Στη φωτογραφία: Η Ελλάδα είναι πανίσχυρη αμυντικά, με καλές οικονομικές επιδόσεις, ανθεκτικότητα και πρωτοφανή δημοκρατική σταθερότητα, ενώ διαθέτουμε και ισχυρές συνεργασίες, συμπράξεις και συμμαχίες που δεν εξαντλούνται μόνο στη ρήτρα αμοιβαίας στρατιωτικής συνδρομής.

Σαν διπλωμάτης, κυρίως όμως με την κορυφαία  ιδιότητα   του πολίτη-κύτταρου της οργανωμένης δημοκρατικής πολιτείας, στη  γνώση και στη σοφία  των λίγων αναζητώ την άριστη επιλογή και απάντηση. Οι βαριές συνεχείς επετειακές  χρονιές  2020-2023 μας υπενθυμίζουν, αναγκαστικά, τις διαχρονικές υποθήκες και παρακαταθήκες της ιστορίας: Θερμοπύλες, Σαλαμίνα, Πλαταιές, Επανάσταση του 1821, Συνθήκη των Σεβρών, Συνθήκη των Βερσαλλιών, Ελληνικό Εκστρατευτικό Σώμα στην Ιωνική και Αιολική Γη, πολιτικά, διπλωματικά και επιχειρησιακά λάθη μας, διχασμός, καταστροφή, προσφυγιά, Συνθήκη της Λωζάννης. Επίσης, τα 60χρονα  των Συνθηκών  Ζυρίχης και Λονδίνου (Κύπρος).

Αφορμές κυρίως όμως ευκαιρίες για ενδοσκόπηση και στοχασμό.

Ο Ηρόδοτος, στις Ιστορίες του, γράφει για την αρετή των Ελλήνων στην ειρήνη και στον πόλεμο. Είναι ο πρώτος που καταγράφει το -διαχρονικά επίκαιρο- δίλημμα των εξ ανατολών εισβολέων «γη και ύδωρ  ή εξανδραποδισμός και καταστροφή». Επίκαιροι  είναι και οι διάλογοι του Δημάρατου με τον Ξέρξη  κατά την  καταστρεπτική, για το βασίλειο των Περσών, εκστρατεία κατά της Ελλάδος το 480 π.Χ. Περιορίζομαι στη  γνωστή  προειδοποίηση  του αυτοεξόριστου, στην αυλή των Αχαιμενιδών, βασιλιά της Σπάρτης  ότι «…σε καμία περίπτωση (οι Έλληνες) δεν θα δεχθούν  μηνύματα που σημαίνουν υποδούλωση της Ελλάδας…(Πολύμνια, 101-103)».

Ο κορυφαίος του σοφιστικού διαφωτισμού, ο Πρωταγόρας, στο γραπτό του “Αλήθεια η Καταβάλλοντες”  έβαλε τον άνθρωπο  στο κέντρο  του φιλοσοφικού του προβληματισμού :“πάντων χρημάτων μέτρον έστιν άνθρωπος, των μεν όντων ως έστιν, των δε ουκ όντων ως ουκ εστίν” (όλα καθορίζονται από τον άνθρωπο, πραγματική υπόσταση έχουν όσα βλέπει και όσα πιάνει). Από τη δική του πλευρά, ο  Εφέσιος Ηράκλειτος, θεωρούμενος και ως  ο «σκοτεινός» φιλόσοφος, έγραφε (Περί Φύσεως) ότι ο «πόλεμος πάντων μέν πατήρ ἐστι…». Δηλαδή ο πόλεμος είναι ο πατέρας των πάντων και ο βασιλιάς των πάντων.

Έχοντας μελετήσει και τον Πλάτωνα, ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ εύστοχα κήρυττε ότι «Ειρήνη δεν είναι η απουσία πολέμου, αλλά η επικράτηση του Δικαίου».

