Το δεύτερο πρωτόκολλο τροποποίησης της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδας-ΗΠΑ (MDCA) είναι πλέον γεγονός. Υπεγράφη στην Ουάσιγκτον από τους κ.κ. Δένδια και Μπλίνκεν στις 14 Οκτωβρίου, ακριβώς δύο χρόνια έπειτα από εκείνη την πρώτη τροποποίηση της Συμφωνίας του 1990 που είχε υπογραφεί στην ελληνική πρωτεύουσα τον Οκτώβριο του 2019, τότε από τους κ.κ. Δένδια και Πομπέο. 

Ωστόσο οι διαπραγματεύσεις που χρειάστηκε να προηγηθούν στον άξονα Αθήνας-Ουάσιγκτον για να φτάσουμε σε αυτήν τη νέα συμφωνία, δεν ήταν ανέφελες. Κάθε άλλο. Διαβάσαμε και ακούσαμε πολλά τα τελευταία χρόνια (περί πιθανής αμερικανικής παρουσίας στη Σκύρο, περί δισεκατομμυρίων δολαρίων αμερικανικού Foreign Military Financing κ.ά.), τα οποία όμως δεν υπάρχουν στο νέο τροποποιητικό πρωτόκολλο, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι εκείνο δεν συνοδεύεται από άλλες – θετικές για την Ελλάδα – πρόνοιες. 

5 + 2

Ως προς το περιεχόμενο του νέου πρωτοκόλλου τροποποίησης, ξεχωρίζει κανείς τα εξής: 

Η Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας από ετήσια που ήταν (ανανεωνόταν κάθε χρόνο με την ανταλλαγή ρηματικών διακοινώσεων) γίνεται πια πενταετής (με την πενταετία να ξεκινά να μετρά από την ημερομηνία έναρξης της ισχύος του δεύτερου πρωτοκόλλου τροποποίησης) και εν συνεχεία αορίστου χρόνου… «εκτός εάν τερματιστεί από κάποιο από τα Μέρη με γραπτή ειδοποίηση προς το άλλο Μέρος δύο χρόνια πριν, δια της διπλωματικής οδού», όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά στο Άρθρο Ι του πρωτοκόλλου που υπεγράφη στις 14 Οκτωβρίου. 

Νέες βάσεις 

Παράλληλα, με τη νέα τροποποίηση, εντάσσονται και κάποια νέα μέρη στις τοποθεσίες όπου μπορεί «η Κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών να διατηρεί και να λειτουργεί στρατιωτικές και βοηθητικές Ευκολίες εντός των εγκαταστάσεων των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων»: 

  • το Στρατόπεδο Γεωργούλα (Βόλος)
  • το Πεδίο Βολής Λιτόχωρου 
  • το Στρατόπεδο Γιαννούλη (Αλεξανδρούπολη)
  • και η Ναυτική Βάση Σούδας 

Υπενθυμίζεται ότι στο προηγούμενο τροποποιητικό πρωτόκολλο του 2019 είχαν προστεθεί: 

  • η Αεροπορική Βάση Λάρισας
  • η Βάση Αεροπορίας Στρατού Στεφανοβικείου (Αεροδρόμιο Στέφανοβικείου)
  • Και «άλλες εγκαταστάσεις των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, όπως συμφωνούνται αμοιβαία από τα Μέρη ή τους ορισμένους εκπροσώπους τους, σύμφωνα με τις αντίστοιχες εσωτερικές τους διαδικασίες»

Επιπλέον, με το τροποποιητικό πρωτόκολλο του 2019 είχε «χορηγηθεί στην Κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών» και «καθεστώς προτεραιότητας (ανεμπόδιστη πρόσβαση και χρήση) σε περιοχές εντός του Λιμένος Αλεξανδρούπολης». 

Με το δεύτερο τροποποιητικό πρωτόκολλο πλέον, οι Αμερικανοί έρχονται λοιπόν να επεκτείνουν την παρουσία τους σε περιοχές (Βόλος, Αλεξανδρούπολη, Κρήτη) όπου εκείνοι ήδη έχουν πρόσβαση, με την Αλεξανδρούπολη να ξεχωρίζει ως σημείο ξεχωριστού ενδιαφέροντος για την αμερικανική πλευρά (από ενεργειακή, γεωγραφική, στρατηγική σκοπιά). 

Προστασία έναντι απειλής επίθεσης 

Με ενδιαφέρον διαβάζονται ωστόσο και οι πρώτες παράγραφοι του δεύτερου τροποποιητικού πρωτοκόλλου, καθώς εκεί τα δύο Μέρη, η κυβέρνηση της Ελληνικής Δημοκρατίας και η Κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών, επαναλαμβάνουν «τη σταθερή απόφασή τους να περιφρουρούν και να προστατεύουν αμοιβαίως την ασφάλεια, την κυριαρχία, την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα των αντιστοίχων χωρών τους κατά ενεργειών οι οποίες απειλούν την ειρήνη, περιλαμβανομένης της ένοπλης επίθεσης ή της απειλής επίθεσης (σ.σ. τουρκικό casus belli;)», υπογραμμίζοντας μάλιστα ότι θα «αντιτάσσονται ενεργά και ανεπιφύλακτα σε κάθε τέτοια απόπειρα ή ενέργεια» αλλά και ότι θα «καταβάλλουν τις κατάλληλες μείζονες προσπάθειες για να αποτρέψουν» μια «τέτοια πορεία δράσης». 

Δένδιας – Μητσοτάκης 

Αναφερόμενος στην τροποποιημένη Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδας-ΗΠΑ, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας δήλωσε από την Ουάσιγκτον ότι πρόκειται για μια συμφωνία «που κατοχυρώνει τα ελληνικά συμφέροντα» και «δημιουργεί μια ασπίδα προστασίας» της Ελλάδας αλλά και «ένα κέλυφος κάτω από το οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να επενδύσουν στην Ελλάδα» και «στη βελτίωση των αμυντικών της εγκαταστάσεων». 

Ενδεικτική η δήλωση που έκανε για το ίδιο θέμα, από την δοκιμαζόμενη από τις καταρρακτώδεις βροχές Αθήνα, και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης: «Στο εξής, οι ΗΠΑ ενισχύουν το στρατηγικό τους αποτύπωμα στην Ελλάδα σε περιοχές κρίσιμης σημασίας, σε μία ακτίνα από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη.

Και μάλιστα σε μία περίοδο αναπροσαρμογής των διεθνών ενδιαφερόντων τους. Αναπτύσσουν, επίσης, τις αμυντικές επενδύσεις τους σε υφιστάμενες εγκαταστάσεις. Ενώ δεσμεύονται για την από κοινού αντιμετώπιση απειλών ή προκλήσεων εναντίον της πατρίδας μας.»

Διπλωματικές πηγές 

Σε μια προσπάθεια να απαριθμήσουν κάποια από τα οφέλη που έχει η νέα τροποποιημένη Συμφωνία για την Ελλάδα, διπλωματικές πηγές υποστήριξαν, μεταξύ άλλων: 

  • πως «την ίδια ώρα που οι ΗΠΑ επενδύουν στην Ελλάδα, σε αντιδιαστολή και σε αντίθεση με το παρελθόν, δεν υπάρχει αντίστοιχη κίνηση προς την Τουρκία» 
  • πως οι «ΗΠΑ, για πρώτη φορά δεν μας βάζουν στο “ίδιο καλάθι”» με την Τουρκία
  • πως «οι ΗΠΑ δεν πτοούνται από την προκλητική συμπεριφορά της Άγκυρας και δεν διστάζουν να αναπτύξουν τις δυνάμεις τους στην Ελλάδα»
  • πως «η επιλογή της Αλεξανδρούπολης υποδηλώνει την αμερικανική βούληση ενίσχυσης της ασφάλειας της Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης με παράκαμψη των Στενών»
  • πως οι «ΗΠΑ ουσιαστικά καταδικάζουν το casus belli για πρώτη φορά σε συμβατικό κείμενο»
  • και πως η συμφωνία δεν αποκλείει τη μελλοντική αμερικανική παρουσία και σε άλλα ελληνικά νησιά, πέραν της Κρήτης.

