Στη φωτογραφία ο Τούρκος υπουργός Εθνικής Άμυνας επισκέφθηκε την Ίμβρο

Υπάρχει η άποψη, όχι μόνο στη Δύση αλλά και μεταξύ πολλών στην Τουρκία, ότι η στρατιωτικοποιημένα διεκδικητική εξωτερική πολιτική της Άγκυρας «άγγιξε τα όριά της» τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα πλέον – από τα τέλη του 2020 και έπειτα – το καθεστώς Ερντογάν να αναζητά – δια της αποκλιμάκωσης – οδούς διαφυγής από τα αδιέξοδα στα οποία βρέθηκε με δική του ευθύνη, όπως σημειώνεται μεταξύ άλλων και σε σχετική ανάλυση του γερμανικού ιδρύματος Friedrich-Ebert-Stiftung.

Πράγματι, Ελλάδα και Τουρκία δεν θα είχαν ξαναπιάσει το νήμα των διερευνητικών επαφών (61ος γύρος στις 25 Ιανουαρίου στην Κωνσταντινούπολη, 62ος γύρος στις 14 Μαρτίου στην Αθήνα) εάν δεν είχε προηγηθεί η όποια – έστω προσχηματική – αποκλιμάκωση από την πλευρά της Άγκυρας. Χωρίς την προηγηθείσα αποκλιμάκωση, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα δήλωνε πια «έτοιμη» να καθίσει και να συζητήσει εκ νέου τις προοπτικές «ενίσχυσης της συνεργασίας με την Τουρκία σε διάφορους τομείς κοινού ενδιαφέροντος». Και ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, δεν θα ετοίμαζε βαλίτσες για να επισκεφθεί την Άγκυρα στις 14 Απριλίου.

(από)Κλιμάκωση

Ως προς την καλούμενη «αποκλιμάκωση», τα ερωτήματα που ανακύπτουν είναι κατά βάση δύο: Το εάν εκείνη θα έχει διάρκεια; Και το εάν εκείνη θα έχει… ουσία έναντι Ελλάδας και Κύπρου; Οι πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Ενέργειας Φατίχ Ντονμέζ για τα τουρκικά πλοία που πρόκειται να επιστρέψουν στην Ανατολική Μεσόγειο το συντομότερο – η επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Άμυνας Χουλουσί Ακάρ στην Ίμβρο – τα επεισόδια με τις τουρκικές ακταιωρούς στη Λέσβο και τις υπερπτήσεις τουρκικών μαχητικών πάνω από ελληνικά νησιά – οι φραστικές προκλήσεις έναντι της Ελλάδας που δεν σταμάτησαν ούτε στιγμή (ενδεικτική ως προς αυτό και η ανακοίνωση που έδωσε στη δημοσιότητα το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας MGK στις 30 Μαρτίου, κατηγορώντας την Ελλάδα «για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων εναντίον της τουρκικής μειονότητας και απάνθρωπες πρακτικές που έχουν στόχο τους μετανάστες») – η εκτός πλαισίου ΟΗΕ και υπονομευτική κάθε λύσης τουρκική γραμμή περί «δύο ανεξάρτητων κρατών» στο Κυπριακό – αλλά και όσα είχαν προηγηθεί, με την επικοινωνιακά ύπουλη έξοδο του τουρκικού ωκεανογραφικού Cesme στο βόρειο Αιγαίο τον Μάρτιο, αποδεικνύουν ότι η όποια «αποκλιμάκωση» εκ μέρους της Άγκυρας παραμένει όχι μόνο αμφίβολη αλλά και… επίφοβη.

Η επίσκεψη του Νίκου Δένδια στην Τουρκία έχει προγραμματιστεί για τις 14 Απριλίου. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο ωστόσο, μένει να φανεί εάν εκείνη θα πραγματοποιηθεί τελικώς ή όχι… Στο μεσοδιάστημα, θα έχει πάντως προηγηθεί και η επίσκεψη της ευρωπαϊκής ηγεσίας, του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ (με τον οποίο είχε επικοινωνία ο Κυριάκος Μητσοτάκης στις 02 Απριλίου) και της επικεφαλής της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στην τουρκική πρωτεύουσα στις 6 Απριλίου, μια επίσκεψη που αναμένεται να φέρει στο φως διαθέσεις και δυναμικές.