Ασφαλώς, το μέτρο των πραγμάτων θα  έπρεπε να είναι η ειρήνη. Ειρήνη  δεν σημαίνει μόνο αποφυγή του πολέμου ή αποτροπή   στρατιωτικής αναμέτρησης. Έχοντας   μελετήσει και τον Πλάτωνα, ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ εύστοχα κήρυττε  ότι «Ειρήνη δεν είναι η απουσία πολέμου, αλλά  η επικράτηση του Δικαίου».  Αυτή είναι η δική μας επιθυμητή ειρήνη, αυτήν  επιδιώκουμε. Ειρηνική επίλυση των διαφορών βασισμένη στο Διεθνές Δίκαιο. Ειρήνη όμως δεν εξασφαλίζεται  ούτε με  υποταγή μήτε με επαχθείς όρους. Η  διαπραγμάτευση προϋποθέτει ισοζύγιο ισχύος. Ισοδύναμα μέρη.

Διδάγματα των κρίσεων

Η μεταπολιτευτική ιστορία μας διδάσκει ότι, σε τέσσερις περιπτώσεις  (Αύγουστος 1976, Μάρτιος 1987, Ιανουάριος 1996, Αύγουστος 2020) και επί τεσσάρων διαφορετικών κυβερνήσεων, διατηρήσαμε την ειρήνη. Τον «μη πόλεμο» καλύτερα. Εν τούτοις, εξακολουθεί να γίνεται  κριτική για το περιεχόμενο των όρων διατήρησης της ειρήνης  ή της μη πολεμικής σύγκρουσης: το 1976 (Πρωτόκολλο  της Βέρνης), το 1987 (Νταβός- mea culpa),  το 1996 (Ίμια και Κοινό Ανακοινωθέν Μαδρίτης). Άδικη, κατά  τους  κυβερνώντες, επιβεβλημένη για τους επικριτές τους στην  αντιπολίτευση. Υπήρξαν, προφανώς, και μετά το 1996 κάποιες άτυπες προφορικές  συνεννοήσεις. Θεωρήσαμε ότι εξασφάλιζαν την ειρήνη.

Παρά τα όσα έχουν εν τω μεταξύ αποδειχθεί για τη φύση, την  αμεσότητα, τον υβριδικό και συμβατικό  χαρακτήρα των επιθετικών δράσεων και το μέγεθος της απειλής -26 χρόνια μετά τη στρατιωτικοποιημένη κρίση των Ιμίων- ο θεσμικός συντονισμός   της πολιτικής εθνικής ασφαλείας, με τη σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας για να πλαισιώνει τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας του Πρωθυπουργού, δεν περιλαμβανόταν στο αρχικό σχεδιάγραμμα και χρονοδιάγραμμα του επιτελικού κράτους. Παρά ταύτα, το σύστημα λειτούργησε, για πολλούς από μας, περίφημα   κατά την υποδειγματική πατριωτική αντίδραση στον Έβρο (Μάρτιος 2022) και στο Αιγαίο λίγους μήνες αργότερα. Η  διαπίστωση αυτή δεν αναιρεί εν τούτοις  την  σημασία της πρώτης.

Η μεταπολιτευτική ιστορία μας διδάσκει ότι, σε τέσσερις περιπτώσεις (Αύγουστος 1976, Μάρτιος 1987, Ιανουάριος 1996, Αύγουστος 2020) και επί τεσσάρων διαφορετικών κυβερνήσεων, διατηρήσαμε την ειρήνη ή τον «μη πόλεμο» καλύτερα.

Οι στόχοι της Τουρκίας

Στόχος της Τουρκίας, του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δεν είναι η εξασφάλιση των όρων μίας  έντιμης ειρήνης –όπως την προσδιόριζε  ο Ελευθέριος Βενιζέλος- που θα διασφαλίζει  τις σχέσεις καλής γειτονίας και  συνεργασίας με την Ελλάδα. Στόχος του είναι η «προσαρμογή» της Ελλάδος στους όρους του παιχνιδιού της Τουρκίας. Ανεξαρτήτως των εκλογών στην Τουρκία, δεν έχει βραχυπρόθεσμο χαρακτήρα. Δεν υπαγορεύεται  καν αποκλειστικά  από τις υποθαλάσσιες πηγές πλούτου. Στοχεύει  μετά τη νέα, κατά δήλωσή του, κατάργηση της Συνθήκης των Σεβρών το 2020, να αντικαταστήσει στην πράξη και τη Συνθήκη της Λωζάννης το 2023. Εδώ και χρόνια, η Άγκυρα συστηματικά την  υπονομεύει και μονομερώς αναθεωρεί.

