Η επιλογή Αμερικανών, Βρετανών και Αυστραλών να προχωρήσουν στα μέσα Σεπτεμβρίου στη σύσταση μιας νέας, δικής τους, τριμερούς στρατιωτικής συμμαχίας νατοϊκού τύπου, στην πραγματικότητα δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει. Τα σημάδια ήταν άλλωστε ορατά εδώ και καιρό… για όποιον ήθελε να τα δει.

Οι Αμερικανοί προσέγγιζαν εδώ και καιρό την Αυστραλία με διάθεση ενισχυτική των μεταξύ τους δεσμών, ενώ παράλληλα «κυκλοφορούσε και το σενάριο η ομάδα στρατηγικού διαλόγου Quad (στην οποία συμμετέχουν ΗΠΑ, Αυστραλία, Ινδία, Ιαπωνία) να γίνει Quad Plus με τη συμμετοχή και της Βρετανίας», όπως γράφαμε στο Α&Δ (τεύχος Ιουνίου), χωρίς να συνυπολογίσει κανείς και την έτερη συμφωνία συνεργασίας Five Eyes που ήδη «τρέχει» ανάμεσα σε ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία, Καναδά και Νέα Ζηλανδία.

Quad, Five Eyes, κοινά στρατιωτικά γυμνάσια

Και «όταν το αμερικανικό αντιτορπιλικό κλάσης Arleigh Burke USS Curtis Wilbur πραγματοποίησε στις αρχές Ιουνίου κοινές επιχειρήσεις στη Νότια Σινική Θάλασσα, μαζί με τη φρεγάτα HMAS Ballarat του αυστραλιανού Βασιλικού Ναυτικού, το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών αντέδρασε, καλώντας τις ΗΠΑ και την Αυστραλία “να μην κάνουν επίδειξη ισχύος”», όπως γράφαμε στο Α&Δ (τεύχος Ιουλίου-Αυγούστου).

Η περιοχή της Ασίας είχε όμως την «τιμητική» της και στην Integrated Review of Security, Defence, Development and Foreign Policy που παρουσίασε η βρετανική κυβέρνηση πίσω στα μέσα Μαρτίου ως το νέο όραμά της για τη θέση της «Global Britain» στη μετά-Brexit εποχή. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, υπενθυμίζεται πως το Λονδίνο είχε ζητήσει και να προσκληθούν η Νότια Κορέα, η Ινδία και η Αυστραλία στην ομάδα των G7.

Θετική η Ινδία

Κι όλα αυτά, την ώρα που οι Αυστραλοί έβλεπαν την ένταση στις σχέσεις τους με την Κίνα να κλιμακώνεται επικίνδυνα. Στο τεύχος Μαΐου του Α&Δ γράφαμε χαρακτηριστικά για τους «τιμωρητικούς δασμούς» που είχε επιβάλει το Πεκίνο «στις εισαγωγές οίνου από την Αυστραλία, ως αντίποινα για τη στάση που έχουν κρατήσει οι Αυστραλοί (κυβέρνηση και μίντια) σε μια σειρά από θέματα που δυσαρέστησαν το Πεκίνο: σχετικά με την προέλευση της πανδημίας του κορονοϊού, τη Huawei, τους Ουιγούρους κ.ά.».

Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον λοιπόν, η είδηση της γέννησης μιας νέας τριμερούς συμμαχίας υπό το ακρωνύμιο AUKUS (Australia-United Kingdom-United States) δεν θα έπρεπε επί της ουσίας να εκπλήσσει (ειρήθω εν παρόδω, οι Ινδοί δεν φαίνεται να εξεπλάγησαν, ενώ Ινδοί αναλυτές έσπευσαν να καλωσορίσουν την εν λόγω συμμαχία ως «θετική» εξέλιξη), αν και διαβάζονται με ενδιαφέρον οι πληροφορίες που θέλουν το σχετικό «ντιλ» να «κλειδώνει» στο περιθώριο ή, πιο σωστά, στο παρασκήνιο της Συνόδου Κορυφής της ομάδας των χωρών της G7 τον περασμένο Ιούνιο (11-13 Ιουνίου) στο Ηνωμένο Βασίλειο (Κορνουάλη).

Εκπλήξεις

Αντιθέτως, τα γεγονότα που (θα έπρεπε να) εκπλήσσουν είναι άλλα: η πλήρης (και δημοσίως δηλωθείσα) άγνοια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για όσα αναμένονταν, αλλά και η σκληρή (και σε έναν βαθμό δικαιολογημένη) αντίδραση της Γαλλίας που είδε «ξαφνικά» τη συμφωνία των περίπου 50 δισ. ευρώ που είχε συνάψει η Naval Group για την πώληση συνολικά 12 diesel-powered υποβρυχίων στην Αυστραλία να ακυρώνεται προς όφελος της αμερικανικής αμυντικής βιομηχανίας (από την οποία οι Αυστραλοί πρόκειται, σύμφωνα με τα νέα δεδομένα, να προμηθευτούν πυρηνοκίνητα υποβρύχια).

«Δεν το είχαμε πληροφορηθεί… Δεν είχαμε γνώση… Δεν ζητήθηκε η γνώμη μας.», ήταν η αντίδραση του ύπατου εκπροσώπου της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής Ζοζέπ Μπορέλ την Πέμπτη, 16 Σεπτεμβρίου, όταν κλήθηκε να σχολιάσει το θέμα της AUKUS από το βήμα συνέντευξης Τύπου.

Συμπτώσεις

H είδηση της νέας τριμερούς αμερικανο-βρετανο-αυστραλιανής συμμαχίας «έσκασε» στα μέσα Σεπτεμβρίου, (κατά τύχη ή μήπως σκοπίμως;) μόλις λίγες ώρες προτού η Κομισιόν παρουσιάσει στις 16 Σεπτεμβρίου τη δική της «κοινή ανακοίνωση σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για τη συνεργασία στον Ινδοειρηνικό», με τους σχολιαστές να διερωτώνται εάν οι Αμερικανοί σνομπάρουν ή «τιμωρούν» την Ευρώπη επειδή δεν μπορούν να την εμπιστευτούν ως σύμμαχο έναντι της Πεκίνου (για λόγους που έχουν να κάνουν κυρίως με τη Γερμανία και τη στάση του Βερολίνου στα θέματα της επενδυτικής συμφωνίας CAI, των δικτύων 5G, των σινοευρωπαϊκών εμπορικών συναλλαγών που ξεπέρασαν σε όγκο τις αμερικανοευρωπαϊκές το 2020 κ.ά.).

Η Κομισιόν προωθεί τη συνεργασία με το Πεκίνο

Το κείμενο της «κοινής ανακοίνωσης» που παρουσίασε η ΕΕ στις 16 Σεπτεμβρίου «σχετικά με τη στρατηγική της για τη συνεργασία στον Ινδοειρηνικό» θα μπορούσε, πάντως, να χαρακτηριστεί ακόμη και… φιλοκινεζικό, καθώς τάσσεται επί της ουσίας ανοιχτά υπέρ της προώθησης της συνεργασίας με την Κίνα (ενδεικτικά, διαβάζουμε πως: «…The EU will also pursue its multifaceted engagement with China… Progress in ratifying the Comprehensive Agreement on Investment (CAI)… is in the EU’s and China’s mutual interest»).

Όσο για τα (παλαιά) σχέδια περί σύστασης μιας ευρωπαϊκής στρατιωτικής δύναμης ταχείας επέμβασης περίπου 5.000 στρατιωτών που πολλοί ανακινούν τώρα στο πλαίσιο της αναζήτησης μεγαλύτερης στρατηγικής αυτονομίας από την ΕΕ, διερωτάται κανείς γιατί να επιτύχουν τώρα… μέσω Ασίας όσα δεν επέτυχαν στο πρόσφατο παρελθόν όταν η «απειλή» ήταν πολύ πιο κοντά (Γιουγκοσλαβία, Κριμαία).