Τελωνειακή Ένωση

Η τουρκική πλευρά αφήνει να εννοηθεί ότι δεν είναι ικανοποιημένη από όσα εμφανίζονται διατεθειμένοι να της προσφέρουν οι Ευρωπαίοι στην παρούσα φάση. Ενδεχομένως αυτή η μη-ικανοποίηση να βρίσκεται πίσω και από τις όποιες εκρήξεις κλιμάκωσης, με το τουρκικό καθεστώς να (ξανα)δείχνει τα δόντια του μπας και καταφέρει να εξασφαλίσει περισσότερα από όσα του προσφέρουν.

Πέρα από τα νέα ευρωπαϊκά κονδύλια για το προσφυγικό, η Άγκυρα θα ήθελε να δει και άλλα – όχι θεωρητικά αλλά πρακτικά – οφέλη όπως έχει άλλωστε δηλώσει ευθαρσώς, κυρίως στο μέτωπο του εκσυγχρονισμού της Τελωνειακής Ένωσης όπου δεν διαφαίνονται όμως – προς το παρόν τουλάχιστον – περιθώρια προόδου. «Όσον αφορά την οικονομική συνεργασία, καλούμε την Επιτροπή να εντείνει τις συνομιλίες με την Τουρκία για την αντιμετώπιση των υφιστάμενων δυσκολιών στην εφαρμογή της Τελωνειακής Ένωσης, εξασφαλίζοντας την αποτελεσματική εφαρμογή της σε όλα τα κράτη μέλη (σ.σ. της Κυπριακής Δημοκρατίας συμπεριλαμβανομένης)», σημειώνουν οι «27» στη δήλωσή τους της 25ης Μαρτίου, με αυτήν την φράση ωστόσο περί «αποτελεσματικής εφαρμογής σε όλα τα κράτη μέλη» να μην αρέσει καθόλου στην Άγκυρα.

Αλλά ακόμη και αν δεχθούμε ότι η αναθεωρητική τουρκική εξωτερική πολιτική των στρατιωτικοποιημένων διεκδικήσεων όντως άγγιξε τα όριά της κατά την περίοδο 2016-2020, το ερώτημα είναι εάν αυτή η πολιτική έχει αφήσει πίσω της ως «κληρονομιά» τετελεσμένα παγίωσης του τουρκικού επεκτατισμού. Ως προς αυτό, τα δεδομένα όπως έχουν διαμορφωθεί φαίνεται να ευνοούν το καθεστώς Ερντογάν περισσότερο από όσο θα ήθελαν να παραδεχτούν πολλοί πίσω στη Δύση.

Τα τουρκικά τετελεσμένα

«Αναμένουμε από την Τουρκία και όλους τους παράγοντες να συνεισφέρουν θετικά στην επίλυση περιφερειακών κρίσεων, όπως στη Λιβύη, τη Συρία και τον Νότιο Καύκασο», σημειώνουν οι «27» στη δήλωση τους της 25ης Μαρτίου, αναγνωρίζοντας στην Τουρκία ρόλο… περιφερειακής δύναμης.

Η Τουρκία του Ερντογάν που παραβίασε το εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ στη Λιβύη υπονομεύοντας παράλληλα και την ευρωπαϊκή επιχείρηση IRINI, που εισέβαλε στρατιωτικά στη Συρία εκτοπίζοντας πληθυσμούς, στηρίζοντας τρομοκράτες και παραβιάζοντας ανθρώπινα δικαιώματα, που εργαλειοποίησε το προσφυγικό και συνδαύλισε τον πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ… αντιμετωπίζεται πια ως παίχτης που μπορεί να «συνεισφέρει θετικά» στην επίλυση των εν λόγω περιφερειακών κρίσεων. Εάν είσαι μέρος του προβλήματος τότε μπορείς να γίνεις και μέρος της λύσης, θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς κυνικά, βλέποντας την Τουρκία να παραμένει παρούσα τόσο στη Λιβύη όσο και στη Συρία.

