Τι γίνεται, τελικά, με την Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν; Έχει εταιρικές σχέσεις και συμμαχίες τις οποίες αξιολογεί ως πραγματικά σημαντικότερες από άλλες; Ή μήπως «παίζει (σε διπλό ταμπλό)» με όλους, διαιωνίζοντας μια «επιτήδεια ουδετερότητα» την οποία διαφημίζει ως «ανεξαρτησία»… κι όπου αυτή τη βγάλει;

Πριν από περίπου δέκα ημέρες, η Γκιονούλ Τολ, διευθύντρια του Τουρκικού Προγράμματος στην αμερικανική δεξαμενή σκέψη Middle East Institute, είχε κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου μέσα από τις σελίδες των FT, καλώντας το ΝΑΤΟ να «ξυπνήσει» και να καταλάβει πόσο «προβληματικές» είναι για τη Συμμαχία οι ρωσοτουρκικές πυρηνικές συμφωνίες για το Ακούγιου.

Το Ακούγιου ως «νατοϊκό πρόβλημα»

«Εάν ζητούσατε από τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ να ξεχωρίσει την απόφαση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που τον ενόχλησε περισσότερο, πιθανότατα εκείνος θα μιλούσε για την αγορά των S-400», έγραφε η Τολ. «Ωστόσο το ΝΑΤΟ έχει ένα ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα: τον πυρηνικό σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Ακούγιου.» «Ο Ερντογάν θέλει να αποκαλεί την εν λόγω εγκατάσταση, την οποία κατασκευάζει η κρατική ρωσική Rosatom στις ακτές της Μεσογείου, “το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο της Τουρκίας”. Στην πραγματικότητα ωστόσο, αυτό ανήκει στη Ρωσία», μια χώρα η οποία έχει την τάση να χρησιμοποιεί την ενέργεια ως «γεωπολιτικό όπλο». Έτσι όμως, η Μόσχα αποκτά «τον μακροπρόθεσμο έλεγχο ζωτικής σημασίας υποδομών σε μια νατοϊκή χώρα» όπως είναι η Τουρκία. «Το Ακούγιου είναι πρόβλημα για το ΝΑΤΟ και μάλιστα μακροπρόθεσμο», προειδοποιεί η Τολ, καθώς αυτό βρίσκεται κοντά στις νατοϊκές εγκαταστάσεις του Ιντσιρλίκ (αποθήκες πυρηνικών όπλων) και του Κιουρετσίκ (ραντάρ).

BRICS και SCO

Ως προβληματικές για το ΝΑΤΟ θα μπορούσαν όμως να ιδωθούν, παράλληλα, και άλλες τουρκικές «τάσεις», όπως είναι εν προκειμένω εκείνες της ένταξης στις ομάδες των BRICS και του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (Shanghai Cooperation Organisation-SCO).

Σύμφωνα με όσα ανέφερε το πρακτορείο Bloomberg σε δημοσίευμά του στις 2 Σεπτεμβρίου, η Τουρκία έχει υποβάλει -εδώ και μήνες- επίσημη αίτηση για να ενταχθεί στην ομάδα των BRICS, μια ομάδα η περαιτέρω διεύρυνση της οποίας μπορεί να συζητηθεί στην επόμενη σύνοδο που αναμένεται να διεξαχθεί στη Ρωσία το τριήμερο 22-24 Οκτωβρίου. Σύμφωνα με την ίδια ανάλυση, η τουρκική ηγεσία βλέπει το κέντρο της διεθνούς γεωπολιτικής βαρύτητας να απομακρύνεται πια μακριά από την ανεπτυγμένη Δύση και, μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο αναδυόμενου πολυπολισμού, επιχειρεί να  καλλιεργήσει σχέσεις με πολλούς διαφορετικούς πόλους παράλληλα. Υπενθυμίζεται ότι η ομάδα των BRICS ειδικότερα, ενέταξε φέτος στις τάξεις της, δίπλα στη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα και τη Νότια Αφρική, και άλλα τέσσερα νέα μέλη: το Ιράν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αιθιοπία και την Αίγυπτο. Στην ίδια ομάδα, θα μπορούσαν ωστόσο, όπως λέγεται, να προστεθούν στο κοντινό μέλλον και άλλες χώρες όπως η Μαλαισία, η Ταϋλάνδη, η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν.

Αν και νατοϊκή, η Τουρκία του Ερντογάν παρουσιάζεται να καλοβλέπει όμως παράλληλα και την προοπτική ένταξης στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) στον οποίο έχει άλλωστε ήδη θέση «εταίρου στον διάλογο» (dialogue partner). Ο ίδιος ο Ερντογάν είχε δώσει το «παρών» τον περασμένο Ιούλιο στη σύνοδο του SCO στο Καζακστάν, συνοδευόμενος από πολυπληθή τουρκική αντιπροσωπεία, ενώ μέσα στο καλοκαίρι που πέρασε ο Τούρκος πρόεδρος υπέγραψε παράλληλα και μια άλλη συμφωνία για την ανέγερση εργοστασίου της κινεζικής κατασκευάστριας ηλεκτρικών οχημάτων BYD στην Τουρκία (η οποία Τουρκία συνδέεται με την ΕΕ μέσω της τελωνειακής ένωσης και είναι, ως εκ τούτου, σημαντική για τους Κινέζους σε μια περίοδο κατά την οποία εκείνοι ανταλλάσσουν εντεινόμενα «πυρά» με την ΕΕ υπό τη μορφή δασμών).

Η Τουρκία ως «δύσκολος φίλος»

Ο Ρίτσαρντ Χάας γράφει στο περιοδικό Foreign Affairs (τεύχος Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου 2024) για τους «δύσκολους φίλους» («difficult friends») της Αμερικής, στους οποίους εντάσσει και την Τουρκία. Η Άγκυρα παίζει ωστόσο ταυτόχρονα σε πολλά ταμπλό.

Ηλεκτρικά αυτοκίνητα, LNG, Ουκρανία

Ενώ προσεγγίζει τη Ρωσία (στην οποία διστάζει να επιβάλει κυρώσεις, παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία) και την Κίνα, την ίδια ώρα συνάπτει συμφωνίες με δυτικούς ενεργειακούς κολοσσούς και με την Ουκρανία του Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Παράλληλα δε, (προσ)καλεί και τον Έλον Μασκ να φέρει εγκαταστάσεις της αυτοκινητοβιομηχανίας Tesla στην Τουρκία όπου ήδη διατηρούν εργοστάσια κι άλλες δυτικές αυτοκινητοβιομηχανίες (Renault, Ford).

Στο ενεργειακό μέτωπο, προ ημερών η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία με τη Shell για την προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) ενώ κάτι ανάλογο επιχειρεί να κάνει και με την ExxonMobil. Σύμφωνα με όσα δήλωσε ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, η Shell θα στέλνει, ξεκινώντας από το 2027 και για τα επόμενα δέκα χρόνια, περίπου 4 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα LNG ετησίως στην τουρκική Botaş, καλύπτοντας έτσι περίπου το 8% των ετήσιων τουρκικών αναγκών σε φυσικό αέριο.

Όσο για τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου που είχαν υπογράψει οι κ.κ. Βολοντίμιρ Ζελένσκι και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις 3 Φεβρουαρίου του 2022 στο Κίεβο, μόλις τρεις εβδομάδες πριν από τη ρωσική εισβολή, εκείνη αναμένεται να τεθεί σε ισχύ μέσα στις επόμενες εβδομάδες, όπως γράφει ο Μπαρίν Καγιάογλου στο Al-Monitor, ενισχύοντας έτσι μια σχέση όπως είναι εν προκειμένω η ουκρανοτουρκική η οποία δεν σταμάτησε να αναπτύσσεται παρά τον πόλεμο και την παράλληλη ρωσοτουρκική συμπόρευση…