Σε άλλο μήκος κύματος η Αθήνα

Το θέμα της Κίνας δεν φαίνεται, πάντως, να απασχόλησε την 8η Σύνοδο Κορυφής των Χωρών του Νότου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 17 Σεπτεμβρίου, εάν κρίνουμε από την σχετική «διακήρυξη της Αθήνας» που δόθηκε στη δημοσιότητα, ενώ και ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δεν έκανε κατά τις τελευταίες ομιλίες του (1, 2, 3) καμία αναφορά στα ανοιχτά μέτωπα της Ασίας.

Επί της ουσίας ωστόσο, η «κόντρα» που έχει τη – με διαφορά – μεγαλύτερη βαρύτητα είναι εκείνη μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Γαλλίας με φόντο την Αυστραλία.

Ο ρόλος της Γαλλίας στον Ινδο-Ειρηνικό

Σημειώνεται πως οι Γάλλοι είναι επί της ουσίας οι μοναδικοί μεταξύ των Ευρωπαίων που διαθέτουν στρατιωτική παρουσία, υπερπόντιες κτήσεις και στρατηγική στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού (για του λόγου το αληθές, μπορεί να ανατρέξει κανείς στις εκθέσεις: «France’s Defence Strategy in the Indo-Pacific», «France and Security in the Indo-Pacific», «France’s Partnerships in the Indo-Pacific» και «The Indo-Pacific region: a priority for France», μεταξύ άλλων).

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν είχε μάλιστα παρουσιάσει  «τους βασικούς πυλώνες αυτής της στρατηγικής τον Μάιο του 2018, από το βήμα ομιλίας του στη ναυτική βάση της Νήσου Γκάρντεν της δυτικής Αυστραλίας, προκρίνοντας τη διαμόρφωση ενός άξονα Γαλλίας-Ινδίας-Αυστραλίας ή Παρισίου-Δελχί-Καμπέρα», όπως γράφαμε στο Α&Δ (τεύχος Ιουνίου). Στο ίδιο πλαίσιο, τα τελευταία χρόνια «έτρεχε» και η τριμερής Γαλλίας-Ινδίας-Αυστραλίας, ενώ το Παρίσι είχε δημιουργήσει και θέση πρέσβη για την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού.

Σημειωτέον, δε, πως κατά την επίσκεψή του τον περασμένο Ιούλιο σε Ουάσιγκτον και Νέα Υόρκη, ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ζαν Ιβ Λε Ντριάν έχει αφιερώσει ολόκληρη ομιλία στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού και τις εκεί εξελίξεις.

Γαλλικές αντιδράσεις

Υπό αυτό το πρίσμα, αποκτά πια νόημα και η αντίδραση των Γάλλων που στη σκιά της ακύρωσης του γαλλο-αυστραλιανού στιλ των δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ για τα υποβρύχια, έσπευσαν να ανακαλέσουν για διαβουλεύσεις τους πρεσβευτές τους από Αυστραλία και ΗΠΑ, ενώ ακύρωσαν και εκδήλωση-γκαλά που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στη γαλλική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον για τα 240 χρόνια της γαλλοαμερικανικής συνεργασίας, με την υποσημείωση ωστόσο πως το «πλήγμα» για τη Γαλλία στην προκειμένη περίπτωση είναι περισσότερο οικονομικό και λιγότερο στρατηγικό.

Και όλα αυτά, μόλις λίγα 24ωρα πριν από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη αλλά και σε μια περίοδο κατά την οποία οι Αυστραλοί διαπραγματεύονται με την ΕΕ τη σύναψη συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου.

Ο ελέφαντας στο δωμάτιο είναι… κινεζικός

Το ερώτημα ωστόσο, στη σκιά των τελευταίων εξελίξεων, είναι πλέον άλλο: Θα μπορούσαν άραγε τα ενδοδυτικά/ενδονατοϊκά ρήγματα και οι σχετικές αποκλίσεις να ενισχύσουν την επιρροή της Κίνας στην Ευρώπη; Διότι ο ελέφαντας στο δωμάτιο δεν είναι στην πραγματικότητα άλλος από τον κινεζικό δράκο…