Η  πανδημία -πολλοί την θεωρούν ανάλογο του  Γ’ παγκοσμίου  πολέμου γεγονός- και ο εγκλεισμός  δεν μας επιτρέπουν να  εορτάσουμε,  όπως  θα άρμοζε και θα θέλαμε, την 200ετία της Παλιγγενεσίας. Συμπίπτει με μία περίοδο που έχουμε ανάγκη προτύπων. Υπάρχουν ευτυχώς και ξεχωρίζουν. Όχι τόσο με τις  με τις αρματωσιές τους και τη θυσία τους αλλά με το ήθος ,την αυτοθυσία τους και με το έργο τους. Στην Ελλάδα  και εκτός συνόρων  εκεί όπου  μεγαλουργεί  η άλλη  Ελλάδα, η Μεγάλη Ελλάδα  της Ομογένειας, εκεί  όπου οι λεγόμενες «συνθήκες»  επιτρέπουν να  ανθίσουν οι ικανότητες, να επιβραβευτεί το ήθος και να  διακριθούν οι άριστοι, χωρίς την θεσμική παρεμβολή  αρεστών και των αχρήστων. Πόσο θα θέλαμε αλήθεια οι «συνθήκες» αυτές να ισχύσουν επιτέλους και στην Ελλάδα!

Το 2020, η οικουμενικής απήχησης -με σύγχρονα  μαθήματα πολέμου και ειρήνης, σχεδίου και προγραμματισμού, στρατηγικής και τακτικής-  2500η επέτειος των Θερμοπυλών και της Σαλαμίνας περιορίστηκε, επίσης,  από την πανδημία και τον εγκλεισμό. Το ίδιο, δυστυχώς,  φαίνεται να συμβαίνει τώρα και με την 200η επέτειο της Επανάστασης. Παρά την  αναμφισβήτητη προβολή της.

Ας μην μείνουμε όμως μόνο στους επιβεβλημένους εορτασμούς. Υπάρχει  συνέχεια. Η ιστορική μνήμη δεν επιδέχεται γραμμική αξιολόγηση. Στην τετραετία 2019-2023 οφείλουμε, επίσης, να θυμόμαστε και να αντλήσουμε διδάγματα, διαδοχικά, και τα ακόλουθα ορόσημα:

  • την προ εκατονταετίας σειρά πολιτικο-στρατιωτικών αποφάσεων (1921-1922) και τις συνέπειές τους. Από τη Μεγάλη Ελλάδα των «Πέντε Θαλασσών και δύο Ηπείρων», τη νικηφόρο προέλαση και την εδαφική επέκταση στις τραγικές συνέπειες του διχασμού, σε λάθος πολιτικο-στρατιωτικές εκτιμήσεις, στην καταστροφή και στην προσφυγιά.
  • το 2023, τη  Συνθήκη της Λωζάννης ( Συνθήκη Ειρήνης μετά της Τουρκίας και λοιπαί Πράξεις Υπογραφείσαι εν Λωζάννη τη 30 Ιανουαρίου και την 24 Ιουλίου 1923 ). Ας θυμηθούμε ότι  εν τέλει κατέστη δυνατή διότι -παρά την αντίρρηση και αντίθεση  των στενότερων τότε Ευρωπαίων συμμάχων μας- η αιωρούμενη απειλή προέλασης της λεγόμενης «Στρατιάς της Θράκης προς την Κωνσταντινούπολη έπαιξε καταλυτικό ρόλο.

