Στη φωτογραφία ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο κατά την επίσκεψή τους στη βάση της Σούδας.

Η επίσκεψη του Μάικ Πομπέο (27-29 Σεπτεμβρίου) στην Ελλάδα θα μπορούσε, από πολλές απόψεις, να χαρακτηριστεί «ιστορική». Πρόκειται, σε κάθε περίπτωση, για μια επίσκεψη δηλωτική της εν εξελίξει πολυεπίπεδης αναβάθμισης-εμβάθυνσης-διεύρυνσης των ελληνοαμερικανικών δεσμών που όντως φαίνεται να βρίσκονται στο «απόγειό» τους, κι αυτό σε πείσμα της «προσωπικής φιλίας» Τραμπ-Ερντογάν: δείγμα ότι η ελληνοαμερικανική στρατηγική προσέγγιση πρόκειται να συνεχιστεί ακόμη και στην περίπτωση της (απευκταίας) επανεκλογής του Ρεπουμπλικάνου ηγέτη στην προεδρία των ΗΠΑ τον ερχόμενο Νοέμβριο.

Η επίσκεψη Πομπέο που μόλις ολοκληρώθηκε είναι όμως παράλληλα και ενδεικτική όσων έχουν προηγηθεί τα τελευταία χρόνια στο μέτωπο των ελληνοαμερικανικών σχέσεων (έναρξη στρατηγικού διαλόγου, Πρωτόκολλο Τροποποίησης της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδας-ΗΠΑ) αλλά και όσων έπονται… από την Κρήτη και τη βάση της Σούδας έως τη Θεσσαλονίκη, την Αλεξανδρούπολη και την Καβάλα με ενδιάμεσους σταθμούς τη Σύρο (επενδύσεις-ναυπηγεία), την Ελευσίνα (επενδύσεις-ναυπηγεία), τον Σκαραμαγκά (επενδύσεις-ναυπηγεία), τη Λάρισα (αεροπορική βάση – 110 Πτέρυγα μάχης) και το Στεφανοβίκειο Μαγνησίας (βάση ελικοπτέρων), μεταξύ άλλων.

Οι «πρωτιές» Πομπέο

Ο Μάικ Πομπέο είναι ο πρώτος στα χρονικά Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών που επισκέπτεται την Ελλάδα δύο φορές μέσα σε διάστημα μικρότερο του ενός έτους (Οκτώβριος 2019, Σεπτέμβριος 2020). Είναι όμως και ο πρώτος επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ που μεταβαίνει στη Θεσσαλονίκη και από εκεί την Κρήτη, χωρίς όμως να συνδυάσει την έλευσή του στην Ελλάδα με κάποια προηγούμενη ή επακόλουθη επίσκεψη στη γειτονική Τουρκία.

Ενόχληση στην Τουρκία

Ο Αμερικανός ΥΠΕΞ υπενθυμίζεται πως μόλις πριν από τις τρεις εβδομάδες είχε μεταβεί και στην Κύπρο για επαφές με τους κ.κ. Νίκο Αναστασιάδη και Νίκο Χριστοδουλίδη, χωρίς όμως τότε να συναντηθεί εκεί και με την ηγεσία των Τουρκοκυπρίων, προς μεγάλη απογοήτευση της Τουρκίας που επαναφέρει σενάρια διχοτόμησης στον δρόμο προς τις εκλογές που πρόκειται να διεξαχθούν στα κατεχόμενα στις 11 Οκτωβρίου. Ενδεικτικές της τουρκικής ενόχλησης και οι χθεσινές (29 Σεπτεμβρίου) δηλώσεις του εκπροσώπου του κυβερνώντος ισλαμοεθνικιστικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) που κατηγόρησε τον Αμερικανό ΥΠΕΞ πως μεροληπτεί υπέρ Ελλάδας και Κύπρου.

