Εδώ και ένα χρόνο, ίσως και περισσότερο, ένα από τα ζητήματα με τα οποία ασχολούνται εντατικά, οι περί την Άμυνα τυρβάζοντες, είναι και αυτό της πρόσκτησης νέων φρεγατών. Η ένταση με την Τουρκία, που είχε ως «πεδίο εφαρμογής» την Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο ήταν από τους κυριότερους παράγοντες της αύξησης της «δημοτικότητας» του ζητήματος.

Ας δούμε λοιπόν πώς έχουν τα πράγματα. Κατ’ αρχήν η υπόθεση απόκτησης νέων φρεγατών μόνο καινούρια δεν είναι. Το  έχουμε αναφέρει πολλές φορές και δεν χρειάζεται να επανερχόμαστε. Να θυμίσουμε ότι, κατά τα τέλη του 2017, ξεκίνησαν οι συζητήσεις (ανεπίσημες και φυσικά ύστερα από τις σχετικές «κρούσεις») για τις Belh@rra. Ένα εντελώς καινούργιο δημιούργημα της γαλλικής ναυπηγικής και τεχνολογίας που ταίριαζε σχεδόν απόλυτα στις ανάγκες μας. Και λέμε «σχεδόν» γιατί το Πολεμικό Ναυτικό είχε κάποιες …παρατηρήσεις. Βλέπετε οι άνθρωποι του Ναυτικού έχουν αποδείξει  διαχρονικά ότι ξέρουν τις ανάγκες του και -το σημαντικότερο- ξέρουν να «στήνουν» πλοία. Απλά παραδείγματα οι φρεγάτες ΜΕΚΟ 200HN, οι οποίες, αναμφισβήτητα, είναι οι καλύτερες από τις αντίστοιχες της Πορτογαλίας, Τουρκίας, Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας. Επίσης, τα υποβρύχια U214 που αποτελούν μια πολύ βελτιωμένη έκδοση των γερμανικών και ιταλικών U212. Τέλος, οι πυραυλάκατοι Super Vita, που είναι πολύ πιο …σούπερ από τις Vita ή Barzan που σχεδίασε και ναυπήγησε η Vosper Thornycroft για το Κατάρ.

Οι φρεγάτες S μπορεί να ανταποκρίνονται στις αποστολές τους, αλλά έχουν πια γεράσει και χρειάζονται αντικατάσταση.

Έτσι λοιπόν άρχισαν οι επαφές ανάμεσα στο Ναυτικό και τη Naval Group, που τις σχεδίασε και τις ναυπηγεί, προκειμένου να αγοράσουμε δύο τέτοια πλοία. Εδώ να πούμε ότι οι Belh@rra ενσωματώνουν σχεδόν όλες τις παρατηρήσεις που είχε κάνει το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό για τις FREMM, όταν μας είχαν προταθεί το 2007 (την προμήθειά τους είχε προσπαθήσει να επιβάλει το 2009 η τότε πολιτική ηγεσία του ΥΕΘΑ και, ευτυχώς, τη γλυτώσαμε λόγω των πρόωρων εκλογών). Οι ελληνικές παρατηρήσεις επί της Belh@rra έχουν να κάνουν με την ταχύτητα, κάποιες βελτιώσεις και αλλαγές στον οπλισμό και προπαντός με την τιμή τους. Ένα ακόμα αρνητικό στοιχείο ήταν και το ότι η γαλλική πλευρά μιλούσε για αγορά των δύο πλοίων και δεν έδινε περιθώρια για ναυπήγηση στην Ελλάδα, αν και υπήρξαν κάποιες συμφωνίες με ελληνικές εταιρείες προκειμένου αυτές να κατασκευάσουν εξαρτήματα των πλοίων.

Οι Belh@rra είναι, κατά πρώτον, πλοία που μας ταιριάζουν, αν και το όλο «πακέτο» έχει και κάποια αρνητικά στοιχεία.