Μετρώντας, συνεπώς,  τις  δυνάμεις και δυνατότητές  μας προσβλέπουμε με αισιοδοξία  και αυτοπεποίθηση στην  επέτειο της εκατονταετίας της Συνθήκης της Λοζάνης. Εν τούτοις, ας στοχαστούμε  ότι η αυτοπεποίθηση, η ενδοσκόπηση και η επιβαλλόμενη  αίσθηση του «Αριστοτελικού μέτρου» -εξακολουθεί να μην είναι αυτονόητο – πάνε  χέρι-χέρι. Έχουμε κράτος δικαίου, υποδειγματική δημοκρατική σταθερότητα και θεσμούς που λειτουργούν παρότι περιστασιακά  αρέσει  σε κάποιους (μια εθισμένη στην περιθωριακή κινδυνολογία και άρνηση   μειοψηφία) να την αμφισβητούν. Κυρίως όμως μας διακρίνει αντοχή και ανθεκτικότητα. Κατέχουμε  ζηλευτή θέση στο περιφερειακό, ευρωπαϊκό και -γιατί όχι- στο διεθνές στερέωμα. Παρά τις όποιες αστοχίες και λάθη μας. Δικά μας πρωτίστως. Οι άλλοι ανταγωνιστές και εν δυνάμει αντίπαλοι επωφελούνται. Ας παραδεχθούμε ότι το ήθος, η διορατικότητα, η αποφασιστικότητα  και  οι  αποφάσεις πολιτικών μας  ηγετών  -πολύ περισσότερο από τους θεσμούς- προσέδωσαν κύρος και αίγλη  Ελληνική  Πολιτεία. Ταυτόχρονα, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε, επίσης,  ότι σε συγκεκριμένες στιγμές της  σύγχρονης  ιστορίας μας – που  τείνουν να επαναλαμβάνονται- η Πολιτεία μας υπήρξε άστοχη και άστατη.

Προ 100 ετών, οι πολιτικο-στρατιωτικές αποφάσεις ξεκίνησαν από τη Μεγάλη Ελλάδα των «Πέντε Θαλασσών και δύο Ηπείρων», πέρασαν στη νικηφόρο προέλαση και κατέληξαν στη Μικρασιατική Καταστροφή.

Υπάρχουν, ταυτόχρονα, λόγοι που επιβάλλουν εθνική στρατηγική και ενάργεια. Η αυτοπεποίθηση των επιτευγμάτων της Ελλάδος, κυρίως  κατά τα τελευταία 47 χρόνια της Μεταπολίτευσης, της  δικής μας θέσεως και ισχύος δεν αρκεί. Με σκληρό τρόπο, πάνω από   δεκατρείς μήνες, όλοι συνειδητοποιούμε πλέον τις εκδηλώσεις της επιθετικής και ολοένα βυθιζόμενης στον αυταρχισμό του «Ενός» Τουρκίας . Ο προβληματικός γείτονας  μας  έχει, επίσης, επιλέξει το 2023,  για να δηλώσει, με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο, τους αναθεωρητικούς και επιθετικούς εθνικούς του στόχους και επιδιώξεις. Έχουν και εδαφικό χαρακτήρα.

Να έχουμε κατά νου ότι:

  • Α. Η  Επανάσταση  των Ελλήνων, το 1821, αποτέλεσε τον πρώτο γύρο.  Η αρχή της διαδικασίας 100 ετών που όρισε το τέλος της Οθωμανικής  αυτοκρατορίας. Ακολούθησε ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος, το μεγάλωμα της Ελλάδος και η ήττα των Οθωμανικών στρατευμάτων. Προηγήθηκε όμως το μάθημα της ήττας του 1897.
  • Β. Ως νικητής και, συνεπώς, «μέτοχος και δικαιούχος» στα κέρδη του Παγκοσμίου Πολέμου και στις Συνθήκες που ακολούθησαν, η Ελλάδα  επέστρεψε στην Ιωνία και στην Αιολική γη. Στη μνήμη μας η ένδοξη αρχή της εποχής αυτής έχει μείνει ως «Μικρασιατική εκστρατεία» και το οδυνηρό τέλος της ως «Μικρασιατική καταστροφή». Ήταν  η πρώτη μας αναμέτρηση με τη μετα-Οθωμανική Τουρκία. Την Τουρκία του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ.
  • Γ. Είμαστε στην τελική διετία ενόψει της ιστορικής καμπής του τρίτου γύρου. Ανεξαρτήτως της σύμπτωσης ή μη με το χρόνο διεξαγωγής των  τουρκικών εκλογών, το 2023  θα αποτελέσει την επιτομή της σύγκρουσης   του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με την Τουρκία του Κεμάλ Ατατούρκ.
Η αυτοπεποίθηση των επιτευγμάτων της Ελλάδος, κυρίως κατά τα τελευταία 47 χρόνια της Μεταπολίτευσης, της δικής μας θέσεως και ισχύος δεν αρκεί.