Κρίνοντας πάντως από την ατζέντα των επαφών που είχε ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας στην Ελλάδα και όσα υπεγράφησαν, η επίσκεψη Πομπέο ήρθε να προσθέσει «ένας ακόμα κρίκο στους ισχυρούς δεσμούς Ελλάδας και ΗΠΑ» όπως εκείνοι διαμορφώνονται πια από την έναρξη του ελληνοαμερικανικού Στρατηγικού Διαλόγου τον Δεκέμβριο του 2018 και έπειτα στους τομείς της Άμυνας, των εξοπλιστικών, των επενδύσεων (ναυπηγεία), των προς ιδιωτικοποίηση λιμένων (Αλεξανδρούπολη, Καβάλα), της καινοτομίας και φυσικά της ενέργειας, με την Κρήτη από τη μία πλευρά να διακρίνεται για την στρατηγική της θέση στη Μεσόγειο και τη βόρεια Ελλάδα από την άλλη να ξεχωρίζει ως πύλη εισόδου-κόμβος εφοδιασμού των αμερικανικών στρατευμάτων αλλά και της αμερικανικής ενέργειας προς τα Βαλκάνια και την Ευρώπη.

Σχεδόν 12 μήνες αφότου είχε βρεθεί στην Αθήνα (ήταν Οκτώβριος του 2019) για να υπογράψει τότε μαζί με τον Έλληνα ομόλογό του, Νίκο Δένδια, το Πρωτόκολλο Τροποποίησης της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδας-ΗΠΑ (MDCA), ο Μάικ Πομπέο επέστρεψε. ξεκινώντας αυτήν την φορά την ελληνική «περιοδεία» του από τη Θεσσαλονίκη όπου, ειρήσθω εν παρόδω, «τρέχουν» ήδη επενδύσεις αμερικανικών κολοσσών όπως είναι οι Cisco και Pfizer.

Διεθνές δίκαιο – ExxonMobil – Κρήτη

Νίκος Δένδιας και Μάικ Πομπέο είχαν την ευκαιρία, κατά τη συνάντησή τους στη Θεσσαλονίκη στις 28 Σεπτεμβρίου, να προβούν σε μια υψηλού επιπέδου επισκόπηση του Στρατηγικού Διαλόγου ΗΠΑ-Ελλάδας εν όψει και του Τρίτου γύρου Στρατηγικού Διαλόγου που είναι προγραμματισμένο να διεξαχθεί στην Ουάσιγκτον το 2021. Σε αυτό το πλαίσιο και με το βλέμμα στραμμένο προς την Τουρκία και το παράνομο μνημόνιο Ερντογάν-GNA, οι δύο πλευρές «επιβεβαίωσαν», όπως σημειώνεται και στη σχετική κοινή δήλωση, «την πεποίθησή τους ότι ζητήματα θαλασσίων οριοθετήσεων πρέπει να επιλύονται ειρηνικά σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο», υπογραμμίζοντας παράλληλα και τη «συμμετοχή της (σ.σ. αμερικανικής) ExxonMobil σε συνεργασία με την (σ.σ. γαλλική) ΤΟΤΑL και τα ΕΛΠΕ στη διεξαγωγή υπεράκτιων ερευνών σε οικόπεδα στα ανοικτά της Κρήτης».

Κατά το πέρασμά του από τη Θεσσαλονίκη, ο Μάικ Πομπέο συναντήθηκε και με τον υπουργό Ανάπτυξης Άδωνι Γεωργιάδη με τον οποίο υπέγραψαν συμφωνία που θέτει επισήμως τις βάσεις για την επικαιροποιημένη συνεργασία Ελλάδας-ΗΠΑ στον τομέα της της επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας, παρουσία μάλιστα και του ελληνικής καταγωγής νέου υφυπουργού Άμυνας των ΗΠΑ, Μάικλ Κράτσιος.

Την ίδια ημέρα, στα γραφεία του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ) στη Θεσσαλονίκη, θα πραγματοποιείτο ωστόσο και άλλη μια συνάντηση «κομβικής» σημασίας για τις ενεργειακές εξελίξεις στα Βαλκάνια, με τη συμμετοχή σειράς κορυφαίων υπουργών από τις ΗΠΑ (Μάικ Πομπέο, Φράνσις Φάνον, Φίλιπ Ρίκερ), την Ελλάδα (Κωστής Χατζηδάκης, Κώστας Φραγκογιάννης) και τη Βόρεια Μακεδονία (Λιούπκο Νικολόφσκι, Φατμίρ Μπιτίτσι, Κρέσνικ Μπετέκσι), καθώς και σειράς επιχειρηματικών παραγόντων-επενδυτών (ΔΕΠΑ, ΔΕΣΦΑ, ΕΛΠΕ, ONEX, Black Summit Financial Group).