Από τα τέλη του 2019 διάφορες ευρωπαϊκές εταιρείες παρουσίασαν στο Ναυτικό τις φρεγάτες που σχεδίασαν και ναυπηγούσαν. Έτσι λοιπόν ήρθαν –η σειρά είναι τυχαία– η Babcock International, που εδρεύει στο Λονδίνο, με την Type 31 frigate. Η γερμανική Thyssenkrupp με την A-200. Οι Ισπανοί με τη Navantia και την F100. Η ολλανδική Damen με τα πλοία της σειράς Simga και η ONEX (ιδιοκτήτρια των ναυπηγείων της Σύρου και της Ελευσίνας), μαζί με την αμερικανική Lockheed Martin, για την MMSC.

Δεν θα παρουσιάσουμε όλα τα πλοία. Εκτός των άλλων θα ήταν και κάπως μονότονο. Αντίθετα, θα ασχοληθούμε με τις δύο τελευταίες περιπτώσεις και, όπως θα δείτε, οι λόγοι είναι προφανείς.

Το LCS (εδώ ένα της υποκατηγορίας Freedom) σίγουρα δεν πέτυχε τους αρχικούς στόχους του.

H αμερικανική πρόταση

Η ΟΝΕΧ λοιπόν μαζί με την Lockheed Martin, όχι απλώς παρουσίασαν, αλλά υπέβαλαν και πλήρη πρόταση ναυπήγησης για το πλοίο που αποκαλούν MMSC. Πρόκειται για ονομασία που προέρχεται από τα αρχικά των λέξεων Multi-Mission Surface Combatant, ήτοι Πλοίο Επιφάνειας Πολλαπλών Αποστολών. Το MMSC είναι ένα πλοίο που προτάθηκε στην Σαουδική Αραβία και αυτή θα προμηθευτεί τέσσερα, τα οποία άρχισαν, πριν από λίγους μήνες, να ναυπηγούνται στις ΗΠΑ. Το MMSC βασίζεται στον τύπο LCS (Littoral Combat Ship = Παράκτιο Πολεμικό Πλοίο) και μάλιστα στην έκδοση Freedom που κατασκευάζει η Lockheed Martin. Αυτά αποτελούν την προϊστορία – θα μπορούσαμε να πούμε – της πρότασης των ΟΝΕΧ και Lockheed Martin. Το «τρελό» στην υπόθεση είναι ότι, μόλις έγιναν γνωστά αυτά, άρχισαν αμέσως οι επικρίσεις. Έχει ενδιαφέρον να δούμε κάποιες από αυτές επειδή – εκτός των άλλων – δείχνουν και την ελαφρότητα με την οποία αρκετοί αντιμετωπίζουν σοβαρά θέματα.

. Σχεδιαστική αναπαράσταση MMSC. Εφόσον τελικά επιλεγούν από την Ελλάδα, σαφώς και θα έχουν μια διαφορετική εικόνα.

Ειπώθηκε λοιπόν ότι τα LCS είναι μια αποτυχημένη περίπτωση. Η βάση αυτής της άποψης είναι σωστή. Όντως τα LCS απέτυχαν στους στόχους που είχαν τεθεί. Όπως το ίδιο το US Navy έχει παραδεχτεί, οι στόχοι αυτοί ήσαν πολύ γενικοί και όχι και τόσο σαφείς. Απλό παράδειγμα: τα LCS ήσαν τα μόνα πλοία που θα διέθετε το US Navy μικρότερα από τα πανίσχυρα αντιτορπιλικά Arleigh Burke. Οι ηγεσίες του US Navy –πολιτικές και στρατιωτικές– από το 2005 έως το 2017, ήθελαν ένα πλοίο που θα εκτελούσε τις αποστολές των φρεγατών, των κορβετών, των πυραυλακάτων και των κανονιοφόρων, οπουδήποτε της γης και με πολύ χαμηλό κόστος… Επιπλέον έγιναν λάθη και στη σχεδίαση των πλοίων. Κυρίως στον τομέα της πρόωσης. Οι μηχανές έδιναν μεν υψηλή ταχύτητα, αλλά αποδείχτηκαν επιρρεπείς σε ζημιές. Αποτέλεσμα ήταν από την πλευρά του US Navy να περικοπεί το πρόγραμμα, ενώ οι κατασκευάστριες εταιρείες είχαν αρχίσει τις μελέτες για τη διόρθωση των λαθών και τις απαιτούμενες μετατροπές. Από εκεί προέκυψε και το MMSC που προτάθηκε στη Σαουδική Αραβία (και επιλέχτηκε) που έψαχνε για μια μεγάλη κορβέτα ή μικρή φρεγάτα.