Αν  σήμερα δρομολογηθεί μία διαδικασία, δεν θα είναι μία νέα προσωρινή  διευθέτηση με όρους  ειρήνης ή «μη πολέμου». Θα αποτελέσει, για την Τουρκία, την  αφετηρία  και τη βάση επιβολής του πλαισίου συμβίωσής μας που θα υποκαταστήσει, εθιμικώς,  τους όρους της Λωζάννης. Μας το υπενθυμίζει, σήμερα, και η ολοένα διευρυνόμενη τουρκική ημερήσια  διάταξη. Τη γνωρίζουμε άλλωστε στο σύνολό της. Εδώ και δεκαετίες, η θεματική των διεκδικήσεων αναγράφεται στην επίσημη ιστοσελίδα του τουρκικού ΥΠΕΞ. Τίθεται επίσημα και δημόσια, καθαρά και με περισσή σαφήνεια, από την  Άγκυρα ως βάση του «Διαλόγου» και πλαίσιο μίας  «λύσης πακέτου».

Η  Άγκυρα στοχεύει  ταυτόχρονα στον εκφοβισμό και στον κλονισμό της εμπιστοσύνης των  Ελλήνων πολιτών στην Πολιτεία και στους πολιτικούς της. Το ζήσαμε με τον Έβρο. Έχει αναλογιστεί κανείς πώς θα ήταν η Ελλάδα και η θέση της στην Ευρωπαϊκή Ένωση αν η Τουρκία  είχε  πετύχει το σκοπό της; Συνειδητοποιούμε συνεχώς ότι  δεν μπορούμε  να υπολογίζουμε  στη φερεγγυότητα, συνέπεια, αξιοπιστία και εχεμύθεια της άλλης πλευράς. Στοιχεία, απαραίτητα, κάθε εποικοδομητικού διπλωματικού  διαλόγου.

Καλό μεν είναι να συζητούμε νέα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, καλύτερα όμως να επισημαίνουμε την ελλειμματική και ελλειπτική εφαρμογή από την Τουρκία των αρχικών Μ.Ο.Ε. που είχαν  συμφωνηθεί το 1988 (Κάρολος  Παπούλιας-Μεσούτ Γιλμάζ). Χρήσιμα  τα Μέτρα, χρησιμότερη όμως  η εφαρμογή τους.

Στη στάση μας απέναντι στη Τουρκία η ενότητα, η ενότητα στην πολιτική και των πολιτικών είναι αυτοσκοπός. Σπάνια  η αυτοπεποίθηση και η  αποφασιστικότητα μας  ήταν στο σημερινό επίπεδο. Η διαχρονική  πολιτική κατευνασμού, που ερμήνευε  η Τουρκία ότι επέλεγε η Ελλάδα, την οδήγησε σε εσφαλμένες εκτιμήσεις.

Τώρα, η Άγκυρα μας προσάπτει υπερβολική αντίδραση και φιλοπόλεμες διαθέσεις. Σήμερα, μόνο η σταθερή, πειστική και αξιόπιστη ενίσχυση των αποτρεπτικών μας δυνατοτήτων μπορεί να συνεισφέρει αποτελεσματικά στην αναγκαία και αναντικατάστατη διπλωματία προς  ειρηνική επίλυση των διαφορών. Προέχει το συνταγματικό και ηθικό -γραφτό και άγραφο-  καθήκον να διαφυλάξουμε την εθνική μας κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα.

Περίπου εννέα μήνες μετά την τελευταία συνάντησή του με τον πρωθυπουργό Κυρ. Μητσοτάκη στην Κωνσταντινούπολη, είναι σαφές ότι στόχος του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν είναι η εξασφάλιση των όρων μίας έντιμης ειρήνης, αλλά η «προσαρμογή» της Ελλάδος στους όρους του παιχνιδιού της Τουρκίας. Αν σήμερα δρομολογηθεί μία διαδικασία, δεν θα είναι μία νέα προσωρινή διευθέτηση με όρους ειρήνης ή «μη πολέμου», αλλά η αφετηρία και βάση επιβολής του πλαισίου συμβίωσής μας που θα υποκαταστήσει, εθιμικώς, τους όρους της Λωζάννης.

