Ήδη από τις πρώτες λέξεις της ετήσιας ομιλίας του για την κατάσταση του έθνους, ο Βλάντιμιρ Πούτιν φρόντισε, υπό μια έννοια, να ορίσει και το πλαίσιο των πραγματικών του προτεραιοτήτων. «Η σημερινή προεδρική ομιλία προς την Ομοσπονδιακή Συνέλευση θα επικεντρωθεί κυρίως σε εσωτερικά ζητήματα», διευκρίνησε ο 68χρονος Ρώσος πρόεδρος από το βήμα του εκθεσιακού κέντρου Manezh της Μόσχας κατά την έναρξη της ετήσιας ομιλίας του για την κατάσταση του έθνους στις 21 Απριλίου… ξαφνιάζοντας όμως έτσι πολλούς πίσω στη Δύση.

Και πράγματι, εάν κάτι απουσίασε πλήρως από τη φετινή ομιλία του Βλάντιμιρ Πούτιν, αυτό ήταν οι ευθείες αναφορές στο μέτωπο της ανατολικής Ουκρανίας, που όμως «βράζει», αλλά και στην υπόθεση του απεργού πείνας Αλεξέι Ναβάλνι, που συνεχίζει να προκαλεί τριγμούς στις σχέσεις της Μόσχας με τη Δύση.

Εάν η ανατολική Ουκρανία ήταν όντως αντιμέτωπη με το φάσμα μιας ρωσικής στρατιωτικής εισβολής, όπως αφήνετο να εννοηθεί από διάφορες πλευρές, τότε πως θα ήταν δυνατόν να απουσιάσει πλήρως αυτό το ζήτημα από την ομιλία του Πούτιν;

Οι στρατιωτικές εισβολές δεν προαναγγέλλονται, θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς. Η ρωσική πλευρά είχε φροντίσει, ωστόσο, τους τελευταίους μήνες να «διαφημίσει»-καταστήσει γνωστό διεθνώς το γεγονός πως μετακινεί στρατεύματα κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία, με τους αναλυτές να επικαλούνται ως πειστήρια ρωσικής προέλευσης βίντεο προερχόμενα ακόμη και από τον ιστοχώρο του TikTok.

Σύμφωνα με την εκπρόσωπο του Λευκού Οίκου, Τζεν Ψάκι, η Ρωσία έφτασε στο σημείο τις τελευταίες εβδομάδες να συγκεντρώσει κοντά στα σύνορά της με την Ουκρανία περισσότερα στρατεύματα από όσα οιαδήποτε άλλη στιγμή μετά το 2014 (χρονιά απόσχισης της Κριμαίας). Την ίδια ώρα ωστόσο, κορυφαίοι εν ενεργεία Αμερικανοί στρατιωτικοί, όπως για παράδειγμα ο πτέραρχος (και διοικητής των Συμμαχικών Δυνάμεων Ευρώπης SACEUR και των αεροπορικών Δυνάμεων των ΗΠΑ στην Ευρώπη) Τοντ Γουόλτερς έσπευδαν να υποβαθμίσουν ως «όχι και τόσο πιθανό» το ενδεχόμενο μιας ρωσικής επίθεσης μέσα στις επόμενες εβδομάδες.

Η ρωσική πλευρά διαμηνύει (και ως προς αυτό έχει επί της αρχής δίκιο) ότι είναι δικαίωμά της να μετακινεί όπως η ίδια επιθυμεί τα στρατεύματά της εντός των ρωσικών συνόρων. Όσοι σπεύσουν ωστόσο να υιοθετήσουν τη «ρωσική γραμμή» στην τρέχουσα συγκυρία αναφορικά με τις εξελίξεις στην Ουκρανία, ας αναλογιστούν ποία θα ήταν – σε μια ανάλογη περίπτωση – η ελληνική αντίδραση, εάν η Τουρκία άρχιζε ξαφνικά επί παραδείγματι να συγκεντρώνει στρατεύματα απέναντι από το Καστελλόριζο ή από νησιά του Αιγαίου την κυριαρχία των οποίων αμφισβητεί.

 

Μηνύματα και πραγματικές διαθέσεις

 

Από εκεί και πέρα, εάν δεχθούμε ότι οι στρατιωτικές εισβολές δεν προαναγγέλλονται, τότε θα πρέπει να αναζητήσουμε τα… άλλα μηνύματα που έστειλε η Μόσχα στην παρούσα φάση μέσα από τη συσσώρευση στρατευμάτων κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία. Ποία είναι αυτά τα μηνύματα και ποιοι οι αποδέκτες τους;

Οι περισσότεροι συμφωνούν πως η Ρωσία έστειλε κατά αυτόν τον τρόπο ένα μήνυμα ισχύος, εν είδει προειδοποίησης: προς την Ουκρανία του Βολοντίμιρ Ζελένσκι (η κυβέρνηση του οποίου που «τόλμησε» να πλήξει προ μηνών τη μιντιακή αυτοκρατορία του ρωσόφιλου Βίκτορ Μεντβέντσουκ στο εσωτερικό) – προς τη νέα διοίκηση Μπάιντεν στις ΗΠΑ (η οποία «τόλμησε» να επαναφέρει, και μάλιστα σε κορυφαίο πόστο, τη γνωστή από την ουκρανική κρίση των ετών 2013-14 Βικτόρια Νούλαντ) – προς το ΝΑΤΟ – αλλά και προς τις φιλοδυτικές δυνάμεις σε όλες τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, με φόντο πια και τις πολιτικές εντάσεις που έχουν προηγηθεί σε Λευκορωσία και Γεωργία.

