Εάν ιδωθεί όντως ως ένωση, η ΕΕ (θα έπρεπε να) είναι πανίσχυρη καθώς φιλοξενεί στις τάξεις της κάποιες από τις μεγαλύτερες (στρατιωτικά-διπλωματικά-οικονομικά) δυνάμεις της υφηλίου, δυνάμεις που εάν όντως ενώνονταν θα… γιγαντώνονταν. Κι όμως, σχεδόν 65 χρόνια έπειτα από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης που σηματοδοτεί και τη γέννηση της κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής οικογένειας όπως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα, η ΕΕ βρέθηκε να εισπράττει την on camera διπλωματική χλεύη γειτόνων και πρώην εταίρων. 

Ρωσία 

Ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοζέπ Μπορέλ εισέπραξε την περιφρόνηση των Ρώσων κατά την επίσκεψή του στη Μόσχα πίσω στις αρχές Φεβρουαρίου. «Όταν ο […] Ζοζέπ Μπορέλ επισκέφθηκε προ ημερών τη Ρωσία πολλοί Ευρωπαίοι αντέδρασαν, όχι τόσο λόγω της επίσκεψης καθεαυτής… αλλά περισσότερο εξαιτίας της “εικόνας” του πρώην υπουργού Εξωτερικών της Ισπανίας… που έμεινε “άλαλος” δίπλα στον Ρώσο ΥΠΕΞ Σεργκέι Λαβρόφ όταν ο τελευταίος […] αποκάλεσε την ΕΕ “αναξιόπιστη” και “υποκριτική”. Ενδεικτικό της ρωσικής “φιλοξενίας”, και το γεγονός ότι η Μόσχα περίμενε πρώτα να έρθει ο Μπορέλ… για να προχωρήσει στις απελάσεις τριών Ευρωπαίων διπλωματών […] απελάσεις τις οποίες ο ίδιος ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας φέρεται μάλιστα να πληροφορήθηκε “τελευταίος”… μέσω twitter, ενώ βρισκόταν ήδη σε συνάντηση με τον Λαβρόφ», γράφαμε στο Άμυνα & Διπλωματία τον περασμένο Φεβρουάριο. 

Sofagate

Η χλεύη θα είχε συνέχεια τον Απρίλιο στην Άγκυρα, με το περιβόητο πια #Sofagate, όταν το καθεστώς Ερντογάν άφησε προσωρινά όρθια, χωρίς καρέκλα, την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, κατά τη συνάντηση που είχαν οι επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Κομισιόν με τον Τούρκο πρόεδρο, προτού τελικώς της βρει μεν μια θέση να κάτσει αλλά στον παρακείμενο καναπέ (εκεί όπου θα καθόταν ολίγες ημέρες αργότερα και ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας), απέναντι από τον κατώτερό της – βάσει πρωτοκόλλου – Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου. 

Όταν εκλήθη να απολογηθεί για το «κάζο» στην φον ντερ Λάιεν, η τουρκική πλευρά επικαλέστηκε το πρωτόκολλο. Οι έχοντες μνήμη θυμούνται ωστόσο τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να «στολίζει» την ΕΕ ως «αναποτελεσματική», «ρηχή» και «χωρίς όραμα» από το βήμα της τουρκικής εθνοσυνέλευσης, όχι κάποια στιγμή στο μακρινό παρελθόν αλλά πίσω στις αρχές του Οκτωβρίου. 

Βρετανία 

Την χλεύη τους προς την ΕΕ επέδειξαν, ωστόσο, και οι – εκτός ΕΕ πλέον – Βρετανοί, όταν αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν «πλήρες διπλωματικό στάτους» ή «πλήρη διπλωματικά προνόμια» και «προστασία» (βάσει της Σύμβασης της Βιέννης) στον πρέσβη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Λονδίνο, Ζοάο Βάλε Ντε Αλμέιντα, τον οποίο όμως έτσι υποβαθμίζουν σε… εκπρόσωπο διεθνούς οργανισμού. 

Σημειωτέον πως το εν λόγω ζήτημα δεν έχει ακόμη επιλυθεί, με τη βρετανική κυβέρνηση να είναι μάλιστα η μοναδική διεθνώς (σύμφωνα με το δίκτυο FRANCE 24) που έχει επιλέξει να υποβαθμίσει κατά αυτόν τον τρόπο την ΕΕ και τον επικεφαλής της διπλωματικής της αποστολής. 

Παράλληλα, ως ενδεικτικό της βρετανικής περιφρόνησης θα μπορούσε ενδεχομένως να ερμηνευτεί και το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση απουσιάζει ως σημειο αναφοράς από την Integrated Review of Security, Defence, Development and Foreign Policy που παρουσίασε η βρετανική κυβέρνηση πίσω στα μέσα Μαρτίου ως το νέο όραμά της για τη βρετανική εξωτερική πολιτική και τη θέση της «Global Britain» στη μετά-Brexit εποχή. 

