Στις μη πολεμικές επιχειρήσεις (Military Operations Other Than War), το αποτέλεσμα επιδιώκεται, συνήθως, με τη χρήση μη στρατιωτικών μέσων, όπως είναι η διπλωματία, οι οικονομικές πρωτοβουλίες, κ.λπ. Ωστόσο, σε αρκετές περιπτώσεις, για τη διαχείριση μιας κρίση, είναι αναγκαία η συνεισφορά στρατιωτικών δυνάμεων που μπορεί να αποβούν σημαντικός μοχλός της προσπάθειας αποκλιμάκωσης. Στις περιπτώσεις αυτές, και οι στρατιωτικές δυνάμεις εκτελούν «μη πολεμικές επιχειρήσεις».

1.Επιχειρήσεις Υποστήριξης Ειρήνης (Peace Support Operations)

Σύμφωνα με τα έγγραφα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, «An Agenda for Peace» του 1992[1] και «Supplement to an Agenda for Peace», του 1995,[2] οι επιχειρήσεις υποστήριξης ειρήνης (ΕΥΕ) είναι επιχειρήσεις, οι οποίες σχεδιάζονται προκειμένου να υποστηρίξουν την ειρηνευτική διαδικασία ενός διεθνούς οργανισμού και στις οποίες συμμετέχουν διπλωματικές αντιπροσωπείες, στρατιωτικές δυνάμεις, ανθρωπιστικές οργανώσεις με σκοπό τον τερματισμό ή τη μακροπρόθεσμη διευθέτηση μιας κρίσης.

Η UNFICYP, που έχει αναπτυχθεί στην Κύπρο από το 1964, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα επιχείρησης διατήρησης της ειρήνης με την επιτόπια ανάπτυξη δυνάμεων του ΟΗΕ.

Οι μη πολεμικές επιχειρήσεις διακρίνονται στις ακόλουθες τρεις κατηγορίες:

Οι ΕΥΕ διεξάγονται ως επιχειρήσεις αντίδρασης σε μία κρίση και καλύπτουν ένα σημαντικό φάσμα στρατιωτικών δραστηριοτήτων τόσο σε περίοδο εύθραυστης ισορροπίας της ειρήνης, όσο και σε περίοδο σύρραξης, αλλά και μετά τη σύρραξη. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, οι ΕΥΕ περιλαμβάνουν διπλωματικές ενέργειες και στρατιωτικές επιχειρήσεις και  διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες:

  • Προληπτική Διπλωματία (Preventive Diplomacy): δραστηριότητες που αναλαμβάνονται προκειμένου να προληφθούν οι διενέξεις, να αποτραπεί η κλιμάκωσή τους σε συγκρούσεις και να περιορισθεί η εξάπλωση των τελευταίων.
  • Επιχειρήσεις Αποκατάστασης Ειρήνης (Peace Making Ops): δραστηριότητες που οδηγούν τα αντιμαχόμενα μέρη στη σύναψη συμφωνίας, κατά κύριο λόγο με ειρηνικά μέσα που προβλέπει, κυρίως, το Κεφάλαιο VI του Χάρτη του ΟΗΕ.
  • Επιχειρήσεις Διατήρησης Ειρήνης (Peace Keeping Ops): δραστηριότητες που προϋποθέτουν την επιτόπια ανάπτυξη δυνάμεων του ΟΗΕ, με τη συγκατάθεση όλων των ενδιαφερομένων μερών, σύμφωνα με το Κεφάλαιο VI του Χάρτη του ΟΗΕ.
  • Επιχειρήσεις Οικοδόμησης Ειρήνης (Peace Building Ops): Δραστηριότητες που έπονται της σύγκρουσης και έχουν σκοπό τον εντοπισμό και την υποστήριξη δομών, οι οποίες θα ενισχύσουν και θα σταθεροποιήσουν την ειρήνη ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε υποτροπή. Αναφέρονται επίσης και ως “post-conflict peace-building operations”.
  • Επιχειρήσεις Επιβολής Ειρήνης (Peace Enforcement Ops): Εκτελούνται, γενικώς, χωρίς τη συγκατάθεση των εμπλεκομένων στη σύρραξη πλευρών, με σκοπό να εξαναγκασθούν τα μέρη να τερματίσουν τη σύρραξη ή καταλήξουν σε συμφωνία ειρήνης. Αναλαμβάνονται με βάση το Κεφάλαιο VII του Χάρτη του ΟΗΕ.
  • Επιχειρήσεις Πρόληψης Συρράξεων (Conflict Prevention Ops): Εκτελούνται σε περιπτώσεις εύθραυστης ισορροπίας ειρήνης, σύμφωνα με τις αρχές του κεφαλαίου VΙΙ του Χάρτη του ΟΗΕ, με σκοπό την αποτροπή της κλιμάκωσης των αντιπαραθέσεων και την αποφυγή της σύγκρουσης.