Τα πέντε κομβικά ενεργειακά πρότζεκτ

Παίρνοντας τον λόγο, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης ξεχώρισε «τα πέντε μεγάλα έργα» που πρόκειται, με τις ευλογίες της Ουάσιγκτον, να «κάνουν την Ελλάδα ενεργειακό κόμβο στην περιοχή των Βαλκανίων προωθώντας παράλληλα την διαφοροποίηση των πηγών και των οδεύσεων ενέργειας», προς μια κατεύθυνση απεξάρτησης από τα όποια – ρωσικά ή άλλα – μονοπώλια, κάτι που αποτελεί άλλωστε προτεραιότητα όχι μόνο για τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο λόγος, συγκεκριμένα, για:

  • Τον Διαδριατικό Αγωγό Φυσικού Αερίου TAP (που «αναμένεται να τεθεί σε πλήρη εμπορική λειτουργία μέσα στους επόμενους μήνες», όπως σημείωσε ο αρμόδιος υπουργός)
  • Τον Διασυνδετήριο Αγωγό Ελλάδας-Βουλγαρίας IGB (που αναμένεται να έχει τεθεί σε πλήρη λειτουργία έως τα τέλη του 2021)
  • Τον πλωτό τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου FSRU, η τελική επενδυτική απόφαση για τον οποίο αναμένεται μέσα στο επόμενο πεντάμηνο, με την προοπτική εκείνος να έχει ξεκινήσει να λειτουργεί πριν από τα μέσα του 2023
  • Τον διασυνδετήριο αγωγό φυσικού αερίου Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας που δεν έχει ακόμη περάσει το στάδιο των pre-feed studies
  • Και την αναβάθμιση του υφιστάμενου αγωγού πετρελαίου μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας

Ιδιωτικοποιήσεις λιμένων και ναυπηγεία

Προκειμένου να συμπληρωθεί η εικόνα, θα μπορούσε κανείς να προσθέσει και τις αμερικανικές εξαγωγές Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου-LNG προς την Ελλάδα που έχουν αυξηθεί σημαντικά (σημαντική είναι και η αύξηση των αμερικανικών εξαγωγών LNG προς την Τουρκία) όπως άλλωστε και τις αμερικανικές επενδύσεις στον εν Ελλάδι κλάδο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας που αναμένονται. Μέσα σε όλα αυτά, υπενθυμίζεται πως υπάρχει αμερικανικό ενδιαφέρον και για ιδιωτικοποιήσεις λιμένων (Αλεξανδρούπολη, Καβάλα) καθώς και για επενδύσεις στα ναυπηγεία Ελευσίνας και Σκαραμαγκά, στα πρότυπα της επιτυχούς επένδυσης που ήδη «τρέχει» η αμερικανική ONEX Shipyards στη Σύρο (Νεώριο) αρχής γενομένης από το 2018.

Δεν είναι, ωστόσο, μόνο το ενεργειακό-επενδυτικό αποτύπωμα των ΗΠΑ στην Ελλάδα που επεκτείνεται αποκτώντας παράλληλα βαθύτερες ρίζες, αλλά και το στρατιωτικό-αμυντικό αποτύπωμα που ακολουθεί μια ανάλογη τροχιά όπως προκύπτει μέσα από την επικαιροποιημένη MDCA (που αναμένεται να ανανεωθεί για άλλο ένα έτος μέσα στις επόμενες ημέρες) αλλά και από όσα ανακοινώθηκαν κατά την επίσκεψη του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών στην Κρήτη στις 29 Σεπτεμβρίου.