Η MDCA, όπως έχει πια διαμορφωθεί έπειτα και από τις υπογραφές της 14ης Οκτωβρίου, κατά τη γνώμη του υπογράφοντος όντως: 

  • Δημιουργεί θετικές προοπτικές (αμερικανικών επενδύσεων σε ελληνικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις) 
  • Αποτελεί ψήφο εμπιστοσύνης προς την Ελλάδα στην οποία και αναγνωρίζει σημαντικό ρόλο
  • Προωθεί τον ελληνοαμερικανικό στρατηγικό διάλογο που έχει ξεκινήσει να «τρέχει» ήδη από το 2018 (ο τρίτος γύρος του εν λόγω διαλόγου πραγματοποιήθηκε στις 14 Οκτωβρίου στην Ουάσιγκτον)
  • Διαμορφώνει ένα ευρύτερο αμυντικό πλαίσιο αναβαθμισμένης ελληνικής «θωράκισης» (ειδικά εάν συνδυαστεί με την ελληνογαλλική συμπόρευση και τα πολυμερή σχήματα συνεργασίας στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου)

Προς αποφυγή υπερβολών 

Από εκεί και πέρα ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ως προς την στάση των ΗΠΑ μπορεί πράγματι να έχουν αλλάξει πολλά τα τελευταία χρόνια, πλην όμως η Ουάσιγκτον απέχει ακόμη από το σημείο μιας πλήρους ρήξης με την Τουρκία του Ερντογάν. Παράλληλα, δε, είναι γνωστό πως υπάρχουν και αμερικανικές θέσεις που διαχρονικά δεν συνάδουν ακριβώς με τις ελληνικές (ως προς την ελληνική διαφορά μεταξύ εναερίου χώρου και χωρικών υδάτων, ως προς την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου), ενώ και οι θαλάσσιες ζώνες, για τις οποίες γίνεται πολύς λόγος στην Ανατολική Μεσόγειο τα τελευταία χρόνια, δεν αποτελούν χώρο άσκησης πλήρους εθνικής κυριαρχίας (όπερ σημαίνει, με απλά λόγια, ότι είναι στη διακριτική ευχέρεια των «έξω» το εάν θα ερμηνεύσουν ως «επίθεση» ή όχι μια τουρκική πρόκληση πέραν των ελληνικών χωρικών υδάτων). 

Επιστολή Μπλίνκεν 

Πέρα όμως από τη νέα τροποποιημένη MDCA, η ελληνική πλευρά εξασφάλισε παράλληλα και μια νέα επιστολή στήριξης εκ μέρους του Αμερικάνου υπουργού Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν (έπειτα από την επιστολή Πομπέο του Ιανουαρίου του 2020). Μια επιστολή η οποία, όπως σημειώνουν διπλωματικές πηγές:

  • Υποδηλώνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες επιθυμούν η Ελλάδα να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο σε Βαλκάνια και Ανατολική Μεσόγειο
  • Κάνει ρητή αναφορά στην δυνατότητα ανάπτυξης αμερικανικών δυνάμεων σε ελληνικά νησιά πέραν της Κρήτης (χωρίς ωστόσο να διευκρινίζεται ποια νησιά θα μπορούσαν να είναι αυτά ή εάν θα μπορούσαν να είναι και νησιά του Ανατολικού Αιγαίου την αποστρατιωτικοποίηση των οποίων απαιτεί η Άγκυρα) 
  • Κάνει ρητή αναφορά στην ανάγκη σεβασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας («αν και οι ΗΠΑ δεν έχουν υπογράψει την UNCLOS»)
  • Αναγνωρίζει και ζητά τον πλήρη σεβασμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας σε ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα (τα εξωτερικά όρια των οποίων ωστόσο ακόμη… αναζητούνται στη σκιά των επίμονων και κλιμακούμενων τουρκικών προκλήσεων).