Εάν μας έλεγε κανείς προ ολίγων ετών, το 2018 για παράδειγμα, ότι δύο-τρία χρόνια μετά, ο Εμιρατινός πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ Μπιν Ζαγιέντ Αλ Ναχιάν θα επισκεπτόταν την Τουρκία κομίζοντας επενδύσεις (ή, πιο σωστά, υποσχέσεις επενδύσεων ύψους 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων), το πιο πιθανό είναι πως θα τον κοιτούσαμε με μια κάποια απορία. 

Εάν συνέχιζε λέγοντας ότι η τουρκική λίρα θα είχε εν τω μεταξύ σπάσει το φράγμα των 12 δολαρίων… ότι το AKP θα είχε υποχωρήσει δημοσκοπικά κοντά στο 30%… ότι μια 65χρονη γυναίκα-πολιτικός όπως η Μεράλ Ακσενέρ, που ως υπουργός προ ετών (1996-1997) δεν είχε καταφέρει να αφήσει το στίγμα της, θα συγκέντρωνε πια 15% στις σφυγμομετρήσεις… και ότι οι δημαρχιακοί θώκοι σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη θα είχαν επιστρέψει υπό τον έλεγχο του αντιπολιτευόμενου CHP, τότε το αίσθημα της απορίας θα χτυπούσε κόκκινο… 

Ανατροπές επί ανατροπών 

Κι όμως, η πραγματικότητα συχνά εκπλήσσει (παρά τα όσα ισχυρίζονται οι εκ των υστέρων προφήτες), με τις εξελίξεις ειδικά στην ευρύτερη ελληνική γειτονιά να έχουν περάσει από χίλια κύματα μέσα σε διάστημα μόλις δέκα ετών: από την Αραβική Άνοιξη και όσα την διαδέχθηκαν σε Αίγυπτο, Συρία, Λιβύη (2011 και ένθεν) ως την τουρκική απόπειρα πραξικοπήματος (2016), και από τη διπλωματική απομόνωση του Κατάρ (2017-2020) που έλαβε τέλος, ως την έξωση της Τουρκίας από το πρόγραμμα συμπαραγωγής των F-35 (2019) που παραμένει, και τις επονομαζόμενες Συμφωνίες του Αβραάμ (2020).  

Αλλεπάλληλες επαφές 

Οι επαφές των τελευταίων ημερών είναι ενδεικτικές των διεργασιών που βρίσκονται σε εξέλιξη. Ο de-facto ηγέτης των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων πρίγκιπας διάδοχος σεΐχης Μοχάμεντ Μπιν Ζαγιέντ Αλ Ναχιάν – «ο πιο ισχυρός Άραβας ηγέτης» σύμφωνα με παλαιότερο δημοσίευμα των New York Times, ηγέτης ο ίδιος μιας χώρας την οποία μάλιστα πολλοί ονομάζουν «μικρή Σπάρτη» – βρέθηκε στην Άγκυρα στις 24 Νοεμβρίου για να συναντήσει από κοντά τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ενώ και ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου έγινε γνωστό πως πρόκειται να επισκεφθεί το Αμπού Ντάμπι μέσα στον Δεκέμβριο. 

Για την ιστορία, η τελευταία φορά που ο 60χρονος Μοχάμεντ Μπιν Ζαγιέντ είχε επισκεφθεί την Τουρκία ήταν το μακρινό 2012. Έκτοτε, επρόκειτο να μεσολαβήσουν πολλά και επεισοδιακά, με την Τουρκία να εξαπολύει μάλιστα πυρά κατά των Εμιρατινών κατηγορώντας τους για την αστάθεια στη Λιβύη, στην Υεμένη αλλά εντός της ίδιας της Τουρκίας (ως υποστηρικτές του πραξικοπήματος του 2016).   

Ο «πυκνός» Νοέμβριος 

Μέσα στον Νοέμβριο είχαμε όμως και άλλες επαφές: των επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της Συρίας και της Σαουδικής Αραβίας στο Κάιρο στις 13 του μήνα – των Ισραηλινών και Ιορδανών στο Ντουμπάι στις 22 για την υπογραφή «ιστορικής» ενεργειακής συμφωνίας – του Ιρανού ΥΦΥΠΕΞ στο Ντουμπάι στις 24 – των ΥΠΕΞ Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου, Γαλλίας στην Αθήνα στις 19 – του Νίκου Δένδια στο Μπαχρέιν (20-22) – του υπουργού Εξωτερικών του Μπαχρέιν στην Τουρκία στις 17 – των Τούρκων υπουργών Εμπορίου και Οικονομικών σε Αμπού Ντάμπι και Ντουμπάι στις 23 – του υπουργού Ενέργειας Κώστα Σκρέκα στο Κάιρο για την έκτη υπουργική σύνοδο του East Mediterranean Gas Forum στις 25 – ενώ με μεγάλο ενδιαφέρον (δεδομένων όσων συμβαίνουν στον άξονα Αλβανίας-Κοσόβου) αναμένετο και η συνάντηση των προέδρων της Ρωσίας Βλάντιμιρ Πούτιν και της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς στο Σότσι στις 25 Νοεμβρίου. 

