Η συμμαχία Αυστραλίας-Ηνωμένου Βασιλείου-ΗΠΑ (AUKUS) ήταν η μεγάλη είδηση του 2021 στο μέτωπο της Αμυνας. Και δικαιολογημένα.

Οπώς είχαμε γράψει προ ετών στο Α&Δ, εκείνο το νέο συμμαχικό σχήμα, που είχε σκάσει σαν είδηση ξαφνικά τον Σεπτέμβριο του 2021, έδειχνε να καλύπτει μια σειρά από ανάγκες των άμεσα εμπλεκομένων χωρών:

– τις σινικές ανησυχίες της Καμπέρα, στη σκιά της σινοαυστραλιανής κόντρας που ήταν σε τροχιά όξυνσης,

– τις «Global Britain» φιλοδοξίες του Ηνωμένου Βασιλείου στη σκιά του Brexit,

– αλλά και το «ασιατικό πίβοτ» των ΗΠΑ, που χρονολογούνταν ήδη από τη δεύτερη τετραετία του Μπαράκ Ομπάμα στην προεδρία.

«Πώς προέκυψε η AUKUS; Επειδή ο κόσμος άλλαξε. Η εταιρική σχέση Αυστραλίας-Ηνωμένου Βασιλείου-ΗΠΑ, που ανακοινώθηκε από τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, τον Βρετανό πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον και τον Αυστραλό πρωθυπουργό Σκοτ Μόρισον στις 15 Σεπτεμβρίου του 2021 δείχνει πόσο έχει αλλάξει ο κόσμος μέσα σε μόλις πέντε χρόνια», έγραφε τον Νοέμβριο του 2021 ο Αυστραλός αναλυτής Μάικλ Σούμπριτζ (νυν Strategic Analysis Australia, πρώην Australian Strategic Policy Institute-ASPI).

Η AUKUS ήταν όντως πολύ μεγάλη υπόθεση, ειδικά για την Αυστραλία: το μεγαλύτερο (οικονομικά αλλά και γεωστρατηγικά) ντιλ που έχει συνάψει το αυστραλιανό ναυτικό (Royal Australian Navy-RAN) στην ιστορία του, από την επίσημη σύστασή του στις αρχές του 20ου αιώνα και έπειτα.

Σύμφωνα με το πλάνο όσων περιλαμβάνονταν ως συμφωνηθέντα στην AUKUS, το αυστραλιανό ναυτικό επρόκειτο να παραλάβει τρία έως πέντε μεταχειρισμένα πυρηνοκίνητα αμερικανικά υποβρύχια από τις ΗΠΑ (Virginia-class) κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας του 2030, προτού αρχίσει προς τα τέλη της εν λόγω δεκαετίας να ναυπηγεί μια σειρά από δικά του -βρετανικού σχεδιασμού- πυρηνικά υποβρύχια, τα SSN-AUKUS, σε εγκαταστάσεις στην Αδελαΐδα.

Κι όλα αυτά, με ορίζοντα υλοποίησης τις δεκαετίες του 2040 και του 2050, υπό ένα συνολικό κόστος το οποίο θα κυμαίνεται μεταξύ 268 δισ. δολ. και 368 δισ. δολ. για ένα σύνολο οχτώ υποβρυχίων (μεταχειρισμένων και νέων).

Προτού αρχίσουν ωστόσο να παραδίδονται τα πρώτα μεταχειρισμένα αμερικανικά πυρηνικά υποβρύχια στην Αυστραλία τη δεκαετία του 2030, οι Αυστραλοί θα έπρεπε, σύμφωνα με τα συμφωνηθέντα, να (προ)καταβάλουν περί τα 3 δισ. δολ. ως πληρωμή στους Αμερικανούς για την ενίσχυση των αμερικανικών ναυπηγικών υποδομών. Ειρήσθω εν παρόδω, οι εν λόγω καταβολές έχουν όντως ξεκινήσει, με την αυστραλιανή κυβέρνηση να στέλνει στις ΗΠΑ μια πρώτη δόση ύψους 500 εκατ. δολ. (από τα προαναφερθέντα 3 δισ. δολ.) τον περασμένο Φεβρουάριο.