Βενεζουέλα 

Αλλά και εντός της ΕΕ, η διαφωνίες οργιάζουν γύρω από τα θέματα της εξωτερικής πολιτικής, με τα κράτη-μέλη, τους θεσμούς και τους ευρωβουλευτές να ακολουθούν συχνά αποκλίνουσες ή αντικρουόμενες πορείες. Περισσότεροι από 60 ευρωβουλευτές εξανέστησαν προ ημερών κατά του επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοζέπ Μπορέλ με φόντο τη μακρινή Βενεζουέλα. Επί της ουσίας, κατηγορούν τον Ισπανό πως έχει πια αποδεχθεί τον Νικολάς Μαδούρο ως νόμιμο ηγέτη της χώρας της Νοτίου Αμερικής «αδειάζοντας» τον Χουάν Γκουαϊδό. Αφορμή (ή πιο σωστά νέα αφορμή): η επίσκεψη που πραγματοποίησαν στις 14 Απριλίου στα κεντρικά της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης στις Βρυξέλλες πολιτικοί από τη Βενεζουέλα που σπρόσκεινται στον Νικολάς Μαδούρο. 

Κίνα

Διχασμένη στέκει όμως η ΕΕ απέναντι και στην Κίνα, με τα κράτη-μέλη και τις Βρυξέλλες να διαφωνούν για το εάν πρέπει να συνεχίσουν να έχουν συμφωνίες έκδοσης (extradition treaties) με το Πεκίνο (Ελλάδα και Κύπρος εξακολουθούν να έχουν), και την Ουγγαρία να συνεχίζει να μπλοκάρει τα συμπεράσματα των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων όταν εκείνα είναι επικριτικά για το Πεκίνο, πράγμα που είχε κάνει και η Ελλάδα στο παρελθόν.   

«Η αδυναμία της ΕΕ ως διπλωματικού παράγοντα και διαχειριστή διεθνών κρίσεων είναι το επακόλουθο δυσλειτουργικών δομών λήψης αποφάσεων, έλλειψης κοινής στρατηγικής κουλτούρας και εσωτερικών διχασμών», γράφει ο Στέφαν Λένε του «Carnegie Europe», αγγίζοντας την ουσία του προβλήματος, με το βλέμμα στραμμένο σε μια Ένωση η οποία εξακολουθεί, παρά τα όσα έχουν προηγηθεί τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο της «κοινής» εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας (Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία, Στρατηγική Πυξίδα, European Union Global Strategy κ.ά.), να μην μπορεί να αρθρώσει μια φωνή που θα αφήνει το στίγμα της ως κοινή, ηχηρή και ικανή να δρομολογεί εξελίξεις στη διεθνή σκηνή. 

Γιατί; Απαντήσεις θα μπορούσε να αναζητήσει κανείς και σε άλλα μέτωπα, πέρα από τις δυσλειτουργικής δομές λήψης αποφάσεων, την έλλειψη κοινής στρατηγικής κουλτούρας και τους εσωτερικούς διχασμούς. Διότι δεν γίνεται η ΕΕ να θέλει να στείλει ναυτικές δυνάμεις στον Ινδικό και τον Ειρηνικό όταν δεν μπορεί να φέρει σε πέρας με αποτελεσματικότητα μια επιχείρηση όπως ήταν για παράδειγμα η IRINI στη Μεσόγειο. 

«Φούσκες» και ανάγκες 

Απαντήσεις, ή μάλλον ευθύνες, θα μπορούσε να αναζητήσει κανείς και στην επονομαζόμενη «φούσκα των Βρυξελλών» («Brussels Bubble») όπως αποκαλείται γλαφυρά η «γυάλα» μέσα στην οποία δείχνουν ενίοτε να ζουν οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών και οι συν αυτοίς (ΜΚΟ κ.ά.). 

Ευθύνες θα μπορούσαν όμως να αναζητηθούν και… επί προσωπικού, αναφορικά με τα συγκεκριμένα πρόσωπα που καλούνται να εκπροσωπήσουν την ΕΕ στη διεθνή σκηνή. Διότι δεν γίνεται να τοποθετούνται σε ηγετικές θέσεις δευτεροκλασάτοι πολιτικοί μειωμένου αναστήματος (χαρακτηριστική η περίπτωση του Σαρλ Μισέλ) ή πολιτικοί που έχουν προ πολλού κάνει τον κύκλο τους και πλέον οδεύουν προς την αποστρατεία (χαρακτηριστική η περίπτωση του – προσεχώς 74χρόνου – Ζοζέπ Μπορέλ).    

Εάν απέδειξε κάτι, εκ του αποτελέσματος και ανεξάρτητα από δίκες προθέσεων, η θερμή υποδοχή με την οποία έγινε δεκτή πίσω στην Ελλάδα η δυναμική παρουσία του Νίκου Δένδια στην Άγκυρα στις 15 Απριλίου, αυτό είναι ότι οι πολίτες της ΕΕ επιζητούν τέτοιου τύπου δυναμικές παρεμβάσεις. Κι όχι, οι δυναμικές παρεμβάσεις δεν είναι εξ’ ορισμού προσβλητικές, διπλωματικά ανάρμοστες ή υπονομευτικές των διεθνών σχέσεων. Αντιθέτως…