Την Κυριακή, 22 Ιανουαρίου, ήταν προγραμματισμένο να πραγματοποιηθεί στην Τρίπολη της Λιβύης συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών του Αραβικού Συνδέσμου. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε μεν… αλλά με απόντες τους 17 από τους 22 ΥΠΕΞ. Χώρες όπως η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα επέλεξαν να την μποϊκοτάρουν, απομονώνοντας έτσι την δυτικολιβυκή κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» (Government of National Unity – GNU) του τουρκόφιλου προσωρινού πρωθυπουργού Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα.

Ο Φάτι Μπασάγκα, που ηγείται της αντίπαλης στον Ντμπέιμπα ανατολικολιβυκής κυβέρνησης «εθνικής σταθερότητας» (Government of National Stability – GNS), έσπευσε να χαιρετίσει τη στάση των αραβικών χωρών που δεν έστειλαν υπουργούς Εξωτερικών στην Τρίπολη, αποκηρύσσοντας ως «φάρσα» τη συνάντηση της 22ης Ιανουαρίου.

Στην Αθήνα κάποιοι θα «πανηγύριζαν», βλέποντας πίσω από τη «διεθνή απομόνωση» του Ντμπέιμπα και της εκπρόθεσμης και απονομιμοποιημένης GNU το διαφαινόμενο «τέλος» του τουρκολιβυκού μνημονίου.

Μόλις λίγες ημέρες αργότερα ωστόσο, στις 28 Ιανουαρίου, ο Ντμπέιμπα υποδέχθηκε στην Τρίπολη πολυπληθή ιταλική αντιπροσωπεία. Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι μετέβη στη λιβυκή πρωτεύουσα έχοντας στο πλευρό της τον υπουργό Εξωτερικών Αντόνιο Ταγιάνι, τον υπουργό Εσωτερικών Ματέο Πιαντεντόσι και τον διευθύνοντα σύμβουλο της ENI Κλαούντιο Ντεσκάλζι.

Κατά την παραμονή τους εκεί, οι Ιταλοί υπέγραψαν με την Εθνική Λιβυκή Εταιρεία Πετρελαίου (National Oil Corporation – NOC) μια νέα συμφωνία για έρευνες υδρογονανθράκων από την ENI στα ανοιχτά των λιβυκών ακτών. Σύμφωνα με τις πρώτες ανακοινώσεις: Η συμφωνία καλύπτει χρονικά μια περίοδο 25 ετών – Η παραγωγή φυσικού αερίου από τα δύο νέα υπεράκτια σημεία (Structures A και E) θα ξεκινήσει το 2026 – Η επένδυση θα αγγίξει τα 8 δισ. δολ. – Και οι Λίβυοι προσδοκούν από αυτήν τη συμφωνία καθαρά έσοδα ύψους 13 δισ. δολ.

Ωστόσο, εάν η πλευρά Ντμπέιμπα, ως εκπρόθεσμη και απονομιμοποιημένη, δεν έχει την εξουσία να συνάπτει συμφωνίες με την Τουρκία και την TPAO (όπως έκανε πέρυσι), τότε γιατί να έχει την εξουσία να συνάπτει συμφωνίες με την Ιταλία και την ENI. Το επιχείρημα ότι η ENI δραστηριοποιείται παλαιόθεν στην περιοχή της Λιβύης, προφανώς και δεν αρκεί για να δικαιολογήσει νέες αμφιλεγόμενες συμφωνίες μέσα σε συνθήκες εμφυλιοπολεμικής κρίσης, αμφισβητούμενης νομιμότητας των διαδικασιών και εκλογικών εκκρεμοτήτων.

«Με ικανοποίηση βλέπουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Κύπρος, οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Αίγυπτος και πολλές άλλες χώρες, έχουν καταγγείλει δημόσια την πρόσφατη υπογραφή του “μνημονίου” μεταξύ της κυβέρνησης της Τρίπολης και της Τουρκίας», δήλωνε πέρυσι ο Νίκος Δένδιας από τη Βαλέτα, αναφερόμενος στο νέο τουρκολιβυκό «μνημόνιο συνεργασίας» που υπέγραψαν Άγκυρα και GNU στον τομέα των υδρογονανθράκων το 2022.

«Πράγματι, αυτό το νέο “μνημόνιο συνεργασίας” μεταξύ Τουρκίας και GNU προκάλεσε, όπως φαίνεται, περισσότερο άμεσες και πιο ηχηρές αντιδράσεις σε σύγκριση με όσα είχαν προηγηθεί το 2019», γράφαμε στο Α&Δ τον περασμένο Οκτώβριο.

Τι γίνεται όμως τώρα; Εάν τα μνημόνια με την Τουρκία ήταν παράνομα, δεν θα έπρεπε να είναι παράνομη και η νέα συμφωνία με την Ιταλία; Και αν μια ευρωπαϊκή χώρα όπως η Ιταλία (που αναζητά νέες προοπτικές στο ενεργειακό μέτωπο μέσω Αλγερίας και Λιβύης, με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία και στόχο τη μεγαλύτερη δυνατή απεξάρτηση από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες) υπογράφει τώρα συμφωνίες με τον Ντμπέιμπα, τότε δεν είναι σαν να αναγνωρίζει εμμέσως ως νόμιμες και τις συμφωνίες που έχει υπογράψει η πλευρά Ντμπέιμπα με άλλες χώρες όπως είναι η Τουρκία;

Θα μπορούσε, ενδεχομένως, να αντιτάξει κανείς ότι η συμφωνία υπεγράφη μεταξύ ENI και NOC. Η λιβυκή NOC είναι, ωστόσο, κρατική. Και ο πρόεδρος του διοικητικού της συμβουλίου, ο Φαρχάτ Μπενγκντάρα, διορίστηκε από τον Ντμπέιμπα…

Αντιδράσεις στο εσωτερικό

Εντός της Λιβύης πάντως, υπήρξαν αντιδράσεις. Ο Φάτι Μπασάγκα έσπευσε να επικρίνει τη νέα ιταλο-λιβυκή συμφωνία ως «ύποπτη» και παράνομη, αποκηρύσσοντας ως αυθαίρετες τις κινήσεις του Ντμπέιμπα και κατηγορώντας τη Μελόνι για «καιροσκοπισμό», ενώ αντιδράσεις είχαμε και από την πλευρά του υπουργού Πετρελαίου της ίδιας της «κυβέρνησης εθνικής ενότητας», Μοχάμεντ Αούν, που κατήγγειλε ότι δεν ακολουθήθηκαν οι νόμιμες διαδικασίες, προκαλώντας έτσι την αντίδραση του προέδρου του Δ.Σ. της NOC ο οποίος (προ)κάλεσε τον υπουργό Πετρελαίου, εάν διαφωνεί, να προσφύγει στη δικαιοσύνη.

Πρόσωπα που παρακολουθούν στενά τις λιβυκές εξελίξεις, όπως για παράδειγμα ο Όλιβερ Κρόουλι του LibyaDesk, έσπευσαν να αμφισβητήσουν τη νομιμότητα της νέας ιταλολιβυκής συμφωνίας καθώς πλέον υπάρχει και το «προηγούμενο» της πρόσφατης απόφασης με την οποία δικαστήριο της Τρίπολης έβαλε στον πάγο το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2022 αμφισβητώντας τη δικαιοδοσία της πλευράς Ντμπέιμπα να υπογράφει συμφωνίες. Ο Κρόουλι βλέπει τη νέα ιταλική κυβέρνηση να κυνηγά επί του παρόντος βραχυπρόθεσμα οφέλη στην ενέργεια και στη μετανάστευση. Ο ίδιος προειδοποιεί ωστόσο ότι αυτή η τακτική θα μπορούσε να αποδειχθεί «δίκοπο μαχαίρι», με τους Ιταλούς να καταλήγουν τελικώς να ενισχύουν παράγοντες (τον Ντμπέιμπα, την Τουρκία του Ερντογάν) που με τη δράση τους συμβάλλουν στην περαιτέρω αποσταθεροποίηση.

Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, ο Ντάβιντε Ραβέρα προειδοποιεί ότι η συμφωνία Μελόνι – Τρίπολης υπάρχει τώρα κίνδυνος να αναζωπυρώσει τον πόλεμο στη Λιβύη, ενώ η Αϊα Μπουργουέιλα (Code on the Road) και ο Ζαλέλ Χαρσαουί (RUSI) θυμούνται τα λάθη που είχε κάνει η Ιταλία στο μέτωπο της Λιβύης παλαιότερα, και ο Κρις Στίβεν (@reportingLibya) βλέπει ασάφειες στη συμφωνία ENI – NOC (πόσα από τα 8 δισ. δολ. θα επενδύσει η ιταλική πλευρά και πόσα λιβυκή;).

Κατά το πέρασμα που έκανε από την Αίγυπτο στις 30 Ιανουαρίου, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Άντονι Μπλίνκεν δεν αναφέρθηκε στην ιταλολιβυκή συμφωνία. Αναφέρθηκε, ωστόσο, στην προοπτική των εκλογών που εκκρεμούν από τον Δεκέμβριο του 2021 και θα πρέπει να διεξαχθούν στη Λιβύη… φέτος, μέσα στο 2023, πράγμα με το οποίο συμφωνεί και ο Ιταλός ΥΠΕΞ Αντόνιο Ταγιάνι. Ο Φαρχάτ Μπενγκντάρα ωστόσο της λιβυκής National Oil Corporation – NOC δεν φαίνεται διατεθειμένος να περιμένει τις εκλογές. Αντιθέτως, προσκαλεί ξένους επενδυτές να σπεύσουν να συνάψουν συμφωνίες με την Τρίπολη…