Το μήνυμα όλης της Ελλάδας

Εδώ και πολύ καιρό, κυριαρχεί στην Τουρκία η Ύβρις και βραδυπορούν η Κάθαρσις και η Νέμεσις.

Ποιο, αλήθεια, μήνυμα θέλει να περάσει η Ελλάδα -όλη η Ελλάδα θέλω να πιστεύω- στην τουρκική ηγεσία, στο τουρκικό πολιτικό κατεστημένο, στην τουρκική κοινή γνώμη; Συνοψίζεται στη φράση «δεν μας διαβάζατε σωστά». Θα μπορούσα να σημειώσω ενδεικτικά και μόνο :

– α) H  προσήλωση στο  Διεθνές  Δίκαιο, στις διεθνείς συνθήκες, στις αρχές του Χάρτη του ΟΗΕ και στο ευρωπαϊκό νομικό και πολιτικό κεκτημένο δεν είναι αδυναμία. Είναι δύναμη. Η επιμονή  στην πολιτική των χαμηλών τόνων απέναντι στις καθημερινές προκλήσεις και την ύβρη δεν είναι αδυναμία. Είναι δύναμη.

– β) Λάθος είναι, αν ερμηνεύατε, επί τόσο καιρό, την πολιτισμική ανωτερότητα της πολιτικής μας ως κατευναστική, ως ενδεικτική  αδυναμίας ή υποχωρητικότητας.

– γ) Λάθος, να θεωρείτε σαν αδυναμία την απουσία υψηλών τόνων στους πρωτοφανείς επίσημους  προσβλητικούς χαρακτηρισμούς  (ακόμη και από τον ίδιο τον Πρόεδρο σας) κατά της Ελλάδος, κατά  των Ελλήνων, κατά των πολιτικών της ηγετών, του Πρωθυπουργού και του υπουργού Εξωτερικών συμπεριλαμβανομένων.

– δ) Λάθος,  ολέθριο, να θεωρείτε την Ελλάδα αδύναμη, επειδή είναι πολιτισμικά φιλειρηνική.

– ε) Λάθος να ερμηνεύετε τη διαχρονική, εντός των τειχών της πόλης μας, πολυφωνία και κριτική -δείγμα ώριμης δημοκρατίας- σαν αδυναμία ή ακόμη και σαν ένδειξη  κατανόησης στις θέσεις σας.

– στ) Λάθος, διότι αυτή η αρθρογραφία, που σε σας θεωρείται  προδοσία και τιμωρείται με φυλακή, σε μας είναι δημοκρατικό προνόμιο και συνταγματικό κεκτημένο.

Λοιπόν, ναι, αγαπητοί Τούρκοι γείτονες, διαφέρουμε. Γι’ αυτό δεν μας διαβάζετε σωστά.

Καλό είναι να συζητούμε νέα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, αλλά ακόμα καλύτερα να επισημαίνουμε την ελλειμματική και ελλειπτική εφαρμογή, από την Τουρκία, των αρχικών Μ.Ο.Ε. που είχαν συμφωνηθεί το 1988 από τους τότε υπουργούς Εξωτερικών Κάρολο Παπούλια και Μεσούτ Γιλμάζ. Στις φωτογραφίες, του Ιουνίου 1988, ο Έλληνας υπουργός κατά την υποδοχή του Τούρκου ομολόγου του, στον τότε διεθνή αερολιμένα Ελληνικού, και οι συνομιλίες των αντιπροσωπειών των δύο χωρών, υπό τους πρωθυπουργούς Αντ. Παπανδρέου και Τ. Οζάλ στον «Αστέρα» Βουλιαγμένης.

Η αλαζονική, επιθετική και αυτο-υπερτιμημένη Τουρκία υποτιμά την Ελλάδα. Όπως έπραξε τον Μάρτιο του 2020 στον Έβρο. «Αν πέσει η Ελλάδα θα πέσει και η Ευρώπη». Τα λόγια  του Ξέρξη (Ηρόδοτος, Πολύμνια 8-9) επαναλήφθηκαν. Τα σχέδια του Προέδρου της Τουρκίας, όπως παλιότερα του Ξέρξη, προσέκρουσαν στην ισχυρή  βούληση της πολιτικής ηγεσίας, στην ομόθυμη  στάση των  πολιτικών αρχηγών και στις πραγματικές  επιχειρησιακές δυνατότητες της Ελλάδος. Πάρα τις αχρείαστες υποσημειώσεις και αστερίσκους. Η υβριδική τουρκική επίθεση παραβίασης των χερσαίων μας συνόρων απέτυχε.