Για να συνάψει όμως αυτήν την συμφωνία που θα κατέληγε να είναι η μεγαλύτερη αμυντική είδηση του 2021, η Αυστραλία προηγουμένως αποσύρθηκε μονομερώς από το ντίλ που είχε συνάψει το 2016 -και ανανεώσει το 2019- για την αγορά 12 ντιζελοκίνητων υποβρυχίων από τη Γαλλία (Naval Group) έναντι περίπου 60 δισ. δολ. (σ.σ. όλα τα ποσά που αναφέρονται στο κείμενο είναι σε δολάρια ΗΠΑ). Ο λόγος για ένα ντιλ το οποίο προέβλεπε τη ναυπήγηση αυτών των 12 υποβρυχίων εντός των αυστραλιανών συνόρων…

Ωστόσο, εν έτει 2025 πια, πολλοί υποστηρίζουν ότι η Αυστραλία μπορεί τελικώς να μην αποκτήσει ποτέ τα υποβρύχια που ανέμενε βάσει όσων είχαν συμφωνηθεί στο πλαίσιο της AUKUS.

Εντός της Αυστραλίας, οι επικριτές της AUKUS δείχνουν, πάντως, να έχουν εν τω μεταξύ πολλαπλασιαστεί. Επιφανείς Αυστραλοί πολιτικοί, μεταξύ αυτών πρώην πρωθυπουργοί και υπουργοί (ο Πολ Κίτινγκ, ο Γκάρεθ Έβανς, ο Mάλκολμ Τέρνμπουλ, ο Μπομπ Καρ), ακαδημαϊκοί (ο Χιου Γουάιτ), δημοσιογράφοι (ο Άντριου Φόουλερ, συγγραφέας του βιβλίου «Nuked: The Submarine Fiasco that Sank Australia’s Sovereignty») και ομάδες πολιτών («Australians for War Powers Reform») βγαίνουν πλέον ανοιχτά και ασκούν δριμεία κριτική στην AUKUS την οποία αποκηρύσσουν ως «μονόπλευρη», «άδικη», «ασύμφορη», «αμερικανοκεντρική» κ.ά.

Τα ερωτήματα, τα οποία έρχονται πια να επισκιάσουν την εν λόγω συμφωνία, είναι πολλά, πρακτικά και από πολλές απόψεις πιεστικά.

Θα καταφέρουν οι ΗΠΑ να ανταποκριθούν στο χρονοδιάγραμμα που οι ίδιες συμφώνησαν, παραδίδοντας τα πρώτα μεταχειρισμένα αμερικανικά υποβρύχια στους Αυστραλούς την περίοδο μεταξύ 2031 και 2033;

Θα είναι υπό αυστραλιανό έλεγχο αυτά τα αμερικανικά υποβρύχια που θα παραδοθούν στην Αυστραλία, εάν βέβαια αυτά δοθούν;

Το κόστος θα παραμείνει στα (ήδη πανύψηλα) ύψη που αναμένονταν, ή μήπως υπάρχει κίνδυνος να ανέβει κι άλλο;

Τι θα κάνει η διοίκηση Τραμπ; Θα συνεχίσει να στηρίζει την AUKUS, την οποία είχε όμως υπογράψει ο Τζο Μπάιντεν;

Κι αν τα συμφωνηθέντα τελικώς δεν εκτυλιχθούν όπως είχε συμφωνηθεί, τι θα κάνει τότε η Αυστραλία; Ποιες θα είναι οι εναλλακτικές επιλογές, εάν υπάρχουν;

Με βάση όσα ισχύουν σήμερα, η επικρατούσα εκτίμηση είναι ότι οι ΗΠΑ δεν θα καταφέρουν να ανταποκριθούν στο συμφωνηθέν χρονοδιάγραμμα.

Ο χρόνος που χρειάζονται οι ΗΠΑ για να ναυπηγήσουν ένα υποβρύχιο έχει αυξηθεί σε περισσότερα από πέντε χρόνια, ενώ πριν από την πανδημία ήταν περίπου τριάμισι, γράφει ο Αυστραλός δημοσιογράφος Μπεν Ντόχερτι στον Guardian.

«Τα ναυπηγεία των ΗΠΑ παράγουν μόνον 1,3 σκάφη κλάσης Βιρτζίνια ετησίως, πολύ λιγότερα από τα 2,3 σκάφη που θα απαιτούνταν προκειμένου να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις του αμερικανικού και του αυστραλιανού ναυτικού […] Τα επόμενα χρόνια θα δούμε μερικές από τις μεγαλύτερες προκλήσεις σε σχέση με το συνολικό μέγεθος των αμερικανικών υποβρυχίων δυνάμεων και την ετοιμότητά τους», έγραφε τον Μάιο του 2024 ο Νικ Τσάιλντς στο military balance blog του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών (IISS).