Μέσα στο ιδιόμορφο αυτό πλαίσιο, θα πρέπει να αναμένουμε και τον  προβλέψιμο, εν πολλοίς, τρίτο γύρο, με χαρακτηριστικά που δεν είχαν οι προηγούμενοι: η παν-Οθωμανική Τουρκία και η Ευρωπαϊκή Ελλάδα.  Ένα πολιτικό, συνάμα δε και προβολής στρατιωτικής ισχύος, εγχείρημα  δεδομένων των αναθεωρητικών  επιδιώξεων του προέδρου Ερντογάν.

Με την παρουσία, σύγκρουση συμφερόντων και συμμετοχή και άλλων κρατών. Με χαρακτηριστικό στοιχείο του διεθνούς περιβάλλοντος, τη  ρευστότητα και τις βραχυπρόθεσμες προτεραιότητες που συχνά  αλλοιώνουν και στρεβλώνουν μακροπρόθεσμα συμφέροντα και κατεστημένες συμμαχίες.

Θα ήταν αδύνατο να μην κάνω την αναγκαία και απαραίτητη αναφορά στο διχασμό και στη διχόνοια. Λάθος λοιπόν θα ήταν  να αγνοήσουμε την «Διχόνοια» (με «δέλτα» κεφαλαίο τη γράφει ο Διονύσιος Σολωμός στον Ύμνον εις την Ελευθερίαν). Συχνά, προκάλεσε την οπισθοδρόμηση. Όχι σπάνια, την ήττα και την καταστροφή και, στον περασμένο αιώνα, ακόμη και απώλεια  εδαφών.  Όταν το ευτελές , το προσωπικό, το κομματικό, το μερικό εξακολουθούν να προτάσσονται του όλου, του συνόλου, του εθνικού, του μεγάλου, τότε δύσκολα μπορούμε να πείσουμε ότι έχουμε διδαχθεί από τη δική μας ιστορία.

Το 2023 θα αποτελέσει την επιτομή της σύγκρουσης του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με την Τουρκία του Κεμάλ Ατατούρκ (που εικονίζεται ως φόντο στο βήμα του ομιλητή).

Νιώθω την ανάγκη να εξηγήσω γιατί ο πατριώτης-πολίτης, το κύτταρο της συνταγματικής δημοκρατίας, είναι ο πλέον χρήσιμος  πολίτης στη σημερινή Ελλάδα. Ο Πολίτης και η Πολιτεία.  Η δημοκρατία  λειτουργεί, όταν τηρούνται τα τρία θεμελιώδη «Ι»: Ισηγορία, Ισοπολιτεία και Ισονομία. Δεν είναι απλά το πολιτικό σύστημα που εξασφαλίζει  ελεύθερες εκλογές και τη λειτουργία πολλών κομμάτων. Δημοκρατία των ίσων ευκαιριών στην Παιδεία, στην Υγεία, στην εργασία, στη ζωή. Δημοκρατία των ίσων ευκαιριών απέναντι στη Δικαιοσύνη, απέναντι στον νόμο και στις συνέπειές του, στην εφαρμογή του. Δημοκρατία σημαίνει ο καθένας να νιώθει, να πιστεύει, ότι μπορεί και αυτός , με τη δική του ψήφο, με την ελευθερία της επιλογής του, να αλλάξει την πορεία της πατρίδας του.

Εορτάζουμε  την εμβληματική για το γένος των Ελλήνων 200η επέτειο της Παλιγγενεσίας. Ας  προετοιμασθούμε εγκαίρως για την επέτειο των 100 χρόνων της ιστορικής ούτως ή άλλως για την σύγχρονη Ελλάδα Συνθήκης της Λωζάννης. Το 2023 δεν είναι τόσο μακριά.