Μιλώντας προ ημερών στην τουρκική εφημερίδα Sabah, ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ υποστήριξε πως τα σύνορα της Τουρκίας είναι και σύνορα του ΝΑΤΟ αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης («Unutulmaması gereken bir nokta da bizim sınırlarımız NATO’nun ve AB’nin de sınırları olduğu gerçeği»). Το δήλωσε με το βλέμμα στραμμένο στις προσφυγικές/μεταναστευτικές ροές που η αφγανική κρίση αναμένεται να γεννήσει το προσεχές διάστημα, παράλληλα με τις εκλογές σε Γερμανία (ομοσπονδιακές, στις 26 Σεπτεμβρίου) και Γαλλία (προεδρικές, τον Απρίλιο του 2022).

Η ΝΑΤΟική Τουρκία δεν ανήκει – βέβαια – στην ΕΕ (την οποία θυμάται μόνο στην ανάγκη) και, υπό αυτήν την έννοια, τα τουρκοϊρανικά σύνορα δεν θα μπορούσαν σε καμία περίπτωση να θεωρηθούν ευρωπαϊκά. Η Τουρκία του Ερντογάν έχει, ωστόσο, λάβει ευρωπαϊκή οικονομική στήριξη ύψους δισεκατομμυρίων ευρώ τα προηγούμενα χρόνια για να στεγάσει εντός των τουρκικών συνόρων εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία, με την οποία άλλωστε έχει και κοινά σύνορα.

Οι έχοντες μνήμη θυμούνται το καθεστώς Ερντογάν να εργαλειοποιεί το προσφυγικό ξανά και ξανά ήδη από το 2015, εκβιάζοντας την ΕΕ όχι μόνο στα λόγια («θα ανοίξουμε τις πύλες και θα σας πλημμυρίσουμε») αλλά και με πράξεις (νωπά ακόμη στη μνήμη τα γεγονότα της επιχειρούμενης εισβολής όπως εκείνα εκτυλίχθηκαν στον Έβρο τους πρώτους μήνες του 2020).

Εν έτει 2021 πια, μόλις λίγες εβδομάδες πριν από τις γερμανικές ομοσπονδιακές εκλογές, υπάρχει η αίσθηση ότι η Τουρκία των Ερντογάν και Μπαχτσελί θα μπορούσε και πάλι να επιχειρήσει να εκβιάσει τους Ευρωπαίους διεκδικώντας ανταλλάγματα που εκτείνονται πέραν της διαχείρισης του προσφυγικού (νέα τελωνειακή ένωση, ευρωπαϊκή ανοχή απέναντι στους τουρκικούς μαξιμαλισμούς, αλλαγή πλεύσης στο Κυπριακό, απομόνωση Κυπριακής Δημοκρατίας κ.ά.), αυτήν τη φορά με αφορμή τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν.

Επικοινωνία Μητσοτάκη-Ερντογάν

Κρίνοντας από το κλίμα (το κυβερνητικά εκπορευόμενο) που δημιουργήθηκε γύρω από την τηλεφωνική συνομιλία που είχαν οι κ.κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν στις 20 Αυγούστου, φαίνεται πως υπάρχουν και στην Ελλάδα πολλοί που θεωρούν πως η Τουρκία εξακολουθεί να κρατά το κλειδί του προσφυγικού, με την υποσημείωση βέβαια πως κάθε κλειδί ενισχύει εκ των πραγμάτων και τη διαπραγματευτική ισχύ εκείνου που το έχει στα χέρια του.

Το Αφγανιστάν θα μπορούσε να «φέρει πιο κοντά Αθήνα και Άγκυρα», σχολίασε μερίδα του ελληνικού Τύπου. Τι και αν μόλις λίγα 24ωρα νωρίτερα ωστόσο, το κρατικό τουρκικό TRT World είχε επιτεθεί εκ νέου στην Ελλάδα μέσα από την αγγλόφωνη ιστοσελίδα του (την απευθυνόμενη σε ένα διεθνές ακροατήριο), χρεώνοντας στην ελληνική κυβέρνηση «παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων», «βασανισμούς προσφύγων» και λοιπές «απάνθρωπες» πρακτικές…

Αλλά και πρακτικά να το δει κανείς, πέρα από τους όποιους ευσεβοποθισμούς, γιατί να ισχύσει και στην περίπτωση του Αφγανιστάν ό,τι ισχύει στην περίπτωση της Συρίας ως προς τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Άγκυρα; Διότι η Τουρκία μπορεί να έχει κοινά σύνορα με τη Συρία αλλά δεν έχει κοινά σύνορα και με το Αφγανιστάν.

Το ότι ότι η Τουρκία θα έπρεπε να λάβει διεθνή στήριξη για τους πρόσφυγες που φιλοξενεί στο έδαφος της είναι σαφές. Το ίδιο θα έπρεπε να ισχύει, ωστόσο, και για όλες τις άλλες χώρες που φιλοξενούν πρόσφυγες.