Οι δασμοί, που ανακοίνωσε ο Τραμπ, έρχονται να περιπλέξουν μια ήδη περίπλοκη κατάσταση. Σύμφωνα με όσα καταγγέλλονται, μεγάλο μέρος του χάλυβα και του αλουμινίου που καταλήγει στα υπό ναυπήγηση αμερικανικά πλοία και υποβρύχια προέρχεται από χώρες όπως είναι το Ηνωμένο Βασίλειο και ο Καναδάς.

Ο Ντόναλντ Τραμπ, ωστόσο, «βομβαρδίζει» τώρα τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ με δασμούς που εκ των πραγμάτων ανεβάζουν τις τιμές όσων εισάγονται στις ΗΠΑ συμπαρασύροντας προς τα πάνω τα κόστη.

Ο Τραμπ μέχρι στιγμής αρέσκεται να ξηλώνει πολλά από όσα έκανε ο Μπάιντεν. Πώς βλέπει, όμως, συγκεκριμένα την AUKUS; Κορυφαίοι υπουργοί της διοίκησης Τραμπ (Ρούμπιο, Χέγκσεθ, Βανς) παρουσιάστηκαν να στηρίζουν την εν λόγω συμφωνία, την οποία έχει όμως κληθεί να επαναξιολογήσει τώρα η ομάδα του Ίλον Μασκ σε κριτήρια κόστους-οφέλους, κι αυτό σε μια περίοδο κατά την οποία το ομοσπονδιακό κράτος των ΗΠΑ προχωρά σε περικοπές δαπανών. Τι θα αποφανθεί, άραγε, ο Μασκ;

Πολλοί Αυστραλοί υποστηρίζουν πάντως, από την πλευρά τους, με καταγγελτική διάθεση, ότι η AUKUS λειτουργεί προς το μονομερές όφελος των ΗΠΑ, κι όχι της Καμπέρα… Ακόμη κι αν πάρει ωστόσο το πράσινο φως από την πλευρά Τραμπ, τι θα ακολουθήσει;

Σύμφωνα με έγγραφο του αμερικανικού Κογκρέσου (το τιτλοφορούμενο «Navy Virginia-Class Submarine Program and AUKUS Submarine (Pillar 1) Project: Background and Issues for Congress» με ημερομηνία Φεβρουαρίου του 2025), οι ΗΠΑ θα μπορούσαν μεν να στείλουν πυρηνοκίνητα υποβρύχια στην Αυστραλία, τα οποία θα συνεχίσουν όμως να τελούν υπό αμερικανικό έλεγχο.

Με βάση τον αρχικό σχεδιασμό, οι ΗΠΑ θα έπρεπε να πουλήσουν τρία έως πέντε υποβρύχια κλάσης Virginia στην Αυστραλία και εν συνεχεία να κατασκευάσουν άλλα τρία έως πέντε επιπλέον υποβρύχια για το αμερικανικό πολεμικό ναυτικό, ενώ όμως παράλληλα βοηθούν -μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο- την Αυστραλία να ναυπηγήσει μια σειρά από -τρία έως πέντε- δικά της νέα υποβρύχια.

Παράγοντες στις ΗΠΑ εκτιμούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ίσως να μην καταφέρουν να ανταποκριθούν σε αυτό το πρόγραμμα και, ως εκ τούτου, προτείνουν ως εναλλακτική την… απλή μεταστάθμευση/μετεγκατάσταση αμερικανικών δυνάμεων στην Αυστραλία. Με άλλα λόγια, παρουσιάζουν ως πιθανή εναλλακτική επιλογή την αποστολή στην Αυστραλία πυρηνικών υποβρυχίων τα οποία θα συνεχίσουν όμως να είναι αμερικανικά και να ανήκουν στο πολεμικό ναυτικό των ΗΠΑ…

Ένα τέτοιο σενάριο θα επείχε, ωστόσο, πάρα πολύ από τον αρχικό σχεδιασμό της AUKUS… Επιπλέον, θα «δικαίωνε» κι όσους υποστήριζαν ότι εξαρχής η Αυστραλία δεν έπρεπε να ακυρώσει το ντιλ με τη Γαλλία…