Το καλοκαίρι του 2020, ο Πρόεδρος  της Τουρκίας μετέφερε την  επιθετική  δράση -πρωτοφανή σε ένταση και διάρκεια- σε καθαρά επιχειρησιακό πεδίο στο Αιγαίο. Η Ελλάδα αντιπαρατάχθηκε, με επιτυχία, στο αεροναυτικό πεδίο. Είχε το πλεονέκτημα  σε συγκεκριμένες  επιχειρησιακές πτυχές. Το μήνυμα της Πολιτείας μας ήταν καθαρό. Θέλουμε την ειρήνη. Είμαστε όμως έτοιμοι, αν απαιτηθεί, για σύγκρουση. Το  ζωτικό συμφέρον, το υψηλό ηθικό και τα πατριωτικά κίνητρα (ο Παιάνας της Σαλαμίνας στους Πέρσες του Αισχύλου) απέναντι στην  ψευδαίσθηση της αλαζονείας και της  αριθμητικής υπεροχής.

Τέσσερα ερωτήματα

Υπάρχουν τέσσερα, υπαρξιακά για την Ελλάδα, ερωτήματα:

  • – α) Ποια  θα ήταν η πολιτική και κοινωνική κατάσταση στην Ελλάδα, αν το Μάρτιο  του 2020 είχε πέσει ο Έβρος;
  • – β) Θα μπορούσε  να σταθεί όρθια η Ελλάδα και η κυβέρνησή της,  αν χιλιάδες πρόσφυγες, μετανάστες και πάσης άλλης κατηγορίας φυγάδες, προωθημένοι επίσημα, μαζικά και οργανωμένα από τις Αρχές της Τουρκίας, παραβίαζαν βίαια τα χερσαία σύνορα της Ελλάδος;
  • – γ) Ποια αλήθεια θα ήταν η αξία, η σημασία και η θέση της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ΝΑΤΟ αν δεν μπορεί να υπερασπισθεί, όπως οφείλει, τα σύνορά της; Απαξίωση και περιφρόνηση από εταίρους και συμμάχους. Οίκτος, στην καλύτερη περίπτωση.
  • δ) Ποια, επίσης, θα ήταν η ισορροπία ισχύος με την Τουρκία αν είχε πέσει ο Έβρος;

Η Τουρκία ήθελε να προκαλέσει:

  • α) Πολιτική κρίση, ανεπανόρθωτο ίσως κλονισμό της Ελλάδος, αστάθεια διάρκειας και με ανατροπή της ελληνικής κυβέρνησης 250 μέρες μετά τις εθνικές εκλογές του 2019.
  • β) Επικράτηση της ψυχολογίας του αδύνατου απέναντι στην Τουρκία, ανυποληψία και βαθιά κρίση στις σχέσεις μας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ.
  • γ) Ταπείνωση και απαξίωση στα μάτια των Βαλκάνιων γειτόνων μας, οι οποίοι προσπαθούν με επιτυχία  να κρατήσουν απροσπέλαστα τα σύνορά τους.

Ο Πρόεδρος Ερντογάν  οξύνει τις προσβλητικές επιθέσεις του. Μας καλεί τώρα να αλλάξουμε κυβέρνηση, παραβιάζοντας και ως προς την διάσταση αυτή  το άρθρο 2, παράγραφο 4, του Χάρτη του ΟΗΕ.

Η αλαζονική, επιθετική και αυτο-υπερτιμημένη Τουρκία υποτιμά την Ελλάδα, όπως έπραξε και το Μάρτιο του 2020 στον Έβρο, όταν τα σχέδια του κ. Ρ.Τ. Ερντογάν προσέκρουσαν στην ισχυρή βούληση της πολιτικής ηγεσίας, στην ομόθυμη στάση των πολιτικών αρχηγών και στις πραγματικές επιχειρησιακές δυνατότητες της χώρας.

