«Εμείς προσερχόμαστε καλή τη πίστει στις επαφές αυτές. Με εποικοδομητικό πνεύμα… Δεν επιθυμούμε την κλιμάκωση. Ούτε προσπαθούμε να δυναμιτίσουμε τις διερευνητικές… Αντιθέτως, ευελπιστούμε ότι οι επαφές αυτές θα οδηγήσουν σε αποκλιμάκωση», δήλωνε ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας μιλώντας στην «Εφημερίδα των Συντακτών»… τον περασμένο Ιανουάριο, πριν από τον 61ο γύρο των διερευνητικών επαφών που είχε πραγματοποιηθεί τότε στην Κωνσταντινούπολη. 

Περίπου εννέα μήνες μετά, η Τουρκία των Ερντογάν και Μπαχτσελί έχει πια επιστρέψει σε τροχιά κλιμακούμενων προκλήσεων… παράλληλα με τις διερευνητικές που εξακολουθούν να «προχωρούν», πιο πολύ όμως ως μέσο για να κρατηθούν ανοιχτοί οι δίαυλοι ανάμεσα στις δύο πλευρές και να αποτραπεί το παιχνίδι της απόδοσης ευθυνών (blame-game) που θα συνόδευε την όποια νέα ενδεχόμενη διακοπή τους. 

Ο 63ος γύρος στην Άγκυρα 

Ο 63ος γύρος των διερευνητικών επαφών Ελλάδας-Τουρκίας πραγματοποιήθηκε στην Άγκυρα στις 06 Οκτωβρίου, περίπου επτά μήνες έπειτα από τον 62ο (Αθήνα, 16 Μαρτίου) και άλλους εννέα μήνες έπειτα από τον 61ο (Κωνσταντινούπολη, 25 Ιανουαρίου). Εάν (παράπλευρος) στόχος των εν λόγω επαφών (κεντρική αποστολή των οποίων είναι η αναζήτηση πιθανών συγκλίσεων στο μέτωπο των θαλασσίων οριοθετήσεων) ήταν η αποκλιμάκωση, τότε ο στόχος – προς το παρόν τουλάχιστον – δεν έχει επιτευχθεί. 

Αντιθέτως, και παρά την φαινομενική-μερική «νηνεμία» του περασμένου καλοκαιριού στα ελληνοτουρκικά, η Άγκυρα «χτύπησε» τους τελευταίους μήνες με δύο εξόχως ανησυχητικές επιστολές προς τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών: στις 13 Ιουλίου (A/75/961–S/2021/651) και στις 30 Σεπτεμβρίου. Το πρόβλημα με τις εν λόγω επιστολές είναι πως επιχειρούν να εμφανίσουν την (αναγκαία λόγω τουρκικής επιθετικότητας, λόγω casus belli, λόγω της τουρκικής καλούμενης στρατιάς του Αιγαίου) παρουσία ελληνικών ενόπλων δυνάμεων στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου ως λόγο αμφισβήτησης της επί των συγκεκριμένων νησιών ελληνικής κυριαρχίας.

Αποστρατιωτικοποίηση και κυριαρχία 

Η τουρκική πλευρά υποστηρίζει ότι το Καστελλόριζο και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου «παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα εξοπλιστούν». Ως εκ τούτου, και πάντοτε σύμφωνα με την τουρκική ρητορική, εάν εκείνα εξοπλιστούν τότε παραβιάζονται οι όροι της παραχώρησής τους και έτσι… αμφισβητείται η κυριαρχία τους. 

Ενδεικτικά όσα γράφαμε στο Α&Δ το περασμένο καλοκαίρι, αναφερόμενοι τότε στην τουρκική επιστολή της 13ης Ιουλίου: «Η εμπειρία έχει δείξει πως όσα “επιