Ήταν Ιούνιος του 2014, με τον Μπαράκ Ομπάμα τότε ακόμη στην προεδρία, όταν το υπουργείο Άμυνας των Ηνωμένων Πολιτειών έδωσε στη δημοσιότητα έναν οδικό χάρτη για την καλύτερη δυνατή προσαρμογή των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων στα νέα δεδομένα που θέτει πια ως «μακροπρόθεσμη τάση» («long-term trend») η κλιματική αλλαγή («2014 Climate Change Adaptation Roadmap»). 

Για τους συντάκτες εκείνης της έκθεσης, η κλιματική αλλαγή έρχεται να λειτουργήσει ως «πολλαπλασιαστής απειλών» («threat multiplier»)… «παροξύνοντας πολλές από τις προκλήσεις που ήδη αντιμετωπίζουμε». «Οι θερμοκρασίες που αυξάνονται παγκοσμίως, η τυπολογία των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων (σ.σ. βροχοπτώσεις κ.ά.) που αλλάζει, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και τα ακραία καιρικά φαινόμενα πρόκειται να επιτείνουν τις προκλήσεις της παγκόσμιας αστάθειας, της πείνας, της φτώχειας και των συγκρούσεων.

Το πιο πιθανό είναι πως θα οδηγήσουν σε ελλείψεις τροφίμων και νερού, σε πανδημικές ασθένειες, φυσικές καταστροφές και διαμάχες σχετικές με πρόσφυγες και με πόρους…», προειδοποιούσαν τότε – προ επταετίας – οι ειδήμονες του αμερικανικού Πενταγώνου, υπογραμμίζοντας μάλιστα πως μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο… «ο στρατός θα καλείται συχνότερα να υποστηρίξει τις πολιτικές Αρχές και να παράσχει ανθρωπιστική βοήθεια και αρωγή σε περιπτώσεις καταστροφών…» 

Και όλα αυτά, βέβαια, χωρίς να συνυπολογίσει κανείς τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει – και έχει – η κλιματική κρίση σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις (παράκτιες ή μη), στρατιωτικά γυμνάσια, στρατιωτικές αποστολές, εφοδιαστικές αλυσίδες και στρατιωτικό εξοπλισμό. 

Επτά χρόνια έχουν περάσει πια από την έκδοση του εν λόγω οδικού χάρτη στις ΗΠΑ και – δυστυχώς – οι πιο δυσοίωνες από εκείνες τις προβλέψεις δείχνουν να επιβεβαιώνονται, όχι μόνο στην άλλη άκρη του Ατλαντικού αλλά διεθνώς, με τις ένοπλες δυνάμεις να βρίσκονται μάλιστα ολοένα συχνότερα στην πρώτη γραμμή των «κλιματικών» μαχών, άλλοτε δεχόμενες άμεσα πλήγματα οι ίδιες (η αεροπορική βάση Offutt στη Νεμπράσκα είχε πλημμυρίσει το 2019, έπειτα από υπερχείλιση ποταμού) και άλλοτε μαχόμενες. 

Δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς (National Guardsmen), του στρατού ξηράς (active-duty soldiers) και της πολεμικής αεροπορίας (active-duty airmen) έχουν βρεθεί φέτος να «πολεμούν» δασικές πυρκαγιές στις ΗΠΑ, με τους καθ’ ύλην αρμόδιους μάλιστα να εκτιμούν ότι αυτού του είδους οι εγχώριες αποστολές πρόκειται να ενταθούν τα επόμενα χρόνια. 

Ενώπιον νέων κινδύνων 

«Γνωρίζουμε πως όλα αυτά θα αυξηθούν με την πάροδο του χρόνου… Οι σχετικές ανάγκες θα αυξηθούν», δηλώνει σε πρόσφατη συνέντευξή του, ο Ρίτσαρντ Κιντ, deputy assistant secretary του αμερικανικού υπουργείου Άμυνας για το περιβάλλον και την ενεργειακή ασφάλεια-ανθεκτικότητα, υπογραμμίζοντας ωστόσο και κάτι άλλο: πως εάν το προσωπικό των ενόπλων δυνάμεων ασχολείται με όλα αυτά, τότε… χάνει χρόνο που θα έπρεπε να αφιερώνει σε άλλου τύπου εκπαιδεύσεις («warfighter training»). 

«Καθώς η κλιματική αλλαγή εντείνεται, οι στρατιωτικές δυνάμεις θα επιβαρύνονται ολοένα και πιο πολύ», σημειώνουν – σε ανάλογο «κλίμα» – και οι συντάκτες της προσφάτως δημοσιευθήσας έκθεσης «The World Climate and Security Report 2021» του νεοπαγούς (ιδρύθηκε το 2019) Διεθνούς Στρατιωτικού Συμβουλίου για το Κλίμα και την Ασφάλεια (International Military Council on Climate and Security – IMCCS).

«Ο ρυθμός και η ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων αυξάνονται, και οι χώρες βασίζονται ολοένα περισσότερο στις στρατιωτικές δυνάμεις που καλούνται να λειτουργήσουν ως first responders (σ.σ. ως οι πρώτοι δηλαδή που θα ανταποκριθούν σπεύδοντας σε ένα μέτωπο την ώρα της κρίσης)… Οι άμεσες επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή απειλούν τις στρατιωτικές υποδομές και την στρατιωτική ετοιμότητα, οι πιο πιεστικές απειλές ωστόσο για την ασφάλεια πρόκειται να προέλθουν από τις αναταραχές που θα προκαλέσει η κλιματική αλλαγή στις κοινωνίες», συνεχίζουν οι συντάκτες της έκθεση του IMCCS, υπογραμμίζοντας μάλιστα πως το παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης («global governance system») δεν έχει ακόμη προλάβει να προετοιμαστεί κατάλληλα για την κλιματική κρίση με την οποία βρίσκεται αντιμέτωπο. 

Βήματα και προοπτικές 

Ο στρατός των ΗΠΑ πάντως από την πλευρά του δείχνει να προετοιμάζεται, ή τουλάχιστον να κάνει τα πρώτα βήματα (1, 2) προς μια τέτοια κατεύθυνση με στόχο: 

  • Να μειώσει το δικό του οικολογικό αποτύπωμα (carbon footprint) και να περιορίσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου («εάν είμασταν χώρα, θα είμασταν ο 55ος μεγαλύτερος ρυπαντής», δηλώνει ο Ρίτσαρντ Κιντ, ενώ το Πεντάγωνο αντιμετωπίζεται – μεταξύ άλλων – και ως ο μεγαλύτερος καταναλωτής ορυκτών καυσίμων στις ΗΠΑ). 
  • Να προβλέψει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής μέσα από την ανάπτυξη και χρήση νέων τεχνολογικών μοντέλων (digital twinning, Climate Assessment Tool, σύμπραξη στρατού-Microsoft κ.ά.)
  • Να θωρακίσει-εκσυγχρονίσει στρατιωτικές εγκαταστάσεις (βάσεις όπως είναι η αεροπορική Offutt στη Νεμπράσκα που επλήγη από πλημμύρες το 2019 και άλλες όπως είναι η Camp Lejeune στη Βόρεια Καρολίνα και η Camp Pendleton στην Καλιφόρνια που απειλούνται από τις αλλαγές στο κλίμα)
  • Να γίνει πιο ενεργειακά αποδοτικός-energy efficient (smart installations initiative, νέα φωτοβολταϊκά, νέοι τύποι καυσίμων)
  • Να συμβάλει στην ανάπτυξη ευρύτερα νέων τεχνολογιών 

Ενδεικτική των αμερικανικών διαθέσεων και η σχετική δήλωση στην οποία είχε προβεί τον περασμένο Ιανουάριο ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας Λόιντ Όστιν. «Θα συμπεριλάβουμε τις επιπτώσεις που έχει η κλιματική αλλαγή για την ασφάλεια σε αναλύσεις κινδύνου, ανάπτυξη στρατηγικής και προσανατολισμούς σχεδιασμού. Το Υπουργείο Άμυνας θα υποστηρίξει, επίσης, την ενσωμάτωση της ανάλυσης των κλιματικών κινδύνων και στις διαδικασίες modeling, simulation, wargaming, καθώς και στην επόμενη Εθνική Στρατηγική Άμυνας-National Defense Strategy», είχε δηλώσει τότε ο Όστιν.

«Και αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει το δικό του αποτύπωμα άνθρακα, το Υπουργείο μπορεί επίσης να αποτελέσει πλατφόρμα θετικών αλλαγών, προωθώντας την ανάπτυξη φιλικών προς το κλίμα τεχνολογιών σε μεγάλη κλίμακα», σύμφωνα με τον Αμερικανό ΥΕΘΑ. Η κλιματική αλλαγή είναι, άλλωστε, «ζήτημα εθνικής ασφαλείας» και «πρέπει να το αντιμετωπίσουμε ως τέτοιο». Όλα αυτά βέβαια στις ΗΠΑ…