Η ελληνογαλλική συμφωνία της 28ης Σεπτεμβρίου προκάλεσε αίσθηση και συζητήσεις διεθνώς, για λόγους που δεν έχουν να κάνουν όμως μόνο με την Τουρκία ή τις ισορροπίες σε Αιγαίο και Μεσόγειο.

«Η γαλλοελληνική αμυντική συμφωνία είναι ενδεικτική μιας τάσης που μπορεί να ενισχυθεί: της σύστασης ad hoc συνασπισμών που θα προσαρμόζονται στις προκλήσεις και θα υπάρχουν παράλληλα με τις παραδοσιακές συμμαχίες… Η ευελιξία θα είναι προτιμητέα έναντι σχημάτων τύπου one size fits all», έγραφε ο Μπένζαμεν Αντάντ του Atlantic Council στον προσωπικό του λογαριασμό στο twitter πίσω στις αρχές Οκτωβρίου, βάζοντας μάλιστα στην ίδια κατηγορία και το τριμερές συμμαχικό σχήμα Αμερικανών, Βρετανών, Αυστραλών (AUKUS) η σύσταση του οποίου είχε ανακοινωθεί νωρίτερα μέσα στον Σεπτέμβριο.

Τάσεις

«Δεν πρόκειται για νέα τάση», θα πουν πολλοί, με τον Αντάντ να συμφωνεί. Πρόκειται ωστόσο για μια τάση που ενώ άλλοτε εμφανιζόταν κυρίως στον χώρο της οικονομίας (υπό μορφή διμερών/πολυμερών συμφωνιών), τώρα μεταφέρεται και στα πεδία της άμυνας και της στρατηγικής.

Τα παραδείγματα, πολλά: Η AUKUS είναι ένα εξ αυτών (τοποθετείται απέναντι στην πρόκληση της Κίνας, με τη συμμετοχή δύο νατοϊκών χωρών και της Αυστραλίας). Η ελληνογαλλική συμφωνία του Σεπτεμβρίου για την «εγκαθίδρυση στρατηγικής εταιρικής σχέσης για τη συνεργασία στην άμυνα και την ασφάλεια» είναι επίσης ενδεικτική (τοποθετείται απέναντι στην πρόκληση της Τουρκίας που, αν και νατοϊκή η ίδια, επιμένει να προκαλεί/απειλεί άλλα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ όπως είναι η Ελλάδα και η Γαλλία). Όπως άλλωστε ενδεικτικά είναι και άλλα, προσφάτως συσταθέντα πολυμερή σχήματα-προπλάσματα συμμαχιών. Χαρακτηριστική η περίπτωση της «Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Επέμβασης» (European Intervention Initiative – E2I).

Ad hoc

Εάν ανατρέξει κανείς στην έκθεση «Strategic Update 2021» του γαλλικού υπουργείου Άμυνας, θα βρει εντός αναφορές σε «ad hoc coalitions», «ad hoc arrangements» και «ad hoc cooperation arrangements» που ως στόχο έχουν την αποτελεσματικότερη δυνατή αντιμετώπιση των προκλήσεων… πέρα και ανεξάρτητα από το ΝΑΤΟ ή παράλληλα με και ενισχυτικά προς αυτό.

Συνασπισμοί προθύμων

«Παράλληλα, το τελευταίο διάστημα πολλαπλασιάζονται και οι φωνές που μιλούν για ad hoc “συνασπισμούς των προθύμων” εντός της ΕΕ που θα μπορούν να αναλαμβάνουν στρατιωτικές δράσεις χωρίς να απαιτείται προηγούμενη ομοφωνία στο επίπεδο των “27”, πάντοτε ανάλογα με τις εξελίξεις και τις όποιες έκτακτες ανάγκες. Κάποιοι υποστηρίζουν για παράδειγμα ότι ένας τέτοιος “συνασπισμός των προθύμων” θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο», γράφαμε στο Α&Δ τον περασμένο Σεπτέμβριο (στο πλαίσιο άρθρου με τίτλο: «Ξανά στο προσκήνιο η συζήτηση για έναν… μίνι ευρωστρατό των “προθύμων” – Το έργο το έχουμε ξαναδεί»).