Ιράν και Πακιστάν 

Το Αφγανιστάν εν προκειμένω έχει κοινά σύνορα με το σιιτικό Ιράν, το (τουρκόφιλο και υποστηρικτό προς τους Αφγανούς Ταλιμπάν) Πακιστάν, το Τουρκμενιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Τατζικιστάν και την Κίνα. Θα μπορούσαν κάποιες από αυτές τις χώρες να λάβουν διεθνή στήριξη – εκείνες αντί της Τουρκίας – προκειμένου να υποδεχθούν Αφγανούς πρόσφυγες. Θεωρητικώς ναι. Στην πράξη ωστόσο, το πεδίο διαγράφεται πολύ πιο ακανθώδες και γεωπολιτικά περίπλοκο από όσο θα επιθυμούσε ένας ουδέτερος διαχειριστής κρίσεων.

Ο υφυπουργός Παιδείας Άγγελος Συρίγος γράφει στην Καθημερινή της Κυριακής πως το Ιράν «θα ήταν ο ιδανικός συνομιλητής της ΕΕ για τη συγκράτηση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών που θα αρχίσουν σύντομα». «Θα ήταν»… πλην όμως δεν είναι, γιατί ειδικά στην περίπτωση του Ιράν υπάρχει «πολιτικό πρόβλημα»… εκπορευόμενο από τους επίμονους τριγμούς (βλέπε κυρώσεις) στις σχέσεις της Τεχεράνης με τη Δύση και κυρίως με τις ΗΠΑ, οι οποίες ΗΠΑ ετοιμάζονται και να υποδεχτούν τον νέο Ισραηλινό πρωθυπουργό Ναφτάλι Μπένετ στην Ουάσιγκτον στις 26 Αυγούστου. Από την άλλη πλευρά βέβαια, θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς ότι πολιτικό πρόβλημα (θα έπρεπε να) υπάρχει και με την αναθεωρητική Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Η περιφέρεια του Αφγανιστάν

«Δεν πρέπει να φτάσει το (σ.σ. προσφυγικό-μεταναστευτικό) πρόβλημα στην Τουρκία. Πρέπει να στηριχθούν όλες οι γειτονικές προς το Αφγανιστάν χώρες, για να αντιμετωπίσουν τις προσφυγικές ροές», συνεχίζει ο κ. Συρίγος μέσα από τις σελίδες της Καθημερινής. Σημειωτέον πως η ΕΕ στηρίζει ήδη χώρες όπως είναι το Ιράν και το Πακιστάν, παρέχοντας μεν ανθρωπιστική βοήθεια το ύψος της οποίας όμως θα μπορούσε να θεωρηθεί χαμηλό ή αναποτελεσματικό.

«Η χορήγηση 15 εκατομμυρίων ευρώ από την ΕΕ ως ανθρωπιστική βοήθεια προς τους πιο ευάλωτους ανθρώπους στο Ιράν το 2021 φέρνει τη συνολική ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ προς τη χώρα σε πάνω 76 εκατομμύρια ευρώ από το 2016 και έπειτα», σημειώνει στον επίσημο ιστοχώρο της η Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκής Πολιτικής Προστασίας και Επιχειρήσεων Ανθρωπιστικής Βοήθειας.

Συγκριτικά, η συνολική ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ προς το Πακιστάν φέρεται να ξεπερνά τα 611 εκατ. ευρώ από το 2009, έπειτα και από τα 7 εκατομμύρια ευρώ που χορήγησε η ΕΕ στη συγκεκριμένη χώρα το 2021.

Όσο για τα Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν και Τατζικιστάν, εκείνα έχουν μοιραστεί – από το 1994 – ευρωπαϊκή ανθρωπιστική βοήθεια συνολικού ύψους άνω των 228 εκατομμυρίων ευρώ, μέρος της οποίας έχει κατευθυνθεί ωστόσο και προς το Καζακστάν αλλά και προς την Κιργιζία.

Με ανακοίνωση-δήλωση που έδωσε στη δημοσιότητα στις 18 Αυγούστου, η Σουηδή Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Ίλβα Γιόχανσον υπογραμμίζει πως η ΕΕ θα έπρεπε να συνεργαστεί στενά στη σκιά της αφγανικής κρίσης με χώρες όπως είναι, μεταξύ άλλων, το Πακιστάν, το Ιράν και το Τατζικιστάν.

Αξίζει να σημειωθεί, βέβαια, πως θα χρειαστεί πρώτα να περάσουν αρκετές εβδομάδες, εάν όχι μήνες, προκειμένου να διαμορφωθεί μια σαφέστερη εικόνα αναφορικά με τις νέες προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές από το Αφγανιστάν και τη δυναμική τους. Όταν αυτό γίνει ωστόσο, ίσως να είναι ήδη αργά…