Πώς όμως θα συμπεριφερόταν μια βολική -για τον πρόεδρο της Τουρκίας- κυβέρνηση; Να μερικές χαρακτηριστικές μεν, υποθετικές  δε ενέργειες της:

  • α) Θα άνοιγε τα ευρωπαϊκά σύνορα στον Έβρο, καλωσορίζοντας όποιον ήθελε να τα καταργήσει υπό την προστατευτική ομπρέλα της τουρκικής Στρατοχωροφυλακής. Θα απέσυρε την Ακτοφυλακή και τις δυνάμεις του Λιμενικού που επιτηρούν τα θαλάσσια σύνορά μας στο Αιγαίο, διευκολύνοντας έτσι την παράνομη διακίνηση κάθε κατηγορίας προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα. Συμπράττοντας, συνειδητά, με το κράτος-παρακράτος της Τουρκίας και τους προστατευόμενους  διακινητές.
  • β) Θα «πάγωνε» τους -ήδη από 12ετίας καθυστερημένους- εξοπλισμούς, τον εκσυγχρονισμό και την αναδιάρθρωση των Ενόπλων Δυνάμεων. Θα ματαίωνε νέες παραγγελίες οπλικών συστημάτων και θα «συμβουλευόταν» την Τουρκία πριν προχωρήσει σε προμήθεια νέων αεροσκαφών και ναυτικών μονάδων.
  • γ) Δεν θα υπέγραφε και θα καταψήφιζε στη Βουλή των Ελλήνων διμερείς συμφωνίες στρατηγικού χαρακτήρα με τη Γαλλία και τις ΗΠΑ, που ενισχύουν την άμυνα και τη στρατιωτική και πολιτική αποτροπή της Ελλάδος. Επίσης, συμφωνίες που αναβαθμίζουν γεωστρατηγικά ελληνικά λιμάνια (Αλεξανδρούπολη).
  • – δ) Θα σταματούσε τη διεθνή ενημέρωση για τις εχθρικές ενέργειες της Τουρκίας. Θα απέρριπτε κάθε πρόταση συνάντησης με τον Αμερικανό πρόεδρο στο Λευκό Οίκο. Δεν θα επιζητούσε τη φραστική έστω αλληλεγγύη Ευρωπαίων εταίρων της για να μην ενοχληθεί η Τουρκία.

Όμως, δεν πρόκειται να υπάρξει κυβέρνηση στην Ελλάδα που να ανταποκριθεί στα θελήματά της Τουρκίας και των κυβερνητών της!

Η παρούσα κατάσταση

Η τουρκική απειλή είναι στρατιωτική, άμεση και πραγματική. Επιδιώκει:

– τη  βίαια, με πόλεμο αν απαιτηθεί, μεταβολή του εδαφικού καθεστώτος της Ελλάδος,

– τη μεταβολή των όρων της ελληνικής κυριαρχίας στα νησιωτικά  συμπλέγματα  του Αιγαίου Πελάγους και

-τον  περιορισμό και την καταστρατήγηση  των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων στο Αιγαίο Πέλαγος και στη ΝΑ Μεσόγειο.

Κυριαρχούν, σήμερα, στην Άγκυρα η εχθρική προπαγάνδα, οι πράξεις  αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας και το σκηνικό  προσβολής των ελληνικών συνόρων.

Το δόγμα εθνικής ασφάλειας απέναντι στην  ασύμμετρη  επίθεση  στον Έβρο διατυπώθηκε καθαρά στην Κυβερνητική Δήλωση της 2ας Μαρτίου 2020. Είναι το δόγμα του Έβρου. Χρήσιμο είναι να  επαναδιατυπωθεί, τώρα, απέναντι στις συμβατικές  επιθετικές προκλήσεις της Τουρκίας.

Ταυτόχρονα, λάθος ιστορικό είναι να αγνοήσουμε τη διχόνοια. Πριν από εκατό χρόνια, ο Διχασμός προκάλεσε ή επιτάχυνε τη διάσπαση, την ήττα, την καταστροφή και την τραγωδία του  1922. Ηττηθήκαμε μόνοι μας, προτού νικηθούμε στο πεδίο.

Σήμερα, το ευκαιριακό, το κομματικό και το μερικό (συχνά ακόμη και εντός της Βουλής των Ελλήνων) δείχνουν να προτάσσονται  του όλου, του εθνικού, του μεγάλου. Δυστυχώς.