Το USS Hershel «Woody» Williams στη Σούδα

Στο πλαίσιο της συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε χθες (29 Σεπτεμβρίου) μαζί με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη από την Κρήτη και την 115 Πτέρυγα Μάχης της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας, ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακοίνωσε τον μόνιμο ελλιμενισμό του αμερικανικού ελικοπτεροφόρου USS Hershel «Woody» Williams στη Σούδα, υπογραμμίζοντας μάλιστα ότι πρόκειται για μια «στρατηγικής σημασίας» κίνηση εκ μέρους των ΗΠΑ, σε μια «στρατηγική θέση» όπως είναι εκείνη της Σούδας.

Με την έλευση της εν λόγω, τεραστίων διαστάσεων είναι η αλήθεια, πλωτής αμερικανικής πλατφόρμας απογείωσης ελικοπτέρων και drone, οι επιχειρησιακές δυνατότητες των Αμερικανών στη Σούδα ενισχύονται, με ό,τι θα μπορούσε να συνεπάγεται κάτι τέτοιο και για την αμερικανική παρουσία ευρύτερα στην Ανατολική Μεσόγειο, δεδομένου ότι η Σούδα βρίσκεται σε «απόσταση αναπνοής» και από τις θαλάσσιες ζώνες του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου.

Το ζητούμενο, βέβαια, σε κάθε περίπτωση για την ελληνική πλευρά θα πρέπει να είναι και η εξασφάλιση «αντισταθμιστικών» οφελών, μέσα από την ανάπτυξη για παράδειγμα υποδομών και την αξιοποίηση ρυθμίσεων, υλικών ή κονδυλίων των οποίων χρήση θα μπορούσε να κάνει και η Ελλάδα.

Ναύσταθμος στην Κρήτη

Κατά την τοποθέτησή του στη συνεδρίαση της Διαρκούς Επιτροπής Εθνικής Αμύνης και Εξωτερικών Υποθέσεων στη Βουλή στις 28 Σεπτεμβρίου, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος αναφέρθηκε στην ανάπτυξη ενός «πλήρως οργανωμένου και λειτουργικού (σ.σ. ελληνικού) Ναυστάθμου στην Κρήτη, ικανού να υποστηρίξει σε μόνιμη βάση και όχι περιστασιακά μονάδες, πλοία επιφανείας και υποβρύχια του Πολεμικού Ναυτικού» στα πρότυπα του Ναυστάθμου Σαλαμίνος, σε ένα έργο κοινώς που αναμένεται να επιτευχθεί «μέσα από την αναβάθμιση των εγκαταστάσεων της Σούδας».

«Η αναβαθμισμένη Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδας-Αμερικής απλώνει τη δράση της και στο χώρο της αμυντικής βιομηχανίας μας με αιχμή τον εκσυγχρονισμό των 84 F-16 μας σε Viper. Αλλά και με κοινά προγράμματα και με κοινές, πολύ σημαντικές κοινές επενδύσεις σε ελληνικά ναυπηγεία», θα δήλωνε από την πλευρά του ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατά την επίσκεψη που πραγματοποίησε στις 29 Σεπτεμβρίου στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις της Βάσης της Σούδας μαζί με τον Αμερικανό ΥΠΕΞ. Παράλληλα βέβαια, αξίζει να σημειωθεί πως η αμερικανική πλευρά έχει εκδηλώσει «έντονο ενδιαφέρον» τόσο για τη ναυπήγηση τεσσάρων νέων φρεγατών πολλαπλού ρόλου (MMCS) όσο και για την παράλληλη αναβάθμιση των τεσσάρων φρεγατών τύπου ΜΕΚΟ, όπως σημείωνε σε δημοσίευμά της προ ημερών και η εφημερίδα Καθημερινή.

Επόμενες επαφές

Οι επαφές Κορυφής πάντως συνεχίζονται για την ελληνική πλευρά στον δρόμο προς την αναβληθείσα έκτακτη ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής της 1-2 Οκτωβρίου, με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να υποδέχεται σήμερα (30 Σεπτεμβρίου) τους ηγέτες της Αυστρίας, της Ολλανδίας και της Δανίας στην Αθήνα, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας μεταβαίνει στην Κύπρο όπου πρόκειται να έχει επαφές με τον ομόλογό του της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκο Χριστοδουλίδη, επαφές με θέμα τον συντονισμό Ελλάδας-Κύπρου ενόψει και του επικείμενου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.