Οι επικρίσεις λοιπόν που έχουν διατυπωθεί στην χώρα μας βασίζονται στα LCS/Freedom. Έτσι ειπώθηκε ότι είναι πολύ κακό που η υπερκατασκευή των MMSC είναι από αλουμίνιο και όχι χάλυβα. Ερώτηση: μήπως ξέρουν από τι είναι κατασκευασμένες οι πυραυλάκατοι που διαθέτει το Ναυτικό; Είναι κι αυτές άχρηστες; Μας είπαν ότι είναι μεγάλο λάθος που διαθέτουν υδροπροωθητές (waterjets) και όχι έλικες κι επομένως έχουν υψηλό δείκτη βλαβών. Στα LCS του US Navy όντως αυτό συμβαίνει. Πότε όμως είναι η τελευταία φορά που οι εν λόγω  επικριτές επισκέφτηκαν το λιμάνι του Πειραιά, για να δουν πόσα πλοία που εκτελούν ταξίδια στο Αιγαίο, έχουν τέτοιο είδος πρόωσης; Είναι τρελοί αυτοί οι εφοπλιστές –που οι επικριτές τους θέλουν– να «βγάζουν από τη μύγα ξύγκι», να διατηρούν κοστοβόρα και ζημιογόνα πλοία στους στόλους τους; Ή μήπως τα πληρώματα του US Navy δεν είχαν εμπειρία από τέτοια συστήματα και συνεπώς έκαναν – και κάνουν – λάθος χειρισμούς; Οι προτεινόμενες MMSC στην Ελλάδα δεν θα έχουν sonar γάστρας αλλά μόνο μεταβλητού βάθους. Θεωρείται ότι μια τέτοια κατασκευή στην γάστρα του πλοίου θα προκαλούσε μείωση της ταχύτητας του πλοίου. Είναι όμως το sonar γάστρας το «ουκ άνευ» στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο; Σίγουρα είναι κάτι χρήσιμο. Όμως έμπειρα στελέχη του Ναυτικού με θητεία στα υποβρύχια δηλώνουν ανοιχτά ότι αυτό που φοβούνται περισσότερο είναι το μεταβλητού βάθους ρυμουλκούμενο sonar, επειδή έχει τη δυνατότητα να αλλάζει βάθος έρευνας και τα θερμικά επίπεδα, που αφθονούν στον βυθό τόσο της Ανατολικής Μεσογείου όσο και του Αιγαίου. Άρα το sonar γάστρας είναι ήσσονος σημασίας.

Ο εκσυγχρονισμός των ΜΕΚΟ 200ΗΝ περιλαμβάνεται σε οποιοδήποτε πρόγραμμα ναυπήγησης και αν επιλεγεί.

