Οι εξελίξεις εντός των τουρκικών συνόρων, όπως εκτυλίσσονται πια κατά τρόπο δραματικά οξυμμένο, στοιχειοθετούν όχι απλώς τάσεις αλλά μια νέα δυστοπία στην άλλη πλευρά του Αιγαίου.

Η απόλυτη απαξίωση των θεσμών (της Κεντρικής Τράπεζας, του Συνταγματικού Δικαστηρίου) από την πλευρά της ισλαμοεθνικιστικής εξουσίας των Ερντογάν–Μπαχτσελί, ο προεδρικός αυταρχισμός που προσλαμβάνει δικτατορικά χαρακτηριστικά με τις ευλογίες (και) των Γκρίζων Λύκων, η οικονομική κρίση που επιδεινώνεται προκαλώντας δυσφορία σε μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων όλων των κομμάτων (του AKP συμπεριλαμβανομένου), αλλά και η πανδημία του κορονοϊού (39.302 ήταν νέα κρούσματα στη χώρα στις 31 Μαρτίου, από 37.303 μια ημέρα νωρίτερα) έρχονται – μεμονωμένα αλλά και σε συνδυασμό – να διαμορφώσουν ένα αναπόφευκτα εκρηκτικό κοκτέιλ στη γείτονα.

Εθισμένο καθώς είναι στο να θρέφεται από την πόλωση και την ένταση, το καθεστώς Ερντογάν μοιάζει να έχει πια διαβεί τον Ρουβίκωνα, με φόντο μια κοινωνία που βράζει στο ζουμί της αλληλοσπαρασσόμενη. Το ερώτημα είναι εάν μπορεί να συνεχίσει έτσι έως και τις εκλογές του 2023. Σημειωτέον πως οι επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις (προεδρικές, βουλευτικές) στην Τουρκία είναι κανονικά προγραμματισμένες για τον Ιούνιο του επετειακού για τη χώρα 2023. Η φημολογία ωστόσο γύρω από το ενδεχόμενο μιας πρόωρης προσφυγής στις κάλπες οργιάζει εδώ και μήνες, με τη Μεράλ Ακσενέρ επί παραδείγματι του επονομαζόμενου «Καλού Κόμματος» (İYİ Party) να «βλέπει» εκλογές ακόμη και τον Ιούνιο του 2021. Στελέχη του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) εμφανίζονται, από την άλλη, να αναμένουν εκλογές ενδεχομένως πριν από τον ερχόμενο Νοέμβριο, ενώ μεταξύ των αναλυτών-σχολιαστών κυκλοφορούν παράλληλα και προβλέψεις για κάλπες πριν από το φθινόπωρο του 2022.

Η πρεμούρα του ηγέτη των εθνικιστών (MHP) Ντεβλέτ Μπαχτσελί να θέσει πάση θυσία εκτός νόμου το φιλοκουρδικό HDP δεν θα μπορούσε παρά να κρύβει (και) προεκλογικές διαθέσεις, πολύ δε περισσότερο εάν συνδυαστεί παράλληλα και με τις συνολικά εκατοντάδες – καθεστωτικά ενορχηστρωμένες – διώξεις σε βάρος δημοκρατικά εκλεγμένων στελεχών του HDP. Υπενθυμίζεται πως το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) είχε στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές του 2018 λάβει σχεδόν 12%.

Πρόωρες φέτος ή το 2022;

Προεκλογικές διαθέσεις κρύβουν, ωστόσο, και οι αλλαγές που προωθεί η ισλαμοεθνικιστική κυβερνητική πλειοψηφία στον τουρκικό εκλογικό νόμο προκειμένου να εξασφαλίσει τα μεγαλύτερα δυνατά για την ίδια κομματικά οφέλη, αλλαγές που θα πρέπει όμως, για να εφαρμοστούν, να έχει προηγουμένως περάσει ένα 12μηνο από τη στιγμή της ψήφισής τους (εξού και η πρόβλεψη για πρόωρες εκλογές το καλοκαίρι-φθινόπωρο του 2022).

Το ερώτημα, ωστόσο, επανέρχεται: Δύναται η τουρκική πολιτική σκηνή να συνεχίσει κινούμενη στους τρέχοντες ρυθμούς κλιμακούμενης πόλωσης για άλλους 12 με 16 μήνες;

Η οικονομία ως θρυαλλίδα

(τουλάχιστον) Πέντε κορυφαία στελέχη της τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας έχουν καρατομηθεί από τον Ερντογάν μέσα σε διάστημα μικρότερο των δύο ετών, από το καλοκαίρι του 2019 και έπειτα. Μεταξύ αυτών, τρεις διοικητές: οι Μουράτ Τσετίνκαγια, Μουράτ Ουϊσάλ και Νατζί Αγμπάλ, ένας υποδιοικητής ονόματι επίσης Μουράτ Τσετίνκαγια (πρόκειται για συνωνυμία με τον πρώην διοικητή) και ένα μέλος: ο Ομέρ Ντουμάν.

Νέος κεντρικός τραπεζίτης της χώρας είναι πια ο πρώην βουλευτής του AKP και μέχρι πρότινος αρθρογράφος της Yeni Şafak, Σαχάπ Καβτσιόγλου.

