Τελευταία μας επικοινωνία ήταν τη μέρα της γιορτής του, ανήμερα του Ευαγγελισμού. «Προσπαθούμε. Δίνουμε μάχη. Δεν θα μπορέσει να σου μιλήσει». Λόγια της αγαπημένης του Αννας. Τελικά απάντησε με μία αδύναμη φωνή. Ζωήρεψε η φωνή όταν του είπα ότι ακολουθώντας το παράδειγμά του μόλις είχα δωρίσει το προσωπικό μου αρχείο στο Ιδρυμα του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα στη Θεσσαλονίκη. Χάρηκε πολύ.

Πολλοί θα γράψουν και πολλά δικαίως θα γραφτούν για τον στρατευμένο στην υπηρεσία της πατρίδας και της προώθησης των εθνικών μας συμφερόντων κορυφαίο βαλκανιολόγο της Ελλάδος, δρα Ευάγγελο Κωφό. Πρέπει να ήταν ο πρώτος που πάνω από μισό αιώνα δικαίως έφερε αυτόν τον τίτλο. Σήμερα τόσοι και τόσοι διαβάζοντας τα δικά του κυρίως βιβλία έγιναν ειδικοί και βαλκανιολόγοι.

Με βαθιά παιδεία και ευρυμάθεια δεν έκρυβε τη χαρά του:

Πρώτον, για την εκτίμηση και την αναγνώριση στο πρόσωπο και στο έργο του που είχε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Δεύτερον, για την τιμή που του επιφύλαξε προ δεκαετίας η Ακαδημία Αθηνών με τη διάκριση που του απένειμε, αναγνωρίζοντας το συνολικό του έργο. Συχνά εκμυστηρευόταν ότι τη θεωρούσε ως τη σημαντικότερη επιβράβευση της προσφοράς του.

Και την καλύτερη απάντηση, συμπληρώνω, σε κάποιους ελάχιστους άλλωστε. Μικρόψυχα, κυρίως δε ζηλόφθονα με χαρακτηριστική αποτυχία προσπάθησαν να αμφισβητήσουν συγκεκριμένες προτάσεις του Βαγγέλη Κωφού για το Μακεδονικό, τις οποίες με γνώση και παρρησία, εγκαίρως και δημοσίως τεκμηρίωσε και κατέθεσε. Αφορούσαν στην προσφυγή σε σλαβικούς όρους για την ονοματοδοσία της γλώσσας και της εθνότητας των γειτόνων μας. Μακάρι να είχε εισακουσθεί.

Οι δρόμοι μας στο υπουργείο Εξωτερικών είτε ταυτίσθηκαν είτε διασταυρώθηκαν συνεχώς. Τον πρωτοσυνάντησα τη δεκαετία του ’80 σε ένα γραφείο, βιβλιοθήκη συνάμα, του τετάρτου ορόφου του κτιρίου της οδού Ακαδημίας 1 όπου στεγαζόταν η, όχι τόσο της μόδας τότε, Α1 Διεύθυνση Βαλκανικών Υποθέσεων. Αργότερα μεταβαπτίσθηκε σε Α3 Διεύθυνση Ν. Ανατολικής Ευρώπης. Ευελπιστώντας ότι ο εξωστρακισμός των Βαλκανίων από τον τίτλο θα συνέβαλε και στην αντιμετώπιση και –γιατί όχι– στη λύση των ζητημάτων.

Από το γεμάτο βιβλία γραφείο του με τα παλιά μεταλλικά έπιπλα της δεκαετίας του ’60, ο εμπειρογνώμων-πρεσβευτής του υπουργείου Εξωτερικών δρ Ευάγγγελος Κωφός, για πολλά χρόνια μόνος κυριολεκτικά, με υπηρεσιακά σημειώματα προσπαθούσε να αναδείξει τον κίνδυνο της μετάλλαξης της Γιουγκοσλαβίας. Κυρίως όμως τη σοβαρότητα του Μακεδονικού και τις νέες ενοχλητικές και απειλητικές πτυχές και διαστάσεις που ελάμβανε, ιδίως στη μετά Τίτο εποχή.

Το καμπανάκι που χτυπούσε δεν το ακούγαμε. Τουλάχιστον όχι εγκαίρως. Από το 1991, με την έναρξη της αποσύνθεσης της Γιουγκοσλαβίας, όχι μόνο ήλθε στο προσκήνιο, αλλά για δεκαετίες το νέο Μακεδονικό ζήτημα κυριάρχησε. Ο Ευάγγελος Κωφός αποτέλεσε έκτοτε το κεντρικό πρόσωπο το οποίο πολιτικοί, πανεπιστημιακοί και διπλωμάτες ορθώς θεωρούσαμε ως την πλέον έγκυρη και αστείρευτη πηγή γνώσεων και θεμελιωμένων προτάσεων και λύσεων.

Από το 1992 η συνεργασία μας ήταν σταθερή, συνεχής και αδιάλειπτη. Συνεχίστηκε και μετά τη συνταξιοδότηση και αποχώρησή του από το ΥΠΕΞ τον Ιούνιο 1995. Η αποχαιρετιστήρια ομιλία του είχε ψήγματα πικρίας. Εντύπωση μου προκάλεσε ο σεβασμός στο πρόσωπό του και από τους κορυφαίους αξιωματούχους της άλλης πλευράς, όπως διαπίστωσα το 1995 στα Σκόπια.

Πάντοτε ζητούσα τα φώτα και τη συνδρομή του. Βρισκόμαστε στο σπίτι του στο Μαρούσι. Δυστυχώς την τελευταία τριετία λόγω κυρίως της πανδημίας μιλούσαμε μόνο στο τηλέφωνο. Η δημιουργική του προσφορά για την αντιμετώπιση των βαλκανικών ζητημάτων ήταν πολυδιάστατη. Σε συνεργασία κυρίως με τον καθηγητή Θάνο Βερέμη κατέθεσαν εγκαίρως στα μέσα της δεκαετίας του ’90 συγκροτημένες και πρωτοποριακές προτάσεις (Εκδόσεις ΕΛΙΑΜΕΠ) τόσο για τις σχέσεις μας με τον αλβανικό παράγοντα όσο και για το Κόσοβο.

Τρίτη 26 Απριλίου. Αναγνωρίζω το τηλέφωνο. Εφυγε ο Βαγγέλης, λέγει η Αννα. Μαζί της ήταν και η κόρη τους, η Ιλιάνα. Εφυγε ένας μεγάλος Ελληνας, της είπα. Δάσκαλος και μέντοράς μου, όπως άλλωστε δύο τουλάχιστον γενεών διπλωματών.

Τη στιγμή αυτή που γράφω ξεκίνησε το τελευταίο ταξίδι του Ευάγγελου Κωφού προς την Εδεσσα. Τον αποχαιρετίζω με ευγνωμοσύνη.

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Καθημερινή” στις 29 Απριλίου 2022