Όπως έχει ειπωθεί από την πλευρά της Lockheed Martin, το πλοίο που έχει προταθεί στο Πολεμικό Ναυτικό είναι μια άλλη έκδοση από τις MMSC της Σαουδικής Αραβίας. Το εκτόπισμά τους θα είναι της τάξης των 4.200 τόνων έναντι των 3.600 ή 3.500 των αραβικών ή των LCS. Το μήκος τους θα είναι το ίδιο περίπου με αυτά δηλαδή 118 με 120 m. Το πυροβόλο θα είναι οπωσδήποτε των 3 ιντσών δηλαδή 76 mm, ενώ ο αριθμός των μικρότερου διαμετρήματος (20–30 mm) θα εξαρτηθεί από τις απαιτήσεις του Ναυτικού. Το ίδιο θα γίνει και με τους κάθετους εκτοξευτές βλημάτων. Βεβαίως και θα φέρει τουλάχιστον 8 βλήματα επιφανείας-επιφανείας, όπως Harpoon, Exocet ή όποιο άλλο επιλέξει το Ναυτικό. Ενώ για την εγγύς αντιαεροπορική άμυνα προτείνονται τα γνωστά στο Ναυτικό Phalanx και RAM αλλά και το SeaRAM. Για τις ηλεκτρονικές ανίχνευσης, καθοδήγησης κ.λπ., υπάρχουν διάφορες προτάσεις η τελική όμως επιλογή είναι του Ναυτικού. Το προτεινόμενο στο Ναυτικό πλοίο θα φέρει 2 RHIB των 7 m και το υπόστεγο του ελικοπτέρου θα είναι κατάλληλο για ένα ΜΗ-60. Τέλος, το πλήρωμα θα είναι της τάξης των 100 ατόμων.

Σχεδιαστική αναπαράσταση της SIGMA 1054, η οποία έχει μικρή μόνον σχέση με το τι προτάθηκε στο Ναυτικό.

Οι ΟΝΕΧ και Lockheed Martin έχουν προτείνει τέσσερα πλοία. Από αυτά ένα –το πρώτο– να ναυπηγηθεί στις ΗΠΑ και τα υπόλοιπα τρία στην Ελλάδα. Θα υπάρξει δηλαδή σημαντική ελληνική συμμετοχή με υποκατασκευαστικό έργο, μεταφορά τεχνογνωσίας και όλα τα συμπαρομαρτούντα. Στην πρόταση συμπεριλαμβάνεται και η υποστήριξη των πλοίων. Η FOS όπως λέμε και ελληνικά… Ταυτόχρονα, προτείνουν τον εκσυγχρονισμό των 4 MEKO 200HN, ώστε αυτές να αποκτήσουν τον -κατά το δυνατόν- κοινό εξοπλισμό με τις νέες φρεγάτες. Τέλος, ελληνικές εταιρείες θα κατασκευάζουν εξαρτήματα των φρεγατών FFG(X) ή Constellation που έχει επιλέξει το US Navy.

Και πάμε στο εξαιρετικά ενδιαφέρον τμήμα της προσφοράς. Αυτό με τις τιμές. Για τα τέσσερα πλοία το κόστος είναι της τάξης των € 4 δισ. που συμπεριλαμβάνει τη ναυπήγηση, την εκπαίδευση του προσωπικού, τα πυρομαχικά και το FOS. Όπως χαρακτηριστικά λένε στο Ναυτικό, «το μόνο επιπλέον έξοδο για τα 5 πρώτα χρόνια θα είναι τα καύσιμα των πλοίων». Για τον εκσυγχρονισμό των τεσσάρων MEKO 200HN  το κόστος υπολογίζεται ότι θα είναι της τάξης των € 450 εκατ. Επίσης, υπάρχει ένας προϋπολογισμός από το Ναυτικό για άλλα € 500 εκατ. για την «ενδιάμεση λύση».

Οι φρεγάτες τύπου M είναι από τις καλύτερες για «ενδιάμεση λύση».

