Το 2021, η απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν προκάλεσε ένα «τσουνάμι» ελλείψεων σε αμερικανικούς στρατιωτικούς εξοπλισμούς που στοίχισε την ίδια την τύχη της Καμπούλ.

Τα περισσότερα ελικόπτερα Black Hawk και τα πολεμικά αεροσκάφη παρέμειναν στη χώρα, ωστόσο, αποδείχτηκαν άχρηστα εφόσον οι εργολάβοι, τα ανταλλακτικά και οι απαραίτητες ενημερώσεις λογισμικού είχαν εκλείψει. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, περισσότερα από τα μισά αεροσκάφη καθηλώθηκαν στο έδαφος. Και τέσσερις μήνες αργότερα, η αφγανική πρωτεύουσα έπεσε στα χέρια των Ταλιμπάν.

«Οταν αποχώρησαν οι εργολάβοι, ήταν σαν να βγάλαμε όλα τα ξυλάκια από τον πύργο του Jenga και περιμέναμε να μείνει όρθιος», περιέγραφε εύγλωττα τότε Αμερικανός διοικητής.

Ο ίδιος φόβος, για την αποξήλωση του εξοπλιστικού «Jenga» της Ευρώπης, στοιχειώνει τους συμμάχους των ΗΠΑ στη Γηραιά ήπειρο, σημειώνουν σε δημοσίευμά τους οι Financial Times.

Με τις ΗΠΑ να πραγματοποιούν αλλαγή πλεύσης στην πολιτική τους υπέρ της Ρωσίας και να διακόπτουν τη στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία, πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις «μετανιώνουν για τις δεκαετίες αγορών αμερικανικών όπλων και την εξάρτησή τους από την Ουάσιγκτον για τη συνέχιση της λειτουργίας αυτών των όπλων» σημειώνουν οι FT.

«Αν βλέπουν πώς αντιμετωπίζει ο Τραμπ τον [Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ] Ζελένσκι, θα πρέπει να ανησυχούν. Τον εγκαταλείπει. Και τα κράτη της Σκανδιναβίας και της Βαλτικής θα πρέπει να αναρωτηθούν αν θα κάνει το ίδιο και με αυτά» σημειώνει ο Μίκαελ Γκρεβ, πρώην πιλότος μαχητικού Gripen και πλέον διευθύνων σύμβουλος της Avioniq, σουηδικής εταιρείας αμυντικής τεχνητής νοημοσύνης.

Είναι τέτοια η ανησυχία, σημειώνουν οι FT, που η συζήτηση έχει στραφεί στο κατά πόσον οι ΗΠΑ διατηρούν μυστικούς «διακόπτες έκτακτης ανάγκης», όπως αποκαλούνται, που ουσιαστικά ακινητοποιούν αεροσκάφη και οπλικά συστήματα. Αν και δεν έχει αποδειχθεί ποτέ, ο Ρίτσαρντ Αμπουλάφια, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας συμβούλων AeroDynamic Advisory, υποστηρίζει πως «αν κανείς υποθέτει την ύπαρξη ενός μηχανισμού που μπορεί να ενεργοποιηθεί με ένα μικρό κομμάτι κώδικα λογισμικού, υπάρχει».

Οπως, ωστόσο, σχολιάζει το δημοσίευμα, «στην πράξη, ίσως να μην έχει καν σημασία [η ύπαρξη του «kill switch»] λόγω της τεράστιας εξάρτησης των προηγμένων μαχητικών αεροσκαφών και άλλων εξελιγμένων οπλικών συστημάτων από τα αμερικανικά ανταλλακτικά και τις ενημερώσεις λογισμικού».

Η εξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ, εν τω μεταξύ, αυξάνεται, με το 55% των εισαγωγών αμυντικού εξοπλισμού της Ευρώπης μεταξύ 2019 και 2023 να είναι αμερικανικές, σε σχέση με το 35% την προηγούμενη πενταετία, σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών Ειρήνης της Στοκχόλμης.

Μαχητικά αεροσκάφη

Ο Τραμπ έχει επανειλημμένως διακηρύξει την πρόθεσή του για εξαγορά της Γροιλανδίας, μιας αυτόνομης περιοχής εντός του βασιλείου της Δανίας. Επικαλούμενοι τη στρατηγική σημασία της Αρκτικής, οι υπουργοί της Δανίας έχουν δηλώσει ότι θα προσπαθήσουν να ενισχύσουν το νησί – ενδεχομένως με την επέκταση ενός διαδρόμου στο αεροδρόμιο που θα φιλοξενεί μαχητικά αεροσκάφη F-35 που αγοράστηκαν από τις ΗΠΑ.

«Ποιο είναι το νόημα να στείλει η Δανία F-35 για να προστατεύσει τη Γροιλανδία;», διερωτάται ο Σας Τούσα, αναλυτής αεροδιαστημικής και άμυνας, προσθέτοντας πως τα F-35 δεν θα πετάξουν, αν οι ΗΠΑ δεν το επιθυμούν.

Ο συγκεκριμένος τύπος μαχητικού βασίζεται σε διαρκείς ενημερώσεις και υποστήριξη συντήρησης από τις ΗΠΑ μέσω του Αυτόνομου Συστήματος Πληροφοριών Εφοδιασμού – το οποίο πρόκειται να αντικατασταθεί από ένα διάδοχο πρόγραμμα γνωστό ως Odin, το Ολοκληρωμένο Δίκτυο Επιχειρησιακών Δεδομένων (Operational Data Integrated Network). Τα συστήματα αυτά διαχειρίζονται τα πάντα, από τον σχεδιασμό της αποστολής έως τη διάγνωση της συντήρησης.