ΗΠΑ – Σύρια – Αφγανιστάν – Ουκρανία

Πέρα από τους Ευρωπαίους ωστόσο, και οι Αμερικανοί εξακολουθούν – παρά τα προβλήματα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις – να αναγνωρίζουν στην Τουρκία περιφερειακό ρόλο σε περιοχές όπως είναι για παράδειγμα η Συρία και το Αφγανιστάν. «Έχουμε κοινά συμφέροντα με την Τουρκία, ειδικά στη Συρία» («We have shared interest with Turkey, specifically when it comes to Syria»), δήλωνε ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Νεντ Πράις πισω στις αρχές Μαρτίου, λίγες ημέρες προτού διαρρεύσει ότι οι Αμερικανοί σχεδίαζαν να ζητήσουν από την Τουρκία να φιλοξενήσει και μια συνάντηση Κορυφής για το Αφγανιστάν.

Και για ορισμένες από τις χώρες όμως στον Εύξεινο Πόντο (Ουκρανία, Γεωργία), η Τουρκία συνεχίζει παρά τα όσα έχουν προηγηθεί (S-400 κ.ά.) να αποτελεί ικανό δυνητικό αντίβαρο απέναντι στη ρωσική απειλή. Τώρα μάλιστα που η ένταση στην Ουκρανία αναζωπυρώνεται, οι Τούρκοι είναι σχεδόν βέβαιο πως θα σπεύσουν να παρουσιαστούν ως «σημαντικοί» για τη Δύση, υπογραμμίζοντας και υπερτονίζοντας τη νατοϊκή τους «αξία».

Ελλάδα – Λιβύη – Σερβία

Όσο για τις κινήσεις της Ελλάδας… Ο Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέπτεται την Τρίπολη της Λιβύης στις 06 Απριλίου, συνοδευόμενος από τον Νίκο Δένδια, προκειμένου να ξαναπιάσει, επισήμως πια και σε επίπεδο ηγεσίας, το νήμα των επαφών με τη βορειοαφρικανική χώρα, μια χώρα που – έπειτα από χρόνια εμφυλίου – διαθέτει πια «ενωτικό» προεδρικό συμβούλιο-μεταβατική κυβέρνηση και οδεύει προς εκλογές. Ο Έλληνας πρωθυπουργός πρόκειται εκεί να συναντηθεί με τον πρόεδρο Μοχάμεντ Γιουνές Μένφι (τον Λίβυο διπλωμάτη που είχε απελαθεί από την Ελλάδα το 2019, στον απόηχο τότε της υπογραφής του μνημονίου Άγκυρας-Τρίπολης) και τον (εξόχως τουρκόφιλο) πρωθυπουργό Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά. Να σημειωθεί πως ο Μένφι είχε προ ημερών, στις 26 Μαρτίου, συναντηθεί και με τον Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη. Η επίσκεψη Μητσοτάκη στη Λιβύη έρχεται όμως παράλληλα να «εγκαινιάσει» και την – από κάθε άποψη αναγκαία – επαναλειτουργία της ελληνικής πρεσβείας στην Τρίπολη.

Μια ημέρα νωρίτερα, στις 05 Απριλίου, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας θα βρίσκεται στη Σερβία, συνοδευόμενος από τον υφυπουργό Εξωτερικών για την οικονομική διπλωματία Κώστα Φραγκογιάννη, για επαφές με την εκεί ηγεσία αλλά και για να πάρει μέρος στην πρώτη τριμερή συνάντηση Ελλάδας, Κύπρου, Σερβίας με τους ομολόγους του, Νίκο Χριστοδουλίδη και Ίβιτσα Ντάτσιτς.