Του Αλέξανδρου Τάρκα

 

Κρίσιμο διπλωματικό κεφάλαιο, με μακροπρόθεσμες συνέπειες, ανοίγει μέσα στο δίμηνο Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου με παράλληλες εξελίξεις στο διάλογο της χώρας μας με την Τουρκία, την Αλβανία και την ΠΓΔΜ.

Οι συνομιλίες του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά στην Άγκυρα, στις 24 Οκτωβρίου, επέφεραν το θετικό αποτέλεσμα της εκτόνωσης της μεγάλης έντασης και της επανέναρξης των προσπαθειών ομαλού διμερούς διαλόγου. Ωστόσο ο δρόμος παραμένει δύσβατος και μετά τη συμφωνία για επίσκεψη του προέδρου Ρ.Τ. Ερντογάν στην Αθήνα (τέλη Νοεμβρίου-αρχές Δεκεμβρίου) και τη σύγκληση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας, στη Θεσσαλονίκη, το Φεβρουάριο.

Πριν από την επίσκεψη του Τούρκου προέδρου αναμένεται να έχουν διεξαχθεί συνομιλίες του κ. Κοτζιά με τον Αλβανό ομόλογό του Ντ. Μπουσάτι, ενώ στα τέλη του τρέχοντος μηνός ή στις αρχές του επόμενου θα επαναληφθεί ο διάλογος με τα Σκόπια με τη συνδρομή του ειδικού εκπροσώπου του ΟΗΕ (πρώην υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ) Μάθιου Νίμιτς. Αρκετοί διπλωματικοί παρατηρητές συγκρίνουν τις επικείμενες εξελίξεις με τα μέσα της δεκαετίας του ’90, όταν η ελληνική διπλωματία προσπαθούσε να κλείσει, διαδοχικά, ποικίλα θέματα στα Βαλκάνια, ώστε να ανασυγκροτήσει την πολιτική της και να προσπαθήσει να βρει καλύτερο σημείο ισορροπίας με την Τουρκία.

  • Η «λειτουργικότητα» και το Ανώτατο Συμβούλιο

Κύριο ζητούμενο της ελληνικής διπλωματίας, στην παρούσα φάση, είναι η επίτευξη και, κυρίως, η διατήρηση, μιας «λειτουργικότητας» σχέσεων αντί του παγώματος ή και πλήρους κατάρρευσης των επαφών λόγω των προκλήσεων στο Αιγαίο και σε άλλα μέτωπα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, λόγω της μη λειτουργικότητας, δεν είχαν προχωρήσει οι συζητήσεις (που ξεκίνησαν το Μάιο του 2016 κατά την τότε συνάντηση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα με τον κ. Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη) για επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στην Αθήνα, καθώς και για επίσκεψη του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Πρ. Παυλόπουλου στην Άγκυρα. Όπως επίσης, δεν συνεδρίασε το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας στη Θεσσαλονίκη την περασμένη εβδομάδα, αν και είχε ληφθεί απόφαση σύγκλισής του από τις αρχές του καλοκαιριού. Κρίθηκε (ορθώς) ότι, αφού υπήρχαν ελάχιστες πιθανότητες επιτυχούς διεξαγωγής των εργασιών του Συμβουλίου, θα ήταν καλύτερο να αναβληθεί, προλαμβάνοντας μεγαλύτερη ένταση.

Πρόκειται για το 5ο Συμβούλιο, από το Μάιο του 2010 στην Αθήνα, όταν ο Γ. Παπανδρέου προωθούσε συμφωνία για το Αιγαίο με τον τότε πρωθυπουργό Ερντογάν μαζί με δέσμη οικονομικών πρωτοκόλλων. Ουσιαστικά, ήθελε να συνεχίσει το διάλογο της περιόδου 2001-4 με την εφαρμογή διαφόρων ιδεών, όπως η περίφημη περί ελληνικών χωρικών υδάτων και εναερίου χώρου «ακορντεόν» που το εύρος τους αλλού θα αυξανόταν και αλλού θα μειωνόταν, ώστε να επέλθει ιστορικός συμβιβασμός. Ο κ. Παπανδρέου, ευτυχώς, ανέκρουσε πρύμναν, τον Ιανουάριο του 2011, όταν  ο κ. Ερντογάν αμφισβήτησε την ελληνική άποψη ως προς το Καστελόριζο και την επήρειά του στον ορισμό της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ.

Επί πρωθυπουργίας Αντ. Σαμαρά, το 2ο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας, το Μάρτιο του 2013 στην Κωνσταντινούπολη, δεν έκρυβε κινδύνους, καθώς δόθηκε έμφαση σε 25 συμφωνίες σε θέματα οικονομίας και λεγόμενης «χαμηλής» πολιτικής, ώστε οι συζητήσεις να μην εκτραπούν στο Αιγαίο και στο Κυπριακό. Το ίδιο συνέβη και στο 3ο Συμβούλιο, το Δεκέμβριο του 2014 στην Αθήνα, καθώς η ελληνική πλευρά έδωσε έμφαση στη συμπλήρωση-επέκταση των συμφωνιών της προηγούμενης χρονιάς, ενώ η τουρκική απλώς ανέμενε την επικείμενη κυβερνητική αλλαγή στη χώρα μας. Το προεκλογικό κλίμα συνέβαλε στην πρόληψη νέων λαθών από τον -παραδοσιακά γκαφατζή σε όποιο χαρτοφυλάκιο ανέλαβε-  τότε υπουργό Εξωτερικών Ευ. Βενιζέλο, ο οποίος, το καλοκαίρι του 2013, είχε πέσει σε παγίδα της τουρκικής διπλωματίας, στα θέματα τρομοκρατίας, μη απορρίπτοντας την ιδέα «αυτόνομου» διαλόγου των υπουργών Δημόσιας Τάξης. Όπως αναμενόταν, δεν είχε την παραμικρή επιτυχία ούτε το παράλληλο business forum που είχε προτείνει, σαν καινοτομία, ο κ. Βενιζέλος.

Ο σημερινός πρωθυπουργός, χάρη κυρίως στις εισηγήσεις του κ. Κοτζιά, κατάφερε να αποσυνδέσει το 4ο Συμβούλιο, στις 8 Μαρτίου 2016 στη Σμύρνη, από τη μεταναστευτική κρίση που βρισκόταν την ίδια περίοδο στην κορύφωσή της, καταλήγοντας στην Κοινή Δήλωση Ε.Ε.-Τουρκίας μία εβδομάδα αργότερα. Το 4ο Συμβούλιο ασχολήθηκε με θέματα επενδύσεων, τουρισμού, λιμένων, σιδηροδρομικών μεταφορών και ακτοπλοϊκών συνδέσεων. Ελάχιστη πρόοδος έχει σημειωθεί έκτοτε και είναι ενδεικτικό ότι οι διμερείς εμπορικές συναλλαγές έχουν μειωθεί 60%,  ενώ στόχος ήταν να διπλασιαστούν.

Πριν από το (καταρχήν προγραμματισμένο για τις 24 Οκτωβρίου και τελικά αναβληθέν) 5ο Συμβούλιο, οι οιωνοί ήταν ανησυχητικοί.

TΟ ΠΛΗΡΕΣ ΑΡΘΡΟ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΣΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ «Α&Δ» ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ.