Στη φωτογραφία Ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης, κατά την ανακοίνωση των αποφάσεών του για το πρόγραμμα φρεγατών, στη ΔΕΘ του Σεπτεμβρίου 2020.

Το «τριπλό» πρόγραμμα το οποίο έχει ανακοινώσει η κυβέρνηση, για την απόκτηση τεσσάρων σύγχρονων φρεγατών, τον εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων ΜΕΚΟ και την εξασφάλιση ενδιάμεσης λήψης (μέχρι την παραλαβή του πρώτου ή και του δεύτερου νέου πλοίου), κεντρίζει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης. Μεγάλο μέρος της μάλιστα, που είναι απολύτως φυσιολογικό να μην παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς και ορθώς τις πραγματικές εξελίξεις, θεωρεί ότι το Πολεμικό Ναυτικό αποκτά σχεδόν «αύριο το πρωί» τις νέες, σύγχρονες μονάδες επιφανείας. Όπως, προ μηνών, αρκετοί θεωρούσαν ότι διαθέτουμε ήδη εκσυγχρονισμένα F-16 που, λόγω καθυστερήσεων ποικίλων αιτιών, το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί το 2027 ή 2028. Ή όπως άλλοι σήμερα πιστεύουν ότι έχουμε ήδη θωρακιστεί με τα Rafale που οι παραδόσεις τους, αν και σχετικά γρήγορες, θα γίνουν σταδιακά.

Παρά τις δύο αποφάσεις του ΚΥΣΕΑ, επί πρωθυπουργίας Κων. Σημίτη το 2001 και 2003, η αγορά μαχητικών Eurofighter δεν έγινε ποτέ.

 

Δυστυχώς, είναι επίσης φυσιολογικό όλες οι παρόμοιες προμήθειες να αργούν. Και σε επίπεδο αποφάσεων και σε επίπεδο υλοποίησης. Η εμπειρία της χώρας μας δείχνει άλλωστε ότι ακόμα και αποφάσεις ΚΥΣΕΑ να υπάρχουν, τα εγκεκριμένα προγράμματα μπορεί να μην προχωρήσουν ποτέ! Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι δύο αποφάσεις του ΚΥΣΕΑ του 2001 και 2003 για την αγορά μαχητικών Eurofighter και του 2009 για διαπραγματεύσεις πρόσκτησης φρεγατών Fremm.

Στην παρούσα φάση, παρά τη συνήθη -και εξόχως κουραστική πια-  επικοινωνιακή τακτική της κυβέρνησης για άμεση ενίσχυση του Στόλου, η αλήθεια είναι ότι το πρόγραμμα φρεγατών έχει ήδη καθυστερήσει πολύ! Πρώτα απ’ όλα, ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης αμφιταλαντεύθηκε, επί 14 μήνες περίπου, αν θα έπρεπε να προχωρήσει και εγκρίνει, με τελική του απόφαση, τις διαπραγματεύσεις που είχε αρχίσει η προηγούμενη κυβέρνηση με το Γαλλικό Δημόσιο για τις φρεγάτες Belharra της Naval Group. Και από το Σεπτέμβριο του 2020, όταν ανακοίνωσε στη ΔΕΘ την προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού για τις φρεγάτες και ταχεία λύση για τις τορπίλες των υποβρυχίων, έχουν περάσει άλλοι 9 μήνες, χωρίς αποφάσεις. Μέχρι τα μέσα Μαρτίου φέτος, οι ενδιαφερόμενοι ξένοι ναυπηγικοί φορείς κατέθεσαν γενικές, περιγραφικές εισηγήσεις και, την παρούσα περίοδο, ακολουθούν οι συγκεκριμένες εμπορικές προτάσεις τους. Το Πολεμικό Ναυτικό και, γενικότερα, το υπουργείο Εθνικής Άμυνας προγραμματίζεται να ολοκληρώσουν τις αξιολογήσεις τους μέχρι τα μέσα ή τέλη Μαΐου , ώστε ο σχετικός φάκελος να προωθηθεί στο Μέγαρο Μαξίμου και, ενδεχομένως, να ληφθεί απόφαση μέχρι τα τέλη Ιουνίου.

Οι -βάσει απόφασης του ΚΥΣΕΑ το 2009- διαπραγματεύσεις για τις Fremm δεν ολοκληρώθηκαν λόγω της οικονομικής κρίσης και των πολλών τεχνικών παρατηρήσεων του ΠΝ για τις προτεινόμενες φρεγάτες.

Ελπίζουμε ο κυβερνητικός προγραμματισμός να είναι ορθός και να τηρηθεί. Ωστόσο, ακόμα και αν συμβεί αυτό, υπάρχουν εκκρεμή ερωτήματα:

  • Πρώτον, θα πρόκειται για απόφαση άμεσης αγοράς ή για απόφαση έναρξης διαπραγματεύσεων, όπως οι αντίστοιχες για τα Eurofighter, τις Fremm και τις Belharra; Ανάλογα με τον τύπο φρεγάτας που θα επιλεγεί, ίσως να είναι και πρακτικά αδύνατον να γίνει άμεση αγορά, καθώς οι περισσότερες προτάσεις (λόγω αλλαγής τεχνολογικής «γενιάς») βρίσκονται ακόμα στα χαρτιά.
  • Δεύτερον, μπορεί όντως να γίνει ρεαλιστική εκτίμηση του τελικού κόστους του προγράμματος; Ή κάτι τέτοιο είναι πρακτικά αδύνατον από τη στιγμή που η κυβερνητική βούληση είναι να ναυπηγηθεί η πρώτη από τις τέσσερις φρεγάτες (οποιαδήποτε κι αν επιλεγεί) στις εγκαταστάσεις τις ξένης εταιρίας και οι υπόλοιπες τρεις στην Ελλάδα; Και η κυβέρνηση και οι υποψήφιοι προμηθευτές κάνουν λόγο για ναυπήγηση στην Ελλάδα, αλλά ναυπηγεία -των τεχνικών προδιαγραφών και της οικονομικής ευρωστίας που απαιτούνται- δεν υπάρχουν! Επομένως, πώς μπορούν αφενός οι ξένοι πωλητές να καταθέσουν αξιόπιστες προτάσεις ως προς το οικονομικό σκέλος και αφετέρου το Μέγαρο Μαξίμου και τα υπουργεία Οικονομικών και Εθνικής Άμυνας να τις αποδεχθούν και εγγυηθούν ότι δεν θα υπάρξει εκτίναξη του κόστους τα επόμενα χρόνια; Είναι πολύ πιθανόν να διαπιστωθεί ότι δεν είναι δυνατή η ναυπήγηση των τριών πλοίων στην Ελλάδα ή, έστω, ότι μπορεί να γίνουν μόνον μερική συναρμολόγηση ή επιμέρους εργασίες στη χώρα. Δυστυχώς, αν και η κυβέρνηση προσπάθησε πραγματικά, αποδείχθηκε ότι το σχέδιο περί εισόδου του αμερικανικού χρηματοδοτικού οργανισμού DFC στα Ναυπηγεία Ελευσίνας ήταν -στην καλύτερη περίπτωση- μόνον για αιθεροβάμονες ή για άλλες εποχές. Στα δε Ναυπηγεία Σκαραμαγκά, υπάρχει ίσως κάποιο φως, αλλά αμυδρό, αμυδρότατο ως τρεμοσβήνον. Ποιος Έλληνας πολιτικός ή υπηρεσιακός αξιωματούχος μπορεί να βάλει το χέρι του στη φωτιά ότι δεν θα εκτοξευθεί το κόστος;
  • Τρίτον, ο ελληνικός κρατικός προϋπολογισμός διαθέτει πραγματικά τα χρήματα για το πρόγραμμα φρεγατών; Η άρση, εκ μέρους της Κομισιόν, των σκληρών όρων για το πλεόνασμα και το έλλειμμα αφορά μόνον τη λογιστική-τεχνική πτυχή και δεν επηρεάζει το καθαυτό κόστος. Τα χρήματα θα πληρωθούν και πρέπει να υπάρχουν. Εκτός, βέβαια, αν γίνονται και δεύτερες σκέψεις με τη (φρούδα) ελπίδα ότι η ένταση με την Τουρκία θα είναι παροδική και ότι η αγορά φρεγατών θα μπορεί να καθυστερήσει επί μακρόν ή να αντικατασταθεί με άλλο πρόγραμμα.
Αν και η κυβέρνηση προσπάθησε πραγματικά, αποδείχθηκε ότι το σχέδιο περί εισόδου του αμερικανικού χρηματοδοτικού οργανισμού DFC στα Ναυπηγεία Ελευσίνας ήταν -στην καλύτερη περίπτωση- μόνον για αιθεροβάμονες ή για άλλες εποχές.

Στις 15 σελίδες, που ακολουθούν, η «Α&Δ», παρουσιάζει το αναλυτικό ιστορικό της χρήσης φρεγατών από το Πολεμικό  Ναυτικό, καθώς και τα προβλήματα που, κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης, έχουν οδηγήσει στη σημερινή δυσχερή κατάσταση. Το πρώτο άρθρο αφορά τις ΜΕΚΟ, τους «Φρουρούς του Αιγαίου», που επείγει να εκσυγχρονιστούν. Το δεύτερο άρθρο αναφέρεται στις αναβαθμισμένες φρεγάτες “S” και τη σύνδεσή τους με το ακυρωθέν (λόγω της οικονομικής κρίσης) πρόγραμμα ναυπήγησης έξι (3 + 3) φρεγατών αντιαεροπορικής αμύνης περιοχής. Το τρίτο άρθρο περιγράφει, με ακόμα πιο αναλυτικό τρόπο, το ίδιο πρόγραμμα φρεγατών και τα σχετικά στοιχεία του.