Τη θέση που «της πρέπει», ως γέφυρα συνεργασίας ανάμεσα στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη, διεκδικεί και πάλι η Ελλάδα, μέσα σε συνθήκες πανδημίας και γεωγραφικά διευρυμένης τουρκικής προκλητικότητας, αψηφώντας τις σχεδόν καθημερινές απειλές από την άλλη πλευρά του Αιγαίου.

Λειτουργώντας ως «γέφυρα» λοιπόν, η ελληνική κυβέρνηση διοργάνωσε στην Αθήνα την Πέμπτη 11 Φεβρουαρίου, μόλις λίγα 24ωρα έπειτα από τις επισκέψεις των κ.κ. Μητσοτάκη και Δένδια σε Κύπρο και Ισραήλ, το επονομαζόμενο «Φόρουμ Φιλίας» («Philia Forum»): μια «Συνάντηση Υπουργών Εξωτερικών» με τη συμμετοχή της Αιγύπτου, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Κύπρου, του Μπαχρέιν, της Σαουδικής Αραβίας και της Γαλλίας.

«Δυστυχώς, η ειρήνη στην περιοχή μας απειλείται καθημερινά από ανατρεπτικές και αναθεωρητικές δυνάμεις, που επικαλούνται μάλιστα όχι τη λογική, αλλά τον παραλογισμό», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας μετά το πέρας των εργασιών του φόρουμ, φωτογραφίζοντας ως «απειλή» την Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. «Σκοπός μας είναι να δημιουργήσουμε ένα ανάχωμα στις απειλές, στη βία, στον εξτρεμισμό, στη μισαλλοδοξία, στη διαστρέβλωση της θρησκείας, στον παραλογισμό», συνέχισε ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι οι συμμετέχοντες «δεν σκοπεύουν στη δημιουργία αμυντικής συμμαχίας», παρά μόνο στη διαμόρφωση ενός πλαισίου-υπόβαθρου που θα ευννοεί «τη δημιουργία συνεργειών σε διάφορους τομείς» (οικονομία, ενέργεια, μεταφορές, τουρισμός, πολιτισμός, εκπαίδευση, πολιτική προστασία, διάλογος μεταξύ των θρησκειών) «χωρίς να στρέφεται εναντίον οιουδήποτε». Που θα «τείνει χείρα φιλίας προς όλες τις κατευθύνσεις», θέτοντας ως μόνη προϋπόθεση για τη συνεργασία «τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου και των βασικών αρχών της διεθνούς συμπεριφοράς».

Ηχηρό ως προς τα μηνύματα που στέλνει είναι, ωστόσο, και το κοινό ανακοινωθέν που εξέδωσαν μετά το πέρας της συνάντησής τους οι συμμετέχοντες στο «Φόρουμ Φιλίας», υπογραμμίζοντας την υποχρέωση σεβασμού του διεθνούς δικαίου όπως εκείνο αποτυπώνεται στον καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αλλά και στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Εάν υπάρχει μια χώρα-κατοχική δύναμη που έχει κατ’ επανάληψη παραβιάσει τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (στην Κύπρο) αυτή είναι βέβαια η Τουρκία των Ερντογάν και Μπαχτσελί, η οποία Τουρκία δεν έχει άλλωστε υπογράψει ούτε τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Το μήνυμα που εξέπεμψαν χθες από την Αθήνα οι υπουργοί Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου, Σαουδικής Αραβίας, Εμιράτων, Μπαχρέιν και Γαλλίας απευθύνεται στην Τουρκία, σε μια περίοδο μάλιστα κατά την οποία η τελευταία επιμένει να κινείται εκτός πλαισίου ΟΗΕ, όταν για παράδειγμα μιλάει για δύο κράτη στην Κύπρο ενόψει και της άτυπης πενταμερούς που αναμένεται.

Το εν λόγω μήνυμα «ηχεί» όμως ακόμη δυνατότερα, όταν φέρει τις υπογραφές χωρών όπως είναι η Γαλλία του Εμανουέλ Μακρόν (η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη της ΕΕ), η Αίγυπτος των Σίσι και Σούκρι, και η Σαουδική Αραβία με τον υπουργό Εξωτερικών της οποίας, πρίγκιπα Φάισαλ μπιν Φαρχάν αλ Σαούντ, είχε συνάντηση χθες στο Μέγαρο Μαξίμου, παρουσία του Νίκου Δένδια, ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Το «Φόρουμ Φιλίας» έρχεται – ως concept – να θυμίσει τη «Διάσκεψη της Ρόδου για την Ασφάλεια και Σταθερότητα» που διοργάνωνε το ΥΠΕΞ επί Νίκου Κοτζιά στο Νησί των Ιπποτών. «Η σύγκληση της πρώτης συνάντησης του “Φόρουμ Φιλίας” αποτελεί το επιστέγασμα ενός διπλωματικού μαραθωνίου στον οποίο έχει επιδοθεί το υπουργείο εξωτερικών εδώ και μήνες», σημειώνουν διπλωματικές πηγές.

