Ευτυχώς, υπάρχουν αξιόλογα κέντρα ερευνών, στα οποία η συνέργεια διπλωματών, στρατιωτικών και πανεπιστημιακών και η αντιπαράθεση ιδεών και γνώσεων ενισχύει την αξιοπιστία και εμβέλεια των προτάσεών τους. Η βασική αποστολή των Κέντρων και Ιδρυμάτων Ερευνών και Μελετών δεν είναι να ευθυγραμμίζονται με την «ορθόδοξη» σκέψη και έκφραση της πολιτικής, αλλά να τη «δοκιμάζουν», κυρίως δε, να μελετούν και να προτείνουν παράλληλες εναλλακτικές επιλογές (options). Αυτό είναι, κυρίως, που απουσιάζει από τις κρατικές μας δομές.

Η καθημερινότητα, η πίεση των Μέσων Μαζικής Πληροφόρησης, η υποστελέχωση και τα ίδια τα γεγονότα συχνά περιορίζουν τον χρόνο που χρειάζεται για να σκεφτούμε. Αυτό δεν αφορά μόνο και δεν περιορίζεται στους κρατικούς λειτουργούς, αλλά επεκτείνεται και στους πολιτικούς προϊσταμένους των υπουργείων. Αναγκαίες και απαραίτητες είναι τόσο η αιρετική σκέψη όσο και οι προτάσεις εκτός της πεπατημένης (out of the box). Όσο περισσότερες και καλο-δοκιμασμένες είναι οι προτάσεις πολιτικής και οι εναλλακτικές λύσεις, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουμε στο τέλος της διαδρομής να επιλεγεί η πλέον ασφαλής και κατάλληλη. Τούτου λεχθέντος, η χειρότερη τακτική είναι να μεταγγισθεί και στα Κέντρα και Ιδρύματα Ερευνών και Μελετών η «λογική της μίας επιλογής ή της μίας λύσης» που καταλήγει στη ριψοκίνδυνη πρόταση της μίας πολιτικής. Ελπίζω και εύχομαι να κάνω λάθος.

Έχω όμως την εντύπωση ότι, στο πρόσφατο παρελθόν, δεν είμαστε πολύ μακριά από τη διαπίστωση αυτή, τουλάχιστον στα Ελληνοτουρκικά. Η αξιοπιστία τους εξαρτάται και από τον βαθμό της πολυφωνίας και της ενθάρρυνσης της δημόσιας έκφρασης και διατύπωσης αντίθετων και συγκρουόμενων επιχειρημάτων, ιδεών και προτάσεων. Η διάσταση αυτή –της πολυφωνίας– αξίζει να προσεχθεί. Συζητήσεις μεταξύ πολιτικών και πανεπιστημιακών της ίδιας αντίληψης δεν βοηθά. Η ομογενοποίηση της σκέψης και των προτάσεων, με σκοπό την «εκπαίδευση» της κοινής γνώμης, είναι εξίσου επικίνδυνη με τη σχολή της επικρατούσας σκέψης και της μίας επιλογής που συχνά επικρατεί στο θεσμικό σύστημα Εθνικής Ασφάλειας. Όσο περισσότερη γνώση αξιοποιούμε, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες έχουμε να βρούμε και να ζυγίσουμε περισσότερες επιλογές (options), για να προτείνουμε με μεγαλύτερη ασφάλεια την καλύτερη.

Δυστυχώς, ζούμε σε μία εποχή, όπου ξεχωρίζουν η ταχύτητα της ροής πληροφοριών και ο όγκος των σχολίων που απορροφούν την προσοχή μας. Σπάνια αυτά αφορούν στην ουσία και προτιμούν να επικεντρώνονται στην επιφάνεια ή στο περιτύλιγμα. Δεν είναι καθαρά ελληνικό φαινόμενο. Όμως, ευδοκιμεί κατ’ εξοχήν στην Ελλάδα. Συχνά, η διατύπωση γνώμης και αντι-γνώμης αδίκως μεν, δυστυχώς δε, λαμβάνει τον χαρακτήρα προσωπικής αντιδικίας. Το αποτέλεσμα είναι να υποβαθμίζεται η αξιοπιστία των επιχειρημάτων…

*Απόσπασμα από το βιβλίο του Αλ. Μαλλιά «ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ-Αναθεωρητισμός» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ι.ΣΙΔΕΡΗΣ