Διχασμένοι εν τη απουσία τους… Κάπως έτσι πορεύονται οι Ευρωπαίοι «εταίροι», διεκδικώντας μεν θεωρητικά «πιο ενεργό ρόλο και ισχυρότερη φωνή για την ΕΕ στην παγκόσμια σκηνή» αλλά με – προς το παρόν – αμφίβολα (εάν όχι ανύπαρκτα) αποτελέσματα, εγκλωβισμένοι οι ίδιοι ανάμεσα στην κατ’ όνομα «γεωπολιτική» διάθεση της Φον Ντερ Λάιεν από τη μία πλευρά και την ομολογία ήττας της Καρενμπάουερ από την άλλη.

Ένας χρόνος συμπληρώνεται σε λίγες εβδομάδες αφότου η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν – Γερμανίδα πρώην υπουργός Άμυνας με το κόμμα των Χριστιανοδημοκρατών – ανέλαβε τα ηνία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εγκαινιάζοντας έτσι τη μετάβαση σε μια νέα κατ’ όνομα «γεωπολιτική» εποχή για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.

«Επιθυμώ η Επιτροπή της οποίας θα ηγούμαι να κινείται με αποφασιστικότητα […] Η Επιτροπή μου θα έχει γεωπολιτικό χαρακτήρα […] Επιθυμώ η Ευρωπαϊκή Ενωση να αποτελέσει θεματοφύλακα της πολυμερούς προσέγγισης. Επειδή ακριβώς γνωρίζουμε ότι είμαστε ισχυρότεροι όταν συνεργαζόμαστε για να υλοποιήσουμε όσα δεν μπορούμε να επιτύχουμε μεμονωμένα», έλεγε η Φον Ντερ Λάιεν το φθινόπωρο του 2019 παρουσιάζοντας τότε… τον Γιοζέπ Μπορέλ ως τον εκλεκτό της για τη θέση του επικεφαλής της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής.

Δεκατρείς μήνες μετά, κάνοντας μια αναδρομή στα επεισοδιακά γεγονότα της περιόδου που προηγήθηκε, ακόμη και ο πιο καλόπιστος παρατηρητής βλέπει μια Ευρώπη που άλλα (πολλά) λέει και άλλα (πολύ λιγότερα) κάνει:

  • Που δεν ύψωσε ικανό ανάστημα στην Τουρκία του Ερντογάν, παρά τις συνεχιζόμενες τουρκικές προκλήσεις
  • Που εμφανίστηκε διχασμένη απέναντι στη Ρωσία-Λευκορωσία (για λόγους που δεν έχουν να κάνουν με το – από κάθε άποψη δικαιολογημένο – βέτο της Κύπρου)
  • Που απουσίασε πλήρως από το μέτωπο του Ναγκόρνο Καραμπάχ (παρά το γεγονός ότι Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Φινλανδία και Σουηδία είναι μέλη της Ομάδας του Μινσκ)
  • Που απέτυχε στην πράξη να επιβάλει το εμπάργκο όπλων στη Λιβύη μέσω της Επιχείρησης Ειρήνη (Operation EUNAVFOR MED IRINI)
  • Που είδε τη στρατηγική της (Sahel Strategy, EUTM Mali, EUCAP Sahel Mali, EUCAP Sahel Niger) να μετράει de-facto ήττες στην περιοχή του Σαχέλ (σε Μάλι, Μπουρκίνα Φάσο, Νίγηρα)
  • Και που – μέσα σε όλα τα παραπάνω – εμφανίστηκε παράλληλα να εκπέμπει και αντικρουόμενα μηνύματα προς τα έξω αναφορικά με τις διαθέσεις της;

Στρατηγική αυτονομία: Ψευδαίσθηση ή στόχος;

Μόλις στις αρχές Νοεμβρίου, με άρθρο της στο Politico, η Γερμανίδα υπουργός Άμυνας Ανεγκρέτ Κραμπ Καρενμπάουερ έστειλε το μήνυμα ότι οι «ψευδαισθήσεις περί ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας πρέπει να λάβουν τέλος»… αδειάζοντας έτσι και αποδομώντας τις προσπάθειες όχι μόνο μεμονωμένων χωρών όπως είναι η Γαλλία αλλά και των ιδίων των ευρωπαϊκών θεσμών στις Βρυξέλλες. «Στρατηγική αυτονομία για την Ευρώπη – Ο στόχος της γενιάς μας», διακήρυττε μόλις λίγες εβδομάδες νωρίτερα, στα τέλη του περασμένου Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ…

Εάν εξαιρέσει κανείς την άμεση κινητοποίηση της ηγεσίας των ευρωπαϊκών θεσμών τον περασμένο Μάρτιο, με φόντο τα γεγονότα στον Έβρο, και την (όχι ομοιόμορφη ή ιδανική αλλά αξιοσημείωτη σε κάποιες περιπτώσεις) πρόοδο που έχει όντως σημειωθεί τα τελευταία χρόνια σε κάποια από τα κοινά ευρωπαϊκά αμυντικά πρότζεκτ (PESCO κ.ά.), οι Ευρωπαίοι ακόμη δυσκολεύονται να αρθρώσουν κοινή «γεωπολιτική» φωνή.

Στον αντίποδα, αυτό που έχουν να επιδείξουν είναι σειρά από διαφωνίες που δεν χωρούν κάτω από τα χαλί, με τη Γαλλία να βγαίνει μπροστά σε περισσότερο σκληρή γραμμή (συνεπικουρούμενη σε έναν βαθμό και από τους Αυστριακούς που όμως δεν συμμετέχουν στο European Intervention Initiative-EI2) και τους λοιπούς «μεγάλους» (Γερμανούς, Ολλανδούς, Ιταλούς, Ισπανούς αλλά και τους – πλέον εκτός ΕΕ – Βρετανούς) να πατούν φρένο… στρέφοντας τα πυρά τους όχι κατά εξωτερικών κινδύνων αλλά κατά του Εμανουέλ Μακρόν.

«Η Βρετανία έχει – κατά τρόπο επαίσχυντο – αφήσει τον Εμανουέλ Μακρόν να αντιμετωπίσει μόνος την τουρκική απειλή», γράφει ο Κον Κόφλιν στην Telegraph, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι σε αντίθεση με τον Γάλλο ηγέτη… ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον εξακολουθεί να παρουσιάζεται επισήμως ως πρόεδρος της Anglo Turkish Society. Για την ιστορία, αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της τελευταίας πολεμικής σύρραξης στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, οι Βρετανοί είχαν επαφές «κορυφής» με τους Τούρκους (τηλεφωνική επικοινωνία Τζόνσον-Ερντογάν, επίσκεψη του επικεφαλής της MI6 Ρίτσαρντ Μουρ στην Άγκυρα), επαφές που φαίνεται να περιστράφηκαν γύρω από την ενίσχυση της βρετανο-τουρκικής συνεργασίας στον αμυντικό τομέα.

Αλλά και οι Γερμανοί από την πλευρά τους, επιμένουν να προσεγγίζουν-αποδομούν τις κινήσεις του Μακρόν, υποστηρίζοντας ότι εκείνος επιδιώκει να εμφανιστεί ισχυρός στη διεθνή σκηνή με απώτερο στόχο να καταφέρει να επανεκλεγεί στην προεδρία το 2022 με τις ψήφους της γαλλικής δεξιάς και άκρας δεξιάς.

Ιστορική παρανόηση και διατλαντικό νέο ντιλ

Ο ίδιος ο Μακρόν πάντως, στο πλαίσιο συνέντευξης που παραχώρησε στο περιοδικό Le Grand Continent, αποκήρυξε ως «ιστορική παρανόηση» (“un contresens de l’histoire”) την άποψη που είχε εκφράσει νωρίτερα η Γερμανίδα υπουργός Άμυνας Ανεγκρέτ Κραμπ Καρενμπάουερ στο Politico περί «εξάρτησης» των Ευρωπαίων από τα αμερικανικά στρατεύματα. Υπενθυμίζεται ότι η Γερμανίδα υπουργός, που διαδέχθηκε όχι μόνο την Φον Ντερ Λάιεν στο υπουργείο Άμυνας αλλά και τη Μέρκελ στην ηγεσία των Χριστιανοδημοκρατών, είχε διαμηνύσει ότι οι «ψευδαισθήσεις» περί «ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας θα πρέπει να λάβουν ένα τέλος» καθώς οι «Ευρωπαίοι δεν πρόκειται να αντικαταστήσουν τον ζωτικής σημασίας ρόλο των ΗΠΑ ως πάροχος ασφαλείας».

Στον αντίποδα, ο Μακρόν εμφανίζεται να επιμένει στην ενίσχυση-οικοδόμηση μιας πολιτικής Ευρώπης… αποκαλύπτοντας όμως έτσι γαλλογερμανικά ρήγματα, ρήγματα τα οποία θα επιχειρούσαν στην πορεία να καλύψουν οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών, Ζαν Ιβ Λε Ντριάν και Χάικο Μάας, προκρίνοντας την ανάγκη ενός «διατλαντικού νέου ντιλ» μέσα από κοινό άρθρο που συνυπογράφουν στις εφημερίδες Zeit, Monde και Washington Post.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο εν λόγω άρθρο οι δύο ΥΠΕΞ γράφουν, μεταξύ άλλων, και για την «προβληματική συμπεριφορά της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο» που χρήζει «αντιμετώπισης»… Καλές οι διαπιστώσεις. Από εκεί και πέρα όμως τι γίνεται…