Του Ηλία Νταλούμη 

Μιλώντας 74 χρόνια μετά, δεν είναι καθόλου κακό -το αντίθετο μάλιστα- να δώσουμε έναν ορισμό του όρου. «Δεκεμβριανά», λοιπόν, αποκαλούμε τις συγκρούσεις που έγιναν, κυρίως στην Αθήνα και την Αττική, από την Κυριακή 3 Δεκεμβρίου 1944 έως και την Πέμπτη 11 Ιανουαρίου 1945. Τυπικά, τα Δεκεμβριανά τελείωσαν στις 7.35 το βράδυ της Δευτέρας 12 Φεβρουαρίου 1945, όταν υπογράφτηκε η Συμφωνία της Βάρκιζας. 

Το πόσο σημαντικά ήσαν τα Δεκεμβριανά φαίνεται και από γεγονός ότι έως σήμερα, ύστερα από τόσα χρόνια, δεν έχει γραφτεί η ιστορία τους. Κι όταν λέμε ιστορία το εννοούμε. Και από τις δύο πλευρές έχουν γραφτεί πολλά βιβλία. Πρόκειται για προσωπικές μαρτυρίες, δικαιολόγηση θέσεων και πράξεων, ακόμα και προπαγάνδας. Σε κανένα δεν θα βρούμε μια ολοκληρωμένη καταγραφή των γεγονότων, με τα αίτια και τις αφορμές, με επιμερισμό των ευθυνών κι εξαγωγή συμπερασμάτων. Βεβαίως, πρέπει να παραδεχτούμε ότι το εγχείρημα δεν είναι καθόλου, μα καθόλου, εύκολο. Όμως στα δύσκολα φαίνονται οι καλοί. Κι εδώ σαφώς έχουμε αποτύχει ως λαός. Μάλλον δε μας πολυαρέσει η αλήθεια… 

Στις γραμμές που ακολουθούν φυσικά και δεν φιλοδοξούμε να παρουσιάσουμε την ιστορία των Δεκεμβριανών. Απλώς θα προσπαθήσουμε να παραθέσουμε, σαφώς επιγραμματικά, τα πιο χτυπητά γεγονότα της περιόδου και, χωρίς φόβο και πάθος, να εκφράσουμε κάποιες κρίσεις. Στο κάτω–κάτω της γραφής μετά από τόσο καιρό μπορούμε να μιλάμε χωρίς προκαταλήψεις και δεσμεύσεις. 

Η αρχή 

Κυριακή, 3 Δεκεμβρίου 1944, 11.00: ξεκινά το παναθηναϊκό συλλαλητήριο που έχει οργανώσει το ΕΑΜ και η κυβέρνηση έχει απαγορεύσει, αν κι αρχικά το είχε επιστρέψει. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα, ως τότε, κι οπωσδήποτε έχει πολύ πάθος. Η «γραμμή» που έχει δοθεί από τους οργανωτές είναι «διαδηλώνουμε άοπλοι». Τηρείται αυστηρά, αν και, λίγο πριν από την έναρξή του, κάποιος ρίχνει μια χειροβομβίδα έξω από το σπίτι που διαμένει ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου και σκοτώνει έναν υπαρχιφύλακα της φρουράς.

Οι διαδηλωτές με πανό, σημαίες και ντουντούκες («χωνιά» τις έλεγαν τότε) φτάνουν στην Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών, γωνία Πανεπιστημίου και Βασιλίσσης Σοφίας. Με τον όγκο τους και μόνο μπορούν να καταλάβουν το κτίριο. Από τη μεριά της φρουράς πυροβολούν. Το ίδιο κάνουν κι άλλοι αστυνομικοί που βρίσκονται στο Μέγαρο της Βουλής. Κάποιοι από το πλήθος πέφτουν χτυπημένοι. Επικρατεί πανικός. Η κατάσταση ηρεμεί –τρόπος του λέγειν βέβαια– μόλις εμφανίζονται βρετανικά άρματα και θωρακισμένα που γίνονται δεκτά με επευφημίες από τους διαδηλωτές. Νεκροί και τραυματίες περισυλλέγονται. Η κυβέρνηση θα κάνει λόγο για 11 και 60 αντίστοιχα. Το ΕΑΜ θα αντιτείνει 21 και 140. Όσοι κι αν ακούγεται κυνικό, δεν έχει σημασία πόσα θύματα υπήρξαν εκείνη την ημέρα. Αυτά που θα ακολουθήσουν τις επόμενες θα είναι πολλαπλάσια. Τα Δεκεμβριανά έχουν μόλις αρχίσει…

TΟ ΠΛΗΡΕΣ ΑΡΘΡΟ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΣΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ «Α&Δ» ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ.