Βρίσκονται πιο κοντά στην Ευρώπη από ό,τι το Αφγανιστάν. Και δυστυχώς «έχουν» απ’ όλα: τζιχαντιστές (που «αλωνίζουν» τρομοκρατώντας) αλλά και ξένα στρατεύματα (που θέλουν να επαναφέρουν την τάξη, χωρίς όμως προσώρας να τα καταφέρνουν), χιλιάδες νεκρούς κάθε χρόνο από συγκρούσεις αλλά και εκατοντάδες χιλιάδες εσωτερικά εκτοπισμένους, προβλήματα λόγω κλιματικής κρίσης (λειψυδρία κ.ά.) αλλά και χρόνια προβλήματα κοινωνικοπολιτικής φύσεως (διαφθορά, αστάθεια, ανισότητες, ατιμωρησία, φτώχεια, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων). Προβλήματα τα οποία έρχονται με τη σειρά τους να «γεννήσουν» προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές με προορισμό κυρίως (εάν όχι αποκλειστικά) την Ευρώπη.

Την ώρα που οι Αμερικανοί έτρεχαν να απομακρύνουν χιλιάδες ανθρώπους από το – παραδομένο πια στους Ταλιμπάν – Αφγανιστάν τον περασμένο Αύγουστο, δεκάδες άλλοι έπεφταν νεκροί από τα πυρά τζιχαντιστών σε Μάλι, Νίγηρα και Μπουρκίνα Φάσο.

Κόπωση και φθορά

Μήπως όμως η επιδεινούμενη κατάσταση στην περιοχή του Σαχέλ – την οποία η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες χαρακτηρίζει «επείγουσα» – μας αφορά περισσότερο από όσο νομίζουμε; Μήπως έχει περισσότερα κοινά με το Αφγανιστάν από όσα θα ήθελαν πολλοί να παραδεχθούν; Κοινά όπως για παράδειγμα… τα αδιέξοδα μιας πολυετούς δυτικής εμπλοκής που πλέον παρουσιάζει σημάδια κόπωσης χωρίς όμως να έχει φέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα;

Κι όμως, το Μάλι – αυτή η εδώ και καιρό ασταθής πρώην γαλλική αποικία της Δυτικής Αφρικής με τους πάνω από 20 εκατομμύρια κατοίκους – δεν «παίζει» τόσο ψηλά στις ειδήσεις όσο το Αφγανιστάν.

Ερωτήματα

Τι και αν οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι έχουν αναγνωρίσει εδώ και χρόνια την αξία που έχει η συγκεκριμένη χώρα, αλλά και η ευρύτερη περιοχή του Σαχέλ, για την ασφάλεια και σταθερότητα στη Γηραιά Ήπειρο;

Τι και αν το Σαχέλ – αυτή η λωρίδα γης που τέμνει οριζόντια την Αφρική από τη Μαυριτανία στα δυτικά έως και την Ερυθραία στα ανατολικά – έχει κατά καιρούς «στείλει» πολύ περισσότερους μετανάστες και πρόσφυγες στην Ευρώπη από ό,τι το Αφγανιστάν;

Τι και αν εκεί δρουν ομάδες τζιχαντιστών, με τους αναλυτές μάλιστα να κρούουν εδώ και χρόνια τον κώδωνα του κινδύνου υποστηρίζοντας ότι είναι στην Αφρική, και όχι στη Μέση Ανατολή, που χτυπά πλέον η καρδιά της παγκόσμιας τζιχάντ;

