό κολοσσό της Qatar Petroleum (που έχει τω μεταξύ αναβαπτιστεί και πλέον ονομάζεται Qatar Energy), εκείνος ετοιμάζεται τον Δεκέμβριο να προχωρήσει – μαζί με την αμερικανική ExxonMobil – και σε νέα γεώτρηση στην κυπριακή ΑΟΖ (τα όρια και τις συμφωνίες εκμετάλλευσης της οποίας αμφισβητεί η Άγκυρα).

Κυπριακή ΑΟΖ

«Τα αμέσως επόμενα βήματα… αφορούν στην έναρξη του γεωτρητικού προγράμματος της κοινοπραξίας ExxonMobil και Qatar Petroleum, στο Τεμάχιο 10 της ΑΟΖ της Κύπρου. Ήδη βρίσκονται στη χώρα μας οι εμπειρογνώμονες που θα λάβουν μέρος στις εργασίες της γεώτρησης αξιολόγησης της ανακάλυψης “Γλαύκος”…», δήλωνε σχετικά πρόσφατα η υπουργός Ενέργειας της Κυπριακής Δημοκρατίας Νατάσα Πηλείδου, μιλώντας στην εφημερίδα «Πολίτης».

Τουρκία – ΗΑΕ – Μπαχρέιν

Στον αντίποδα, η Τουρκία του Ερντογάν βρίσκεται πια να επιχειρεί να αποκαταστήσει τους δεσμούς της με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (βλ. επίσκεψη Μοχάμεντ Μπιν Ζαγιέντ Αλ Ναχιάν στην Τουρκία στις 24 Νοεμβρίου) και το Μπαχρέιν (βλ. επίσκεψη Αμπντούλ Λατίφ Μπιν Ρασίντ Αλ Ζαγιάνι στις 17 Νοεμβρίου), αλλά και να προχωρά στην αγορά ενός νέου πλωτού γεωτρύπανου.

Σε σχόλιό του στο twitter, ο αναλυτής Λεβέντ Κεμάλ μιλάει για «προβλήματα» που έχουν επηρεάσει αρνητικά την επικοινωνία ανάμεσα στα κέντρα εξουσίας της Τουρκίας και του Κατάρ φέρνοντας «ψυχρούς ανέμους» στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Έτερες τουρκικές πηγές (όπως ο Χασίμ Τεκινές εν προκειμένω, που έχει περάσει και από τις τάξεις του τουρκικού ΥΠΕΞ) έρχονται να επιβεβαιώσουν την ψυχρότητα, υποστηρίζοντας ότι οι υψηλού επιπέδου διπλωματικές επαφές Κατάρ-Τουρκίας περιορίστηκαν σημαντικά από τον Ιανουάριο του 2021 και έπειτα.

Ο Τεκινές σχολιάζει ως αξιοσημείωτη εξέλιξη και τη μετακίνηση του Σάλεμ Μουμπάρακ αλ Σάφι, που από πρέσβης του Κατάρ στην Άγκυρα (για ένα διάστημα οχτώ ετών) έγινε πρέσβης του Κατάρ στο Κάιρο, υποστηρίζοντας πως πρόκειται για μια κίνηση που φανερώνει πόσο πολύ θέλει η Ντόχα πλέον να βελτιώσει τους δεσμούς της με την Αίγυπτο. Ειρήσθω εν παρόδω, αξίζει να σημειωθεί πως για αντικαταστάτη του αλ Σάφι την Άγκυρα οι Καταριανοί επέλεξαν τον Μοχάμεντ μπιν Νάσερ μπιν Γιασίμ αλ Θάνι που ήταν μέχρι πρότινος ο πρέσβης τους στη… Λιβύη.

Ο Χασίμ Τεκινές υποστηρίζει ωστόσο και κάτι άλλο: ότι η τουρκική αντιπολίτευση (που ανεβαίνει στις δημοσκοπήσεις στον δρόμο προς την επόμενη εκλογική αναμέτρηση, είτε εκείνη πραγματοποιηθεί το 2023 όπως είναι κανονικά προγραμματισμένο είτε νωρίτερα) στέκεται με «βαθιά αντιπάθεια» απέναντι στο Κατάρ το οποίο και έχει συνδέσει με πολλά από τα αρνητικά της περιόδου Ερντογάν…

Αντιπάθειες και δημοσιεύματα

Τους περασμένους μήνες, ωστόσο, συνέβησαν και άλλα πολλά. Συζητήσεις είχε προκαλέσει, για παράδειγμα, η επίθεση που εξαπέλυσε η τουρκική (και ελεγχόμενη από το καθεστώς Ερντογάν) Daily Sabah κατά του καταριανού Al Jazeera, μέσω παλαιότερου άρθρου της στο οποίο χαρακτήριζε την αγγλόφωνη έκδοση του Al Jazeera «απειλή» για τις τουρκοκαταριανές σχέσεις («Al Jazeera English: A threat against the Turkey-Qatar alliance»). Κι αυτό επειδή τότε «κάποιοι είχαν τολμήσει», μέσω του Al Jazeera, να επικρίνουν την τουρκική εμπλοκή στο Συριακό.