Η Damen

Και πάμε τώρα στην περίπτωση της Damen. Η εταιρεία είναι –αυτή τη στιγμή– η μεγαλύτερη ναυπηγική εταιρεία της Ολλανδίας. Τα τελευταία χρόνια έχει παρουσιάσει (και ναυπηγεί) τη σειρά φρεγατών, κορβετών, πυραυλακάτων και κανονιοφόρων με τη γενική ονομασία SIGMA (Ship Integrated Geometrical Modularity Approach). Όνομα που η, κατά λέξη, μετάφρασή του στα ελληνικά δεν βγάζει κανένα νόημα, αλλά δείχνει τον τρόπο σχεδίασης και ναυπήγησης που έχουν στη σκέψη τους οι εμπνευστές του. Η Damen λοιπόν, στις 14 Δεκεμβρίου 2020, κατέθεσε στο ΓΕΝ μία πρόταση για ναυπήγηση τεσσάρων φρεγατών της γενικής σειράς SIGMA. Εδώ, προσοχή! Η πρόταση δεν αφορά κάποιον από τους γνωστούς τύπους της εν λόγω σειράς. Πρόκειται για ένα εντελώς καινούριο πλοίο το οποίο είναι σχεδιασμένο για το Ναυτικό της Ελλάδας. Η επισήμανση αυτή γίνεται επειδή κυκλοφόρησαν στα ΜΜΕ (έντυπα, ηλεκτρονικά και διαδίκτυο) προδιαγραφές και άλλα σχετικά που βασίζονται μεν στα υπάρχοντα δημοσιοποιημένα προγράμματα της Damen, αλλά δεν έχουν σχέση με τη συγκεκριμένη πρόταση.

Θα υπάρξει γαλλική πρόταση που θα συμπεριλαμβάνει και FREMM ως «ενδιάμεση λύση»;

Το προτεινόμενο πλοίο έχει μήκος περί τα 120 m και εκτόπισμα της τάξης των 3.850 τόνων. Ανεπίσημα, έχει την ονομασία SIGMA 11514. Αξίζει να αναφέρουμε ότι οι μεν γνωστές φρεγάτες LCF (που έχει τέσσερις το Ολλανδικό Ναυτικό) έχουν μήκος 144.2 m, ενώ (οι διαφημιζόμενες και στην ιστοσελίδα της Damen) SIGMA 10514 είναι στα 105.11 m. Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη πρόταση τόσο ως προς τα οπλικά συστήματα πχ πυροβόλο των 3in (76 mm), δύο τριπλούς εκτοξευτές τορπιλών, εκτοξευτές βλημάτων επιφανείας, κάθετο εκτοξευτή βλημάτων Mk41, sonar γάστρας και ρυμουλκούμενο, όσο και ως προς τον ηλεκτρονικό εξοπλισμό με radar, κατευθυντήρες και όλα τα σχετικά. Η ταχύτητα θα είναι της τάξης των 28-30 κόμβων. Ταυτόχρονα, η πρόταση είναι «ανοιχτή» σε οποιαδήποτε ελληνική πρόταση για βελτίωση ή αλλαγή των προδιαγραφών. Π.χ. για ένα πλοίο με αυξημένες αντιαεροπορικές δυνατότητες. Το κόστος ναυπήγησης κάθε πλοίου προϋπολογίζεται στα € 530 εκατ., χωρίς το οπλικό φορτίο και τη FOS. Η ναυπήγηση μπορεί να γίνει κατά τμήματα σε όποιο ναυπηγείο υποδειχτεί στην Damen, όπως βεβαίως και η τελική συναρμολόγηση, η καθέλκυση και η ολοκλήρωση του πλοίου.

Παράλληλα, η Damen δηλώνει ότι είναι έτοιμη να αναλάβει τον εκσυγχρονισμό των MEKO 200HN, ώστε αυτές να έχουν τη μεγαλύτερη δυνατή ομοιοτυπία με τις νέες φρεγάτες. «Κρυφό χαρτί» στην όλη υπόθεση είναι η «ενδιάμεση λύση» για την οποία θα προταθούν οι δύο τελευταίες φρεγάτες τύπου Μ που πρόκειται σύντομα να παροπλίσει το Ολλανδικό Ναυτικό. Ως γνωστόν οι Μ αποτελούν εξέλιξη των S και το Ναυτικό θα τις έπαιρνε «με κλειστά τα μάτια». Ένα ζήτημα πάντως είναι αν μπορεί να γίνει διακρατική συμφωνία – αυτό που …ελληνικά λέμε government to government – με την Ολλανδία.