Αναζωπυρωμένος ο τουρκικός εκνευρισμός

Η Τουρκία των Ερντογάν, Μπαχτσελί, Ακάρ και Τσαβούσογλου είναι σαφές ότι θα αντιδράσει απέναντι σε όσα «φιλικά» έλαβαν χώρα στην ελληνική πρωτεύουσα στις 11 Φεβρουαρίου του 2021, όπως είχε κάνει άλλωστε και τον Μάιο του 2020, καταγγέλλοντας τότε «συμμαχίες του κακού» με αφορμή την Κοινή Διακήρυξη των Υπουργών Εξωτερικών Κύπρου, Αιγύπτου, Γαλλίας, Ελλάδας και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.

«Αναζωπυρωμένος» εδώ και ημέρες, ο τουρκικός εκνευρισμός μπορεί να αποδοθεί σε μια σειρά από αιτίες:

  • στη στάση των ΗΠΑ του Τζο Μπάιντεν που δεν κάνουν πίσω στο θέμα των S-400 όπως θα επιθυμούσε ο Ερντογάν αλλά αντιθέτως εγκαλούν την Άγκυρα και μάλιστα δημόσια (για τη συνεχιζόμενη φυλάκιση του Οσμάν Καβαλά και τις εκρήξεις αυταρχισμού γύρω από το Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου/Boğaziçi),
  • στη στάση του Ισραήλ που επιμένει να ενισχύει τους δεσμούς του με την Ελλάδα (Διεθνές Κέντρο Εκπαιδευτικών Πτήσεων-Elbit, ΕΛΒΟ-Plasan, HERON-1 κ.ά.),
  • στη στάση των Αράβων (Αίγυπτος, Σαουδική Αραβία, Εμιράτα, Μπαχρέιν) που στέλνουν υπουργούς στην Αθήνα,
  • αλλά και στις τουρκικές δημοσκοπήσεις πίσω στο εσωτερικό της γείτονος, που εμφανίζουν το AKP του Ερντογάν στο 37% (από 42,6% που είχε λάβει στις βουλευτικές του 2018) και το MHP του Μπαχτσελί στο 8,9% (από 11,1% που είχε λάβει το 2018).

Το ελληνικό στοίχημα

Για την Ελλάδα, το κρίσιμο στην παρούσα φάση είναι να χτίσει συμμαχίες στη βάση μακροπρόθεσμων σχεδιασμών, πέρα από «ενθουσιασμούς της στιγμής» ή «κινήσεις πανικού» (όπως θεωρούν κάποιοι ότι ήταν η απέλαση του Λίβυου πρέσβη το 2019), εξετάζοντας καλά και σταθμίζοντας τόσο τις δεσμεύσεις που αναλαμβάνει (εάν και όπου αναλάβει δεσμεύσεις, εντός και εκτός των συνόρων), την έκθεση που συνεπάγονται τα όποια ελληνικά ανοίγματα αλλά και τα οφέλη που η ίδια φιλοδοξεί να εξασφαλίσει μέσα από όλες αυτές τις κινήσεις.

Οι εξελίξεις πάντως στην ευρύτερη ελληνική γειτονιά… καλπάζουν, πολύ δε περισσότερο έπειτα από την κίνηση της Σαουδικής Αραβίας να αποκαταστήσει τους δεσμούς της με το Κατάρ και την εκλογή Μπάιντεν. Η Ουάσινγκτον ανακοίνωσε – επί παραδείγματι – πως αποσύρει τη στήριξη που παρείχε υπέρ της Σαουδικής Αραβίας στο πολεμικό μέτωπο της Υεμένης (για να έρθουν έπειτα οι σιίτες αντάρτες Χούτι και να πλήξουν με drones σαουδαραβικούς στόχους). Το Ισραήλ από την άλλη, οδεύει ξανά προς εκλογές (στις 23 Μαρτίου), ενώ στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είχαμε προ ημερών ανασχηματισμό με τον Ανουάρ Γκαργκάς να αποχωρεί από τη θέση του υπουργού Εξωτερικών έπειτα από 13 χρόνια στο συγκεκριμένο πόστο (και τα Εμιράτα να εκπροσωπούνται στο «Φόρουμ Φιλίας» της Αθήνας από την υπουργό Επικρατείας Ριμ αλ Χάσιμι)…