Προ μηνών είχε όμως κάνει την εμφάνισή του και στο the Arab Weekly (του Al Arab Publishing House) ένα άλλο ενδιαφέρον άρθρο σύμφωνα με το οποίο οι Καταριανοί έχουν πια «δεύτερες σκέψεις» για τη συνεργασία τους με την Τουρκία, κι αυτό επειδή θεωρούν πως η Άγκυρα τους «εκμεταλλεύεται» (για τον πλούτο τους) στο πλαίσιο μιας «άνισης» σχέσης.

ΗΠΑ – Κατάρ

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν όμως και κάποιες από τις πιο πρόσφατες δηλώσεις των Καταριανών.

«Αυτή η σχέση ανάμεσα στο Κατάρ και τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι για εμάς πιο σημαντική από κάθε άλλη», δήλωσε πρόσφατα ο Καταριανός υπουργός Εξωτερικών Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλραχμάν αλ Θάνι, μιλώντας στο Fox News, με τον Άντονι Μπλίνκεν από την πλευρά των ΗΠΑ να ανταποδίδει τα εύσημα αναφερόμενος κι εκείνος στην «ισχυρότατη» αμερικανοκαταριανή σχέση που έχει ακόμη πολλά να δώσει, όπως έμελλε να φανεί άλλωστε και κατά τη διάρκεια της τελευταίας κρίσης στο Αφγανιστάν από τον περασμένο Αύγουστο και έπειτα.

Υπενθυμίζεται πως μόνο τους τελευταίους μήνες βρέθηκαν στη Ντόχα, μεταξύ άλλων, οι υπουργοί Εξωτερικών των ΗΠΑ, της Μεγάλης Βρετανίας, της Ολλανδίας κ.ά., ενώ το Κατάρ έχει πια αναλάβει – μέχρι νεοτέρας – να εκπροσωπεί τις Ηνωμένες Πολιτείες και στο Αφγανιστάν. Σημειωτέον πως στο Κατάρ βρίσκεται άλλωστε και μια από τις μεγαλύτερες αεροπορικές βάσεις (Al Udeid) των Ηνωμένων Πολιτειών, η σχέση όμως των οποίων με την Τουρκία του Ερντογάν συνεχίζει να διανύει κρίση έναν χρόνο έπειτα από τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2020.

Διαθέσεις διαμεσολάβησης

Με ενδιαφέρον διαβάστηκε ωστόσο και η ομιλία που εκφώνησε ο Καταριανός σεΐχης Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ Θάνι στις 26 Οκτωβρίου, μια ομιλία στο πλαίσιο της οποίας εκείνος παρουσίασε το Κατάρ περίπου ως την Ελβετία της Μέσης Ανατολής: σαν μια δύναμη ουδέτερη δηλαδή που στόχο έχει να πρωταγωνιστεί μεν στις εξελίξεις αλλά ως διαμεσολαβητής (μεταξύ Δύσης-Ταλιμπάν, Ισραήλ-Χαμάς κ.ά.) προωθώντας τον διάλογο.

Μπορεί η Τουρκία του Ερντογάν να «ταιριάξει» άραγε σε έναν τέτοιο ρόλο, ή μήπως θα αποτελούσε βαρίδι για τη Ντόχα;

Επιλογές

«Ο άξονας Τουρκίας, Κατάρ, Πακιστάν ενισχύεται έναντι της Δύσης», γράφαμε στο Α&Δ τον περασμένο Σεπτέμβριο, στη σκιά τότε της αφγανικής κρίσης που φάνηκε να ενισχύει το διαπραγματευτική ισχύ των συγκεκριμένων χωρών.

Ως φαίνεται ωστόσο, οι εξελίξεις θα μπορούσαν να λειτουργήσουν και κατά τρόπο διαφορετικό: κάνοντας τους άμεσα εμπλεκομένους να αναθεωρήσουν κάποιες από τις μεταξύ τους προτεραιότητες, ειδικά εάν εκείνοι αρχίσουν να αντιλαμβάνονται ότι έχουν πλέον περισσότερες επιλογές, πράγμα που φαίνεται να ισχύει μεν για τη Ντόχα αλλά όχι στον ίδιο βαθμό και για την Άγκυρα.