Τα Arleigh Burke είναι, κατά το κοινώς λεγόμενο, «άλλο πράγμα». Πόσο όμως ταιριάζουν στο Ναυτικό μας;

Η «ενδιάμεση λύση»

Και μια και μιλήσαμε για «ενδιάμεση λύση», να πούμε κάποια πράγματα. Οι μεν Γάλλοι αφήνουν απλώς κάποια υπονοούμενα για δύο φρεγάτες FREMM. Από τη μεριά των Αμερικανών γίνεται λόγος για δύο Arleigh Burke ή ισάριθμα Ticonderoga. Και ναι μεν η περίπτωση των πλοίων «αεράμυνας περιοχής» έχει γίνει έμμονη ιδέα σε πολλούς. Πόσοι όμως έχουν σκεφτεί τι χώρος υπάρχει στο Αιγαίο για τέτοια πλοία; Μήπως αυτό καλύπτεται, έως ένα σημείο, από τις πυροβολαρχίες των Patriot της Αεροπορίας; Φυσικά για την Ανατολική Μεσόγειο δεν υπάρχει θέμα. Θέλουμε δηλαδή πλοία μόνον για την Ανατολική Μεσόγειο; Αυτό σημαίνει ότι οι προαναφερθέντες τύποι πλοίων θα έχουν ως έδρα το Ναύσταθμο Κρήτης ήτοι την Σούδα. Και σ’ αυτό συνηγορεί ένας άλλος λόγος: το βύθισμα τους. Τα εν λόγω πλοία δεν χωρούν σε όλες τις προβλήτες του Ναυστάθμου Σαλαμίνας. Αλλά ας πούμε ότι λύθηκαν αυτά τα θέματα. Έχουμε σκεφτεί πόσοι άνθρωποι απαιτούνται για να στελεχωθούν αυτά τα πλοία; Σύμφωνα με το US Navy, τα Arleigh Burke έχουν πλήρωμα 337 άτομα και τα Ticonderoga 364. Να δεχτούμε ότι εμείς θα τα στελεχώσουμε με λιγότερους. Π.χ. με 280 και 300 αντίστοιχα. Έχουμε τόσο κόσμο; Έχουμε σκεφτεί ότι δύο τέτοια πλοία απαιτούν όσο τέσσερις από τις προτεινόμενες φρεγάτες; Και πάμε σε κάτι ακόμα. Πόσοι έχουν προσέξει ότι τα Arleigh Burke flight I και ΙΙ, έχουν μεν ελικοδρόμιο, αλλά δεν έχουν υπόστεγο ελικοπτέρου;  Τέλος Arleigh Burke δεν προβλέπεται να παροπλιστούν για τα επόμενα 10 χρόνια. Άρα όταν μιλάμε για «ενδιάμεση λύση» που έχει σχέση με τις ΗΠΑ, μήπως είναι καλύτερα να κοιτάξουμε για περιπολικά  π.χ. τύπου Cyclone που αφενός «είναι στα μέτρα μας», θα καλύψουν ζωτικές μας ανάγκες και θα παροπλίσουν αρκετά οι Αμερικανοί τα αμέσως επόμενα χρόνια;

Και να μην ξεχάσουμε κάτι πολύ βασικό: για να γίνουν όλα αυτά θα πρέπει να λειτουργούν ναυπηγεία στην Ελλάδα!

Τα περιπολικά τύπου Cyclone μπορεί να είναι «μικρά και ταπεινά», συγκρινόμενα με τους κολοσσούς Arleigh Burke, αλλά σίγουρα θα κάλυπταν ζωτικές ανάγκες της Διοίκησης Πλοίων Επιτήρησης του Αρχηγείου Στόλου.