Του Δρος Ευάγγελου Βενέτη*

Στη φωτογραφία ο Ρ. Ντέιβις με την κόρη του, στις αρχές του 1974, λίγο πριν αναλάβει τα καθήκοντά του στη Λευκωσία.

Ο Αττίλας Β’, δηλαδή η εκδήλωση της δεύτερης τουρκικής εισβολής στην Κύπρο την παραμονή της Κοίμησης της Θεοτόκου στις 14 Αυγούστου 1974, είχε ως συνέπεια την αύξηση των κατεχομένων, από την Τουρκία εδαφών, από το 7% της συνολικής επικράτειας της Κύπρου από τον Αττίλα Ι (20.7.1974) στο 37%. Το ελλαδικό Πραξικόπημα Ιωαννίδη κατά του Μακαρίου κι οι -σε δύο φάσεις- τουρκική εισβολή συναποτελούν τις δύο κύριες παραμέτρους της Κυπριακής Τραγωδίας του θέρους του 1974. Μέρος της ελληνικής κοινής γνώμης σε Ελλάδα και Κύπρο καταλόγισε συνευθύνη στις ΗΠΑ για την ανοχή που επέδειξαν στην αποσταθεροποίηση της Κύπρου και την τουρκική εισβολή. Συνέπεια του ελλαδικού πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου και της τουρκικής εισβολής ήταν η διασάλευση της ασφάλειας και η πόλωση της κοινής γνώμης στην Κύπρο. Σε αυτό το πλαίσιο, έλαβε χώρα η δολοφονία του Αμερικανού Πρέσβη Ρότζερ Πωλ Ντέιβις (1921-1974), στη Λευκωσία, στις 19 Αυγούστου 1974.

Ελληνοκύπριοι ανατρέπουν αυτοκίνητο έξω από την πρεσβεία των ΗΠΑ, κατά τη διαδήλωση της 19ης Αυγούστου 1974, λίγο πριν αρχίσουν οι πυροβολισμοί.

Ο αραβομαθής Ντέιβις, ο οποίος μέχρι το 1970 ήταν αναπληρωτής βοηθός υπουργός Εξωτερικών για θέματα Εγγύς Ανατολής και Νοτίου Ασίας, ορίσθηκε πρέσβης στη Λευκωσία το Μάιο του 1973. Φέρεται πάντως να ανέλαβε τα πλήρη καθήκοντά του, με συστηματική φυσική παρουσία στη Λευκωσία, τρεις ημέρες πριν από το Πραξικόπημα Ιωαννίδη-Σαμψών κατά του Μακαρίου (15.7.1974). Ο θάνατος του Ντέιβις συνέβη πέντε ημέρες μετά την έναρξη του Αττίλα Β’ από Ελληνοκύπριους ενόπλους κατά τη διάρκεια αντιαμερικανικής διαδήλωσης έξω από την πρεσβεία των ΗΠΑ στη Λευκωσία, με αφορμή τη μη αποτροπή -από τις ΗΠΑ- της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Η διαδήλωση 300 ως 600 Ελληνοκυπρίων κατά της Αμερικανικής πρεσβείας, με αίτημα την διακοπή του Αττίλα Β’, γρήγορα έγινε βίαιη με σειρά πυροβολισμών κατά του κτιρίου. Με την έναρξη των πυροβολισμών, ο Ντέιβις προσπάθησε να καλυφθεί, αλλά πέθανε ακαριαία, όταν μία σφαίρα τον βρήκε κατάκαρδα. Μαζί του πέθανε και η, 31 ετών, Αντουανέτα Βαρνάβα, η οποία ήταν υπάλληλος, επί δεκαετία, της πρεσβείας των ΗΠΑ.

Ο πρόεδρος Τζ. Φορντ και ο υπουργός Εξωτερικών Χ. Κίσσιντζερ κατά την τιμητική εκδήλωση υποδοχής της σορού του Ντέιβις στην αεροπορική βάση Andrews, στην Ουάσιγκτον, στις 21 Αυγούστου 1974.

Ο Ντέιβις ήταν ο τρίτος κατά σειρά, εν ενεργεία πρέσβης, των ΗΠΑ, ο οποίος δολοφονήθηκε εν ώρα υπηρεσίας και θα ακολουθούσαν άλλοι έξι, μέχρι σήμερα, με τελευταία περίπτωση εκείνη του πρέσβη Κρίστοφερ Στίβενς στη Βεγγάζη της Λιβύης (2012). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από τους δολοφονηθέντες εννέα Αμερικανούς πρέσβεις, πέραν της περίπτωσης της Γουατεμάλας, οι επτά υπέκυψαν σε περιοχές και εξελίξεις που έχουν σχέση με το Παλαιστινιακό και τον ισλαμικό κόσμο κι ένας με το -εγγύς γεωγραφικά- Κυπριακό Ζήτημα. Η δολοφονία του Ντέιβις καταδεικνύει αφενός την γεωπολιτική σημασία των εξελίξεων στην Κύπρο σε σχέση με τον ισλαμικό κόσμο, αφετέρου την επιδείνωση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων. Η Ουάσιγκτον αναπλήρωσε αμέσως τον Ντέιβις στην Λευκωσία με τον ως τότε πρέσβη των ΗΠΑ στην Υεμένη, Γουίλιαμ Κρόφορντ το Νεότερο, προσπαθώντας να ελέγξει, μάταια, το κύμα ελληνικού αντιαμερικανισμού.

*Ειδικός σε θέματα Ισλάμ και Μέσης Ανατολής