Το Μάλι έχει ζήσει… τρία στρατιωτικά πραξικοπήματα (τον Μάρτιο του 2012, τον Αύγουστο του 2020, τον Μάιο του 2021) αλλά και πολλές «σφαγές» τα περασμένα χρόνια (με συγκλονιστικότερη ίσως εκείνη με τους εκατοντάδες νεκρούς στο χωριό Ογκοσάγκου τον Μάρτιο του 2019). Εντούτοις, τείνει να απουσιάζει από την ειδησεογραφία, πολύ δε περισσότερο σε χώρες όπως είναι η Ελλάδα, πράγμα που θα έπρεπε ωστόσο να μας προβληματίζει, όχι μόνο επειδή το Μάλι αποτελεί κεντρικό κομμάτι της λωρίδας του Σαχέλ, το οποίο Σαχέλ συνορεύει με τη Λιβύη και την Αίγυπτο, αλλά και επειδή η κρίση στο Μάλι (από το 2012 και έπειτα) θεωρείται πως έχει σε μεγάλο βαθμό καθορίσει (μαζί με την κρίση στη Λιβύη) ευρύτερα τις εξελίξεις σε μεγάλο μέρος της αφρικανικής ηπείρου. Εκτός όλων των άλλων, μιλάμε άλλωστε και για μια περιοχή πλούσια σε ουράνιο, πετρέλαιο, χρυσό, ψευδάργυρο κ.ά.

Οι αποστολές των Ευρωπαίων

Σημειώνεται πως η ευρωπαϊκή στρατιωτική εμπλοκή είναι, ειδικά στο Μάλι, αναλογικά μεγαλύτερη από ό,τι ήταν το τελευταίο διάστημα στο Αφγανιστάν, αλλά και αξιοσημείωτα μακροχρόνια (ξεκινά από την περίοδο 2012-13). Όπως άλλωστε αξιοσημείωτη είναι και η «ενασχόληση» σε επίπεδο ΕΕ με τις περιοχές της κεντρικής Αφρικής. Μια πρόχειρη αναζήτηση στον ιστοχώρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου με τον όρο «Σαχέλ» δίνει περισσότερα αποτελέσματα από όσα ο όρος «Αφγανιστάν»…

«…πρέπει να δώσουμε βάρος όχι μόνο στη Λιβύη, αλλά και στην υποσαχάρια Αφρική… Η Ευρώπη πρέπει να καταλάβει ότι τα σύνορά της δεν προστατεύονται επί των συνόρων της. Πρέπει να αποκτήσουμε μια ευρύτερη γεωπολιτική αντίληψη», δήλωνε τον περασμένο Ιούνιο από τη Ρώμη, έπειτα από την υπουργική συνάντηση της Παγκόσμιας Συμμαχίας κατά του «Ισλαμικού Κράτους», ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας. Η περιοχή του Σαχέλ θα απουσίαζε, ωστόσο, από την ομιλία που ο ίδιος εκφώνησε στις 08 Σεπτεμβρίου, στο πλαίσιο της τηλεδιάσκεψης των Επιτροπών Εξωτερικών Υποθέσεων και Άμυνας των Κοινοβουλίων του Νότου της ΕΕ για τις «Εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Λιβύη».

Από το 2012

«Από το 2012 το Σαχέλ αντιμετωπίζει βαθιά κρίση στον τομέα της ασφάλειας», σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ωστόσο «η σταθερότητα στη περιοχή του Σαχέλ έχει καθοριστική σημασία και για την ευρωπαϊκή ασφάλεια», όπως υπογραμμίζεται.

Για να συμβάλει λοιπόν σε αυτήν την σταθερότητα, η ΕΕ από το 2011-2012 και έπειτα: αναπτύσσει εκεί στρατιωτικές και μη-στρατιωτικές/εκπαιδευτικές αποστολές στο πλαίσιο της κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας (EUCAP Sahel Mali, EUCAP Sahel Niger, EUTM Mali), προσφέρει οικονομική βοήθεια συνολικά πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ (European Development Fund, Emergency Trust Fund for Africa), και υποστηρίζει διεθνείς πρωτοβουλίες (συμμαχία για το Σαχέλ, Partnership for Security and Stability in the Sahel-P3S, διεθνής συνασπισμός για το Σαχέλ, MINUSMA) προσεγγίζοντας τις χώρες της Ομάδας των Πέντε G5 του Σαχέλ (Μπουρκίνα Φάσο, Τσαντ, Μάλι, Μαυριτανία, Νίγηρας) ως «στρατηγική προτεραιότητα για την ΕΕ και τα κράτη μέλη της».