 

Εσωτερικές ανησυχίες

Αναλυτές όπως ο Γερμανός Αντρέας Ούμλαντ υπογραμμίζουν, ωστόσο, και κάτι άλλο: ότι οι στρατιωτικές κινήσεις της Μόσχας απευθύνονται παράλληλα και στο εσωτερικό ακροατήριο σε μια περίοδο δυσκολιών (οικονομική στασιμότητα, πανδημία κορονοϊού, δημοσκοπικές απώλειες για το κόμμα της Ενωμένης Ρωσίας) εν όψει και των βουλευτικών εκλογών που είναι προγραμματισμένο να πραγματοποιηθούν στη χώρα τον Σεπτέμβριο. Σημαντική σημείωση αναφορικά με την εσωτερική στόχευση των ρωσικών στρατιωτικών περιπετειών: το γεγονός ότι η δημοφιλία του Βλάντιμιρ Πούτιν είχε εκτοξευθεί τόσο το 2008 με τον πόλεμο στη Γεωργία, όσο και το 2014 με την απόσχιση της Κριμαίας.

Το πόσο ο Βλάντιμιρ Πούτιν αξιολογεί ως σημαντικό το εσωτερικό μέτωπο και τις ανάγκες του ρωσικού λαού στην παρούσα φάση, φάνηκε κατά την ομιλία του για την κατάσταση του έθνους στις 21 Απριλίου, μια ομιλία προσανατολισμένη σχεδόν αποκλειστικά στο εσωτερικό.

Σαν σε προεκλογική εκδήλωση, ο Ρώσος πρόεδρος εστίασε στις προοπτικές ανάπτυξης που πλέον ανοίγονται (με τα ρωσικά εμβόλια κατά του Covid-19, επί παραδείγματι), στις ανάγκες βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου των Ρώσων αλλά και στις προνοιακές πολιτικές που πρόκειται να ενισχυθούν.

Συνεχίζοντας ωστόσο, ο ίδιος έστρεψε τα πυρά του κατά της Δύσης την οποία κατηγόρησε πως έχει στήσει πραξικοπήματα με σκοπό να ανατρέψει τις ηγεσίες σε χώρες όπως είναι η Ουκρανία (επί Βίκτορ Γιανουκόβιτς), η Λευκορωσία (του Αλεξάντερ Λουκασένκο) και η Βενεζουέλα (του Νικολάς Μαδούρο).

 

Κόκκινες γραμμές

Βγαίνοντας στην αντεπίθεση, 0 68χρονος Ρώσος ηγέτης έστειλε το μήνυμα πως «η απάντηση της Ρωσίας θα είναι ασύμμετρη, ταχεία και σκληρή» («…Russia’s response will be asymmetrical, swift and tough») απέναντι σε όσους επιχειρήσουν να τινάξουν στον αέρα («burn or even blow up») τις γέφυρες με τη Μόσχα. Διευκρίνησε, δε, ότι είναι η Μόσχα εκείνη που καθορίζει κάθε φορά που μπαίνουν οι κόκκινες γραμμές («We ourselves will determine in each specific case where the “red line” will be drawn»). Και ενώ οι παραπάνω φράσεις θα έπρεπε θεωρητικώς να στέλνουν τη διεθνή ανησυχία στο κόκκινο (ειδικά οι αναφορές σε «ασύμμετρα» αντίποινα και «κόκκινες γραμμές» που θα αποφασίζονται από τη Μόσχα κατά περίπτωση), εντούτοις (και εάν κρίνουμε από την πορεία της ισοτιμίας για το ρούβλι) οι διεθνείς αγορές δεν φάνηκαν να ερμηνεύουν τις δηλώσεις Πούτιν ως… προάγγελο νέων ακόμη μεγαλύτερων στρατιωτικών συγκρούσεων, πέραν εκείνων που διεξάγονται ήδη στην περιοχή του Ντονμπάς (Ντονέτσκ, Λουγκάνσκ) στην ανατολική Ουκρανία μεταξύ Ουκρανών από τη  μία πλευρά και αυτονομιστών υποστηριζόμενων από τη Ρωσία από την άλλη.

Εάν ήθελε όντως να κλιμακώσει και άλλο, ο Πούτιν θα μπορούσε, για παράδειγμα, να καλέσει ανοιχτά την Ομοσπονδιακή Συνέλευση της Ρωσίας να προχωρήσει στην επίσημη αναγνώριση των επονομαζόμενων «λαϊκών δημοκρατιών» του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, πράγμα που δεν έκανε.

Αντιθέτως, μόλις λίγες ώρες έπειτα από την ομιλία του Ρώσου προέδρου, ο υπουργός Άμυνας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Σεργκέι Σοϊγκού, θα ανακοίνωνε και την επικείμενη απόσυρση των ρωσικών δυνάμεων που είχαν μετακινηθεί κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία, μια απόσυρση-επιστροφή πίσω στις βάσεις που αναμένεται, όπως ανακοινώθηκε, να έχει ολοκληρωθεί έως την 1η Μαΐου.

Οι Ρώσοι, λοιπόν, φαίνεται πλέον να απομακρύνονται από τα ουκρανική σύνορα αφού προηγουμένως όμως έστειλαν τα μηνύματα που ήθελαν. Ο πόλεμος στο Ντονμπάς της Ουκρανίας ωστόσο, από την άλλη πλευρά των συνόρων, συνεχίζεται…