Και η Γερμανία;

Με ενδιαφέρον διαβάζονται ωστόσο εν έτει 2021 και όσα έγραφε ο Ντάνιελ Κιοχάν για τη γερμανική αμυντική πολιτική το… 2016: «Η Γερμανία θα συνεχίσει να συμμετέχει σε πολυμερείς στρατιωτικές επιχειρήσεις, όπως έκανε μέσω του ΝΑΤΟ, της ΕΕ και του ΟΗΕ. Αυτό που είναι καινούργιο, ωστόσο, είναι ότι η Γερμανία είναι τώρα έτοιμη να ενεργήσει και μέσω ad hoc συνεργασιών όπου και όποτε αυτό κριθεί αναγκαίο. Η Γερμανία μάλιστα όχι μόνο είναι διατεθειμένη να συμμετάσχει σε ad hoc συνεργασίες αλλά ενδέχεται και να εξετάσει ακόμη και το να ξεκινήσει η ίδια τέτοιους συνασπισμούς.»

PESCO – Σαχέλ

Υπενθυμίζεται πως ήδη, στο πλαίσιο της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας (PESCO), τα κράτη-μέλη της ΕΕ καλούνται να δράσουν εθελοντικά, αναπτύσσοντας και υλοποιώντας κοινά πρότζεκτ προθύμων που ως στόχο έχουν να ενισχύσουν την άμυνα και την επιχειρησιακή τους ετοιμότητα.

Ενώ μόνο όσοι έχουν «προθυμοποιηθεί» από τους Δυτικούς συμμετέχουν και στις επιχειρήσεις των οποίων ηγούνται οι Γάλλοι στο Μάλι (Ειδική Ομάδα Takuba-Takuba Task Force, Επιχείρηση Barkhane).

Οι συνασπισμοί των προθύμων αποτελούν, λοιπόν, ήδη πραγματικότητα, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι μπορούμε να μιλάμε σε κάθε περίπτωση για συμμαχίες νατοϊκού τύπου.

Ο Δένδιας στις ΗΠΑ

Ο Έντι Ζεμενίδης του Συμβουλίου Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας-Hellenic American Leadership Council (HALC) καλεί μάλιστα την κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν, εν όψει της επίσκεψης του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στην Ουάσιγκτον για τη νέα MDCA, να «βελτιστοποιήσει τις δυνατότητες εκκολαπτόμενων θεσμών» όπως είναι τα σχήματα συνεργασίας 3+1 Ελλάδας και Κύπρου στην Ανατολική Μεσόγειο, το EastMed Gas Forum-EMGF αλλά και το «Philia Forum».

Αφρική – Ταϊβάν

Το θέμα προφανώς και δεν περιορίζεται στα καθ’ ημάς. Ο Αμερικανός ακαδημαϊκός Πολ Ντ. Γουίλιαμς (George Washington University) διερωτάτο σχετικά πρόσφατα εάν θα μπορούσαν ad hoc συνασπισμοί (ad hoc security coalitions) να φέρουν σταθερότητα στην πολύπαθη Αφρική, ενώ μέσα από το πρίσμα των «ad hoc coalition operations» προσεγγίζουν αμερικανικοί κύκλοι και την επιδεινούμενη τρέχουσα κρίση γύρω από το νησί της Ταϊβάν. Ακόμη και Κινέζοι ακαδημαϊκοί, όπως για παράδειγμα ο Yan Xuetong του Πανεπιστημίου Τσινγκουά, βλέπουν τα κράτη να εντάσσονται πια σε “θεματικές” λέσχες-clubs («clubisation of international relations») ανάλογα με τις εκάστοτε προκλήσεις, ανάγκες και συνθήκες.

Άρθρα υπάρχουν μεν αλλά

Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, Δυτικοί αναλυτές (ενδεικτική η περίπτωση της ιδιαίτερα προβεβλημένης Γερμανίδας Ουλρίκε Φράνκε του European Council on Foreign Relations) έχουν απομείνει να διερωτώνται ποιος ο λόγος ύπαρξης των όποιων ad hoc αμυντικών συμφωνιών από τη στιγμή που εμείς οι Δυτικοί έχουμε «εξασφαλισμένα» Άρθρα «συλλογικής άμυνας» όπως είναι για παράδειγμα το 42.7 της Συνθήκης της Λισαβόνας και το 5 της ιδρυτικής συνθήκης του ΝΑΤΟ;

Την απάντηση στο ερώτημα της Γερμανίδας την έχει ωστόσο δώσει, στην πραγματικότητα, ήδη η ίδια η ζωή: το τουρκικό casus belli ενάντια στην Ελλάδα, η κλιμακούμενη τουρκική επιθετικότητα, το δόγμα περί «ίσων αποστάσεων» του Γιόζεφ Λουνς αλλά και οι ίδιες οι Συνθήκες. Γιατί «καλό» το Άρθρο 42.7 της Συνθήκης της ΕΕ αλλά υπάρχει και το 42.2, σύμφωνα με το οποίο η κοινή πολιτική ασφαλείας και άμυνας «δεν θίγει την ιδιαιτερότητα της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας ορισμένων κρατών μελών»…