Ελλάδα και Τουρκία στην Αφρική

Σημειωτέον πως στις χώρες που συμμετέχουν στην EUTM Mali (European Union Training Mission Mali) συγκαταλέγεται και η Ελλάδα, όπως σημειώνεται άλλωστε και στην επίσημη ιστοσελίδα της αποστολής. Υπενθυμίζεται πως η Ελλάδα έχει, αρχής γενομένης από την περασμένη άνοιξη, ορίσει και ειδικό απεσταλμένο για θέματα Σαχέλ, τον Ευθύμιο-Γεώργιο Κωστόπουλο, ο οποίος είχε προηγουμένως (πίσω στις αρχές του περασμένου Μαρτίου) αναλάβει και πρώτος πρέσβης στη νέα πρεσβεία της Ελλάδας στη Σενεγάλη με έδρα το Ντακάρ.

Υπογραμμίζεται ωστόσο πως η Ελλάδα δεν διατηρεί πρεσβεία σε καμία από τις χώρες της ομάδας των 5 του Σαχέλ, τις οποίες έχει επιλέξει να καλύπτει διπλωματικά είτε μέσω Μαρόκο (τη Μαυριτανία), είτε μέσω Νιγηρίας (το Μάλι, τη Μπουρκίνα Φάσο και τον Νίγηρα), είτε μέσω Κονγκό (το Τσαντ). Η Ελλάδα δεν έχει πρεσβεία ούτε σε Σουδάν και Ερυθραία (περιοχές τις οποίες καλύπτει μέσω Αιγύπτου). Συγκριτικά (εάν αυτό έχει κάποια σημασία), η Τουρκία έχει πρεσβείες σε Μάλι, Τσαντ, Μπουρκίνα Φάσο, Μαυριτανία και Σουδάν (υπενθυμίζεται πως στο Σουδάν είχε επιχειρήσει να εγκαταστήσει και αξιοσημείωτη στρατιωτική παρουσία με την ανατροπή ωστόσο του Ομάρ αλ Μπασίρ από την προεδρία το 2019 να χαλάει κάποιους από τους τουρκικούς σχεδιασμούς).

«Η Ελλάδα… συμμετέχει από το 2013 στην εκπαιδευτική αποστολή της ΕΕ στο Μάλι. Διατύπωσα την ετοιμότητα της χώρας μας να καταστήσει ακόμα πιο ενεργή την πολιτική παρουσία της στη Δυτική Αφρική, τόσο με τη συμμετοχή της στην Ειδική Ομάδα Takuba (Takuba Task Force) στο Μάλι, όσο και με την εγκαθίδρυση ελληνικής πρεσβείας στη Σενεγάλη», δήλωνε ο Νίκος Δένδιας τον Ιούνιο του 2020, μετά το πέρας της τηλεδιάσκεψης της πρώτης υπουργικής συνάντησης του Διεθνούς Συνασπισμού για το Σαχέλ.

Σχεδόν ενάμιση χρόνο μετά, η ευρωπαϊκή Ειδική Ομάδα Takuba (Takuba Task Force) αριθμεί πια ολίγους εκατοντάδες στρατιώτες των ειδικών δυνάμεων (Γάλλους στην πλειονότητά τους) και έχει όντως αναλάβει δράση στο Μάλι, υπό την ηγεσία των Γάλλων οι οποίοι ηγούνται άλλωστε και της στρατιωτικής Επιχείρησης Barkhane στο πλαίσιο της οποίας έχουν αναπτύξει δράση ευρύτερα στην περιοχή του Σαχέλ ήδη από το 2014 (έπειτα από την Επιχείρηση Serval της περιόδου 2013-2014) με μια δύναμη που έφτασε μάλιστα να μετρά 5.100 στρατιώτες, ο αριθμός των οποίων ωστόσο αναμένεται να μειωθεί σημαντικά το προσεχές διάστημα καθώς η συγκεκριμένη επιχείρηση οδεύει προς το επίσημο τέλος της, βάσει όσων έχει ανακοινώσει ο ίδιος ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ήδη από τον περασμένο Ιούνιο… Θα μπορούσε το επικείμενο τέλος της Barkhane να ανοίξει άραγε και τις ορέξεις των τζιχαντιστών; Οι ίδιοι οι Γάλλοι πάντως διευκρινίζουν πως δεν πρόκειται να αποχωρήσουν από την περιοχή (όπως οι Αμερικανοί από το Αφγανιστάν)…