Δεν ελκύει η εικόνα μιας χώρας καθηλωμένης σε κομματικά χαρακώματα ενώπιον του ορόσημου των εθνικών εκλογών του 2023. Η πολιτική συνεννόηση -βασικός πολλαπλασιαστής ισχύος- δεν μπορεί σήμερα να εμφανίζεται άτολμη, δειλή και περιστασιακή, όπως π.χ. στην ετήσια δεξίωση για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στο Προεδρικό Μέγαρο. Οι καιροί επιβάλλουν να είναι ισχυρή, πειστική και δεδηλωμένη.

Αμυντικά πανίσχυρη είναι η Ελλάδα, με καλές οικονομικές επιδόσεις, ανθεκτικότητα και πρωτοφανή δημοκρατική σταθερότητα, παρά την καθημερινή μας γκρίνια. Έχουμε ισχυρές συνεργασίες, συμπράξεις και συμμαχίες που δεν εξαντλούνται μόνο στην  ρήτρα αμοιβαίας στρατιωτικής  συνδρομής.

Δεν ελκύει  όμως η εικόνα μιας χώρας καθηλωμένης σε κομματικά χαρακώματα ενώπιον του ορόσημου των εθνικών εκλογών του 2023. Η πολιτική συνεννόηση -βασικός πολλαπλασιαστής ισχύος- δεν μπορεί σήμερα να εμφανίζεται άτολμη, δειλή και περιστασιακή. Οι καιροί επιβάλλουν να είναι ισχυρή, πειστική, δεδηλωμένη. Χωρίς υποσημειώσεις και αστερίσκους. Ούτε στην πολιτική αποτροπή ούτε στις αμυντικές δαπάνες.

Δεν γνωρίζω, αν προκρίνοντας ως «μέτρο πάντων την ειρήνη», κινδυνεύω να χαρακτηριστώ -από τους μονίμως πολεμοχαρείς των  ευήλιων πολυθρόνων του οριοθετημένου τετραγώνου των Αθηνών  ή της Πλατείας Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη- ως ενδοτικός.

Περί ειρήνης: ο Θουκυδίδης προειδοποιεί, με τα λόγια των Κορινθίων πρέσβεων, πως «ο καλύτερος τρόπος, για να εξασφαλίσει κανείς μία σταθερή ειρήνη, είναι να αποφεύγει να μεταχειρίζεται τη δύναμη του για να αδικεί, αλλά και να δείχνει  ότι είναι αποφασισμένος να μην ανεχθεί να τον αδικούν…» (Ιστορία  Πελοποννησιακού Πολέμου, Α΄70-71).

Ειρήνη, λοιπόν, πραγμάτων πάντων μέτρο; Μία έντιμη λύση που  θα εξασφαλίζει την αξιοπρεπή ειρήνη βασισμένη στην ισορροπία  που διασφαλίζει μόνο το  Διεθνές  Δίκαιο  και δη η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το  Δίκαιο της Θάλασσας είναι  προτιμότερη των  καταστροφών μίας πολεμικής αναμέτρησης.

Να μην ξεχνά, επίσης, η Τουρκία την -τόσο επίκαιρη- προειδοποίηση των πρέσβεων των Αθηναίων προς τους Λακεδαιμόνιους, λίγο πριν η Σπάρτη λάβει την απόφαση να  κηρύξει τον πόλεμο. Επίκαιρος ο Θουκυδίδης: «…Σκεφθείτε, επίσης, προτού τον αναλάβετε, πόσο απρόβλεπτες είναι οι εξελίξεις του πολέμου. Όσο γίνεται μακρύτερος, τόσο η έκβασή του καταντάει να εξαρτάται από τυχαία περιστατικά, μπροστά στα οποία και εσείς και εμείς βρισκόμαστε στην ίδια μοίρα. Είναι περιπέτεια από την οποία κανείς δεν ξέρει πώς θα βγη. Όταν οι άνθρωποι ριχτούν στον πόλεμο, αρχίζουν από εκείνο με το οποίο θα έπρεπε να τελειώσουν, δηλαδή αρχίζουν από τη δράση και μόνο άμα κακοπάθουν αρχίζουν τις διαπραγματεύσεις….».