«Το πρόβλημα με τον πραγματικά εξελιγμένο αμυντικό εξοπλισμό είναι ότι [χρειάζεται] τόσο μεγάλη υποστήριξη από τον προμηθευτή, που αν ο προμηθευτής αποφασίσει να σταματήσει την υποστήριξη, ο εξοπλισμός σταματά να λειτουργεί, αν όχι ακαριαία, τότε πολύ, πολύ γρήγορα», εξηγεί ο Τούσα.

Σημειώνεται πως πάνω από το ήμισυ των εξελιγμένων πολεμικών αεροσκαφών της Ευρώπης, κυρίως τα F-35 και τα F-16, αγοράζονται από τις ΗΠΑ.

Η Lockheed Martin, η αμερικανική εταιρεία αεροδιαστημικής, όπλων, άμυνας και τεχνολογίας, δήλωσε πως, στο πλαίσιο των κυβερνητικών συμβολαίων της, η εταιρεία παρέχει «όλες τις υποδομές του συστήματος και τα δεδομένα που απαιτούνται για όλους τους πελάτες των F-35 για τη συντήρηση των αεροσκαφών». Οι ξένες στρατιωτικές πωλήσεις αποτελούν «συναλλαγές μεταξύ κυβερνήσεων, οπότε οτιδήποτε περαιτέρω είναι καλύτερο να εμπίπτει στη διαχείριση των ΗΠΑ ή των αντίστοιχων κυβερνήσεων – πελατών».

Η πυρηνική αποτροπή του Ηνωμένου Βασιλείου

Στο επίκεντρο βρίσκεται και το βρετανικό δόγμα πυρηνικής αποτροπής, το οποίο βασίζεται σε υποβρύχια οπλισμένα με βαλλιστικούς πυραύλους Trident. Οι πύραυλοι αυτοί μισθώνονται από τις ΗΠΑ και επιστρέφουν τακτικά στην αμερικανική βάση στο King’s Bay της Τζόρτζια για συντήρηση. Οι δοκιμές πυραύλων διεξάγονται επίσης υπό την εποπτεία των ΗΠΑ στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ στη Φλόριντα.

Αυτή η εξάρτηση περιορίζει την ανεξαρτησία του συστήματος, αλλά δεν είναι σαφές αν θα επηρεάσει τις επιχειρήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου μετά από μήνες ή χρόνια, σύμφωνα με τους αναλυτές.

Σύμφωνα με τον Μάλκολμ Τσάλμερς, αναπληρωτή γενικό διευθυντή του Royal United Services Institute (Rusi), η προοπτική να αναστείλουν οι ΗΠΑ τη συντήρηση των πυραύλων Trident της Βρετανίας «είναι εξαιρετικά απίθανη».

«Θα σηματοδοτούσε το τέλος της ειδικής σχέσης μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ, αν υπάρξει τέτοιου είδους διακοπή διαρκείας» προσθέτει ο ίδιος. Εξάλλου, οι Trident αποτελούν μέρος της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας μεταξύ ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου, η οποία παρατάθηκε επ’ αόριστον τον περασμένο Νοέμβριο.

Σύμφωνα με πηγή από την αμυντική βιομηχανία, τα σημαντικά τμήματα του εναέριου στόλου πληροφοριών, επιτήρησης και αναγνώρισης στην Ευρώπη ήταν «ουσιαστικά υποθηκευμένα στις ΗΠΑ και βασίζονταν στη συνεργασία τους».

Συγκεκριμένα παραδείγματα περιλαμβάνουν τα κατασκοπευτικά αεροσκάφη Rivet Joint του Ηνωμένου Βασιλείου, τα αεροσκάφη περιπολίας πολλαπλών αποστολών P8 Poseidon (που χρησιμοποιούνται από τη Νορβηγία και παραγγέλλονται από τη Γερμανία), τα αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης Wedgetail και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Protector.

Πολλά ευρωπαϊκά κράτη χρησιμοποιούν το αμερικανικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος Reaper της General Atomics, το οποίο βασίζεται σε δορυφορικές συνδέσεις επικοινωνίας και υποστήριξη λογισμικού που παρέχουν οι ΗΠΑ. Η Ιταλία και η Γαλλία, μάλιστα, χρειάστηκαν μια χρονοβόρα διαδικασία αδειοδότησης από τις ΗΠΑ για να εξοπλίσουν τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη με πυραύλους.

Η ανησυχία στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες δεν αφορά τόσο συγκεκριμένα οπλικά συστήματα όσο το ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να αποσύρουν την υποστήριξη επικοινωνιών και την ανταλλαγή πληροφοριών σε όποιο επίπεδο, από μαχητικά αεροσκάφη μέχρι ελικόπτερα Chinook και Apache, καθώς και συστήματα αεράμυνας όπως το Patriot.

«Υπάρχει μια προφανής ανησυχία σχετικά με την αξιοπιστία των ΗΠΑ ως βασικού αμυντικού εταίρου της Ευρώπης», δήλωσε ο Ντάγκλας Μπάρι, ανώτερος συνεργάτης για τη στρατιωτική αεροδιαστημική στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών. Η πρόσφατη απότομη στροφή στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ «θέτει εν αμφιβόλω μια σειρά από πράγματα που ο κόσμος θεωρούσε απολύτως δεδομένα».

Πηγή: Financial Times