Post-American

Οι εξελίξεις καλπάζουν στην ευρύτερη ελληνική γειτονιά, στον δρόμο προς ένα «νέο κανονικό» που μένει ωστόσο να φανεί πως ακριβώς θα είναι διαμορφωμένο, με τους (Αμερικανούς) αναλυτές πάντως ήδη να μιλούν για μια post-American Μέση Ανατολή. Μια Μέση Ανατολή που θα κληθεί δηλαδή να… αυτορυθμιστεί καλύπτοντας εκ των έσω τα όποια «κενά» αφήνει πίσω της η μερική αμερικανική απαγκίστρωση. 

Τα μόνα σίγουρα 

Το μόνο σίγουρο είναι πλέον πως όλοι μιλούν εμφανώς με όλους: ακόμη και οι (φίλοι της Αρμενίας) Ιρανοί με τους (εχθρούς της Αρμενίας) Αζέρους, που φέρονται – σύμφωνα με όσα υπέγραψαν στις 21 Νοεμβρίου οι αρμόδιοι υπουργοί των δύο χωρών – να προωθούν κάποιες, προς το παρόν σε έναν βαθμό ασαφείς πλην όμως διόλου ευκαταφρόνητες, αζερο-ιρανικές ενεργειακές συμφωνίες. 

Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, δεν αποκλείεται να δούμε ακόμη και μια «συμφιλίωση Ερντογάν–Άσαντ» με συγκολλητική ουσία τον «κοινό φόβο που μοιράζονται οι δυο τους ενάντια στους Κούρδους», όπως σημειώνει η Αμπερίν Ζαμάν μέσα από τον ιστοχώρο του al-monitor.  

Ανταλλάγματα 

Το (δεύτερο) μόνο σίγουρο είναι πως όσοι εμφανίζονται τώρα να προσφέρουν κάτι, στοχεύουν σε πολύ συγκεκριμένα ανταλλάγματα. Ανταλλάγματα τα οποία μπορεί να είναι οικονομικά – ειδικά εάν μιλάμε για επενδύσεις σε μια χώρα το νόμισμα της οποίας έχει επί του παρόντος καταβαραθρωθεί όπως είναι η Τουρκία.

Το πρόσφατο ντιλ της ισπανικής BBVA με την τουρκική Garanti οι Ισπανοί, για παράδειγμα, το παρουσιάζουν ως οικονομικά συμφέρον και πολλά υποσχόμενο, ενώ στην ψηφιακή επικράτεια του twitter υπάρχουν αναλυτές που υποστηρίζουν πως είναι ευκαιρία τώρα ακόμη και για την Ελλάδα να επενδύσει στην «απαξιωμένη» τουρκική οικονομία. 

Τα υπό διεκδίκηση ανταλλάγματα μπορεί, ωστόσο, να είναι και γεωπολιτικά. Λέγεται, για παράδειγμα, πως εάν οι Εμιρατινοί – οι πολύ δραστήριοι στον χώρο της εξωτερικής πολιτικής – όντως αρχίσουν να επενδύουν στην Τουρκία (όπως έχουν άλλωστε κάνει και στο παρελθόν: Getir, Trendyol), τότε είναι σχεδόν βέβαιο πως αυτήν τη φορά θα το κάνουν διεκδικώντας και άλλα γεωπολιτικού τύπου ανταλλάγματα, πέραν των οικονομικών, που είναι πιθανό να σχετίζονται με τον περιορισμό της τουρκικής παρουσίας στη Λιβύη, τη διεθνή απομόνωση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας κ.ά.  

Το (τρίτο) μόνο σίγουρο από την άλλη πλευρά, είναι πως οι Τούρκοι θα επιχειρήσουν από τη μεριά τους να «ρίξουν» τους συνομιλητές τους όποιοι και αν είναι αυτοί στις όποιες διαπραγματεύσεις, αναλαμβάνοντας μεταξύ άλλων δεσμεύσεις που είναι πολύ πιθανό πως στην πράξη θα αυτο-υπονομευθούν από την ίδια την τουρκική πλευρά. 

Η τουρκική οικονομία 

Η τραγική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η τουρκική οικονομία πια σαφώς και περιορίζει τα περιθώρια των κινήσεων για το καθεστώς Ερντογάν, πλην όμως όχι στον βαθμό που θα μπορούσε να φανταστεί κανείς εάν επικεντρωνόταν μόνο στα νούμερα του πληθωρισμού και στις διακυμάνσεις των ισοτιμιών (καθαρά με όρους πληθωρισμού και ισοτιμίας, η τουρκική κυβέρνηση θα έπρεπε να είχε πέσει προ πολλού, πλην όμως ο πληθωρισμός μπορεί να επηρεάζει αλλά δεν καθορίζει τις πολιτικές εξελίξεις στη γείτονα χώρα).   

Ενδιαφέροντες καιροί 

«Το Ισραήλ υπογράφει αμυντική συμφωνία με το Μαρόκο. Ο Μοχάμεντ Μπιν Ζαγιέντ συναντά τον Ερντογάν. Συνομιλίες ανάμεσα σε Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Ιράν. Ο Άσαντ επιστρέφει από το κρύο […] Οι ένοπλες δυνάμεις ΗΑΕ και Μπαχρέιν εκπαιδεύονται μαζί με τις δυνάμεις του Ισραήλ. Το Κατάρ και η Αίγυπτος συνεργάζονται με φόντο τη Γάζα… Ενδιαφέροντες καιροί στη Μέση Ανατολή», σχολιάζει χαρακτηριστικά ο αναλυτής Νέρι Ζίλμπερ των Washington Institute for Near East Policy και Israel Policy Forum…