2.Ανθρωπιστικές Επιχειρήσεις (Humanitarian Operations)

Οι ανθρωπιστικές επιχειρήσεις καλύπτουν καταστάσεις κατά τις οποίες η κυβέρνηση μιας χώρας δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει την αποστολή της αποτελεσματικά ή, ακόμη χειρότερα, όταν η κυβέρνηση στρέφεται εναντίον των πολιτών της. Αντικειμενικός σκοπός των ανθρωπιστικών επιχειρήσεων είναι η διάσωση ζωών, η απάλυνση της ανθρώπινης δυστυχίας ή η προσφορά ενός αισθήματος ανθρωπιάς.

Η ανάγκη για την εκτέλεση ανθρωπιστικής επιχείρησης μπορεί να προκύψει από φυσικές καταστροφές ή ως αποτέλεσμα ανθρώπινης ενέργειας, όπως είναι οι ραδιολογικές ή βιοχημικές μολύνσεις και βιομηχανικές καταστροφές ως αποτέλεσμα πολεμικών συγκρούσεων. Ομοίως, ανθρωπιστικές επιχειρήσεις μπορεί να αναπτυχθούν όταν υπάρχουν μεγάλα κύματα προσφύγων.

Η UNPROFOR, που συγκροτήθηκε το 1992, ήταν η δύναμη του ΟΗΕ για τη διατήρηση της ειρήνης στη Βοσνία και την Κροατία (αριστερά), ενώ η KFOR ήταν η αντίστοιχη στο Κόσοβο από το 2009 (δεξιά).

Στις ανθρωπιστικές επιχειρήσεις εμπλέκεται πάντοτε ένας μεγάλος αριθμός πολιτικών οργανισμών, κυβερνητικών και μη κυβερνητικών οργανώσεων, ενώ συχνά απαιτείται η παρουσία στρατιωτικής δύναμης για προστασία του προσωπικού που εμπλέκεται σε μία ανθρωπιστική επιχείρηση και έλεγχο της περιοχής.[3]

Οι ανθρωπιστικές επιχειρήσεις διακρίνονται στις εξής τρεις κατηγορίες:

  • Ανακούφιση από καταστροφές (Disaster Relief)
  • Βοήθεια προσφύγων (Help Refugees)
  • Ανθρωπιστική ανακούφιση (Humanitarian Relief)
  • Επιχειρήσεις Εκκένωσης Αμάχων (Non-Combattant Evacuation Operations)

Πρόκειται για μη πολεμικές επιχειρήσεις που διεξάγονται με σκοπό την ασφαλή εκκένωση αμάχων που βρίσκονται υπό απειλή σε μια ξένη χώρα στην οποία υπάρχει αναταραχή. Οι στρατιωτικές δυνάμεις που αναλαμβάνουν αποστολή εκκένωσης αμάχων, πρέπει να παρέχουν στους αμάχους προστασία, μεταφορά, φροντίδα, υποδοχή και συνοδεία.

Οι επιχειρήσεις εκκένωσης αμάχων διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: Εκκένωση άνευ απειλής βίας, Εκκένωση με πιθανή χρήση βίας και Εκκένωση με την απειλή χρήσης βίας

[1] “An Agenda for Peace. Preventive diplomacy, peacemaking and peace-keeping”, Report of the Secretary-General pursuant to the statement adopted by the Summit Meeting of the Security Council on 31 January 1992. (http://www.un.org/docs/SG/agpeace.html).

[2]  SUPPLEMENT TO AN AGENDA FOR PEACE: POSITION PAPER OF THE SECRETARY-GENERAL ON THE OCCASION OF THE FIFTIETH ANNIVERSARY OF THE UNITED NATIONS, REPORT OF THE SECRETARY-GENERAL ON THE WORK OF THE ORGANIZATION, 3 January 1995.

http://www.globalpolicy.org/reform/initiatives/ghali/1995/0103supple.htm.

Βλέπε επίσης στο “An Agenda for Peace Ten Years On”, United Nations Association of the United Kingdom, February 3, 2002.

[3] Ειδικότερα για την περίπτωση εμπλοκής στρατιωτικής δύναμης σε ανθρωπιστικές επιχειρήσεις βλέπε Reuben E. Brigety, “The Ethics of Military Humanitarian Operations”, Department of Public and International Affairs, George Mason University, Presentation for International Studies Association Convention, Honolulu, HI 1-6 March 2005.