Όσο για τον προεδρικό γαμπρό Μπεράτ Αλμπαϊράκ, τον αποκαλούμενο ειρωνικά και «milli damat» («εθνικό γαμπρό»), που είχε παραιτηθεί τον περασμένο Νοέμβριο μέσω instagram από τη θέση του υπουργού Οικονομικών… εκείνος έως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές – πέντε μήνες μετά – παρέμενε… άφαντος. Οι σκηνές είναι πρωτοφανείς ακόμη και για τα δεδομένα μιας χώρας με ροπή στις επεισοδιακές ανατροπές όπως είναι η Τουρκία. Αξίζει να σημειωθεί άλλωστε πως από το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1981 έως και το καλοκαίρι του 2019, δεν είχε υπάρξει διοικητής της τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας που να έχει απολυθεί στη γείτονα. Από το καλοκαίρι του 2019 ωστόσο και έπειτα, έχουν εκπαραθυρωθεί… τρεις, με τη «θυσία» τους να προκαλεί μάλιστα απανωτές κρίσεις ανησυχίας στις αγορές.

Λίρα, πληθωρισμός, ανεργία

Η ισοτιμία της τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου κυμαίνεται πια πέριξ του 8 προς 1, με την Goldman Sachs να προβλέπει μάλιστα ότι θα μπορούσε να ξεπεράσει κάποια στιγμή και το 9 προσεγγίζοντας το 10. Ο πληθωρισμός από την άλλη, οδεύει στο να «καβαλήσει» το 16% (16,21% για τον Μάρτιο «προέβλεπε» το Anadolu και 16,11% το Reuters, ενώ 18% προβλέπει η Goldman Sachs για τον Απρίλιο). Όσο για την πραγματική ανεργία, εκείνη βρίσκεται στα ύψη, κοντά στο 30% ή ακόμη και στο 40%, κι όχι στο 13,2% για τον μήνα Μάρτιο όπως αναφέρεται στα επίσημα στοιχεία. Με άλλα λόγια, το καθεστώς Ερντογάν βρίσκεται πια με μια καυτή πατάτα στο σβέρκο.

Το αφήγημα που θέλει το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) να έχει «απελευθερώσει» την Τουρκία από τη βαθειά οικονομική κρίση του 2001 και τον εναγκαλισμό του ΔΝΤ έχει πια καταρρεύσει, όχι επειδή η τουρκική οικονομία δεν τα είχε όντως πάει καλύτερα επί AKP, ιδιαίτερα την πενταετία 2002-2007, αλλά επειδή τα μετέπειτα προβλήματα αρκούν για να σβήσουν τις όποιες προγενέστερες επιτυχίες στο μυαλό των ψηφοφόρων όταν υποφέρουν.

Η Ένωση Τούρκων Βιομηχάνων και Επιχειρηματιών (TÜSİAD) έχει κατ’ επανάληψη τα τελευταία χρόνια ασκήσει δημοσίως κριτική στους χειρισμούς της τουρκικής προεδρίας, δείγμα των προβλημάτων που δεν δύνανται πια να χωρέσουν κάτω από κανένα (περσικό ή άλλο) χαλί.

Όσο για το ισλαμοεθνικιστικό καθεστώς, εκείνο «ανταποκρίνεται» στις προκλήσεις όπως ξέρει καλύτερα: επενδύοντας στην πόλωση και την ένταση, εφευρίσκοντας απειλές (εσωτερικές και εξωτερικές), και εν συνεχεία… καλώντας τους πολίτες να συνταχθούν ψυχή τε και σώματι με όσους (Ερντογάν, Μπαχτσελί) πρόκειται να «υπερασπιστούν» την Τουρκία ενάντια σε αυτές τις «απειλές».

Ερντογάν – Μπαχτσελί

Η συνταγή έχει επιτύχει στο παρελθόν, για αυτό και επαναλαμβάνεται. Τα πραγματικά προβλήματα έχουν όμως οξυνθεί εν τω μεταξύ, ενώ μαζί τους έχει γιγαντωθεί και η πολιτική φθορά για τον Ερντογάν που πλέον «κρέμεται» από τους εθνικιστές. Το πόσο εξαρτημένος είναι πια ο 67χρονος Τούρκος πρόεδρος από τους Γκρίζους Λύκους επρόκειτο να φανεί και κατά την ομιλία του ενώπιον του έβδομου συνεδρίου του AKP στην Άγκυρα στις 24 Μαρτίου, μια ομιλία στο πλαίσιο της οποίας ο Ερντογάν ευχαρίστησε τον 73χρονο Μπαχτσελί στέλνοντας μάλιστα το μήνυμα ότι οι δύο τους θα συνεχίσουν να πορεύονται μαζί, ως Συμμαχία του Λαού (Cumhur İttifakı), προς το επετειακό 2023 και… παραπέρα.

Αυτόν τον ηγέτη αναμένεται να επισκεφτούν την ερχόμενη Τρίτη 06 Απριλίου στην Άγκυρα (την ίδια ώρα που οι κ.κ. Κυριάκος Μητσοτάκης και Νίκος Δένδιας θα μεταβαίνουν στην Τρίπολη της Λιβύης) οι επικεφαλής των ευρωπαϊκών θεσμών, Σαρλ Μισέλ και Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, κομίζοντας μαζί τους «καρότα» χωρίς μαστίγιο («δωράκι» προς ένα αυταρχικό καθεστώς όπως το ερντογανικό, την ώρα μάλιστα που ο αυταρχισμός του στο εσωτερικό της Τουρκίας οργιάζει) και εγκώμια για την Άγκυρα που… έχει αποκλιμακώσει εκτός των συνόρων.