Από Ειδικού Συνεργάτη*.

Τα διεθνή και ελληνικά μέσα ενημέρωσης παρουσίασαν, τους περασμένους μήνες, πληροφορίες για τη μεταφορά οπλικών και ηλεκτρονικών συστημάτων στη Λιβύη κατά παράβαση του εμπάργκο του ΟΗΕ. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, οι κινήσεις τουρκικών πλοίων που δεν κατέστη δυνατόν να παρεμποδιστούν ούτε από το ΝΑΤΟ ούτε από την επιχείρηση Irini της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Παράλληλα, συχνές ήταν και είναι οι αναφορές στις -άλλοτε επιτυχείς και άλλοτε ανεπιτυχείς- προσπάθειες των δύο αντιμαχόμενων πλευρών της Λιβύης να αποκαταστήσουν παλαιά συστήματα που η χώρα είχε προμηθευτεί από την εποχή του καθεστώτος του Μ. Καντάφι. Μεταξύ αυτών, ξεχωρίζουν οι πληροφορίες ότι, στα τέλη του Ιουλίου 2020, ο Εθνικός Στρατός της Λιβύης (LNA, του στρατηγού Κ. Χαφτάρ) επέτυχε την εκ νέου λειτουργία δύο συστημάτων πυραύλων S-200 τα οποία η Λιβύη είχε προμηθευτεί, από την τότε ΕΣΣΔ, την περίοδο 1985-86, όταν δηλαδή κορυφωνόταν η ένταση μεταξύ του Καντάφι και των ΗΠΑ επί προεδρίας Ρ. Ρέιγκαν. Την ίδια εποχή, η Μόσχα είχε προμηθεύσει και τη Συρία με S-200, οι οποίοι πράγματι εντοπίστηκαν από ξένους παρατηρητές μετά την έναρξη του εμφυλίου πολέμου το 2011, ενώ τα ρωσικά στρατεύματα, που έσπευσαν προς αρωγή του καθεστώτος Άσαντ, προσπάθησαν να τα αποκαταστήσουν μετά το 2016. Τα τελευταία χρόνια, και το Ιράν έχει αναπτύξει δικούς του παρόμοιους πυραύλους με την δυνατότητα «συνεργασίας» με S-200.

Οι πληροφορίες για μεταφορά συστήματος S-200 στη Λιβύη προκαλούν ανησυχίες ως προς τους ιδιοκτήτες και χειριστές του και τις επιπτώσεις στη Μεσόγειο, λαμβάνοντας υπόψη και το περιστατικό στην Κύπρο τον Ιούλιο του 2019.

Ωστόσο, πέρα από το μεμονωμένο περιστατικό με τον LNA (για το οποίο δεν υπάρχει βεβαιότητα περί επιχειρησιακής λειτουργίας), μεγάλο ενδιαφέρον προκαλούν οι πληροφορίες ότι, στα μέσα Σεπτεμβρίου, έγινε προσπάθεια να μεταφερθεί από τη Ρωσία στη Λιβύη άλλο ένα σύστημα S-200 που κρίνεται ως άριστα συντηρημένο, λειτουργικό και επιχειρησιακά διαθέσιμο. Τα σχετικά στοιχεία, που βρίσκονται στη διάθεση των περισσότερων μελών του ΝΑΤΟ και λέγεται ότι αποτέλεσαν και τη βάση για διαμαρτυρία της Ουάσιγκτον προς τη Μόσχα, προκαλούν ανησυχία για την εδραίωση της ανακωχής και την επιτυχία των ειρηνευτικών πρωτοβουλιών στη βορειοαφρικανική χώρα. Ακολουθούν δε άλλες πληροφορίες ότι, το Μάιο, είχαν φτάσει και ρωσικά MIG-29 στη Λιβύη.

Παλαιοί (σοβιετικής κατασκευής) S-200 σε στρατιωτική παρέλαση στο Κίεβο της Ουκρανίας τον Αύγουστο του 2008.

Το μείζον ερώτημα που δημιουργείται είναι ποιος διαθέτει (ή θα διαθέτει) τον επιχειρησιακό έλεγχο των S-200 στη Λιβύη, δηλαδή στην περιοχή της Μεσογείου που αφενός έχει μεγάλη κίνηση αεροσκαφών της πολιτικής αεροπορίας και αφετέρου είναι ήδη επιβαρυμένη από πολλές κρίσεις, όπως και η ελληνοτουρκική. Όπως αποδείχθηκε με το περιστατικό με άλλο πύραυλο από σύστημα S-200 της Συρίας (;), που εξερράγη στα Κατεχόμενα της Κύπρου τον Ιούλιο του 2019 αναστατώνοντας και την ελεύθερη Λευκωσία, η ανησυχία σε τέτοιες περιπτώσεις είναι ποιος ελέγχει τόσο επικίνδυνους πυραύλους και ποιου διαταγές ακολουθούν οι χειριστές του. Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει ποιοι είναι οι εκπαιδευμένοι ή ανεκπαίδευτοι χειριστές είτε ανήκουν στον LNA είτε σε ιδιωτική εταιρία μισθοφόρων, όπως η γνωστή ρωσική Wagner, είτε σε κάποια άγνωστη -προς το παρόν- ομάδα.

*Ο Ειδικός Συνεργάτης είναι ξένος εμπειρογνώμονας με μακρά πείρα σε θέματα εξοπλισμών και στις σχέσεις της Δύσης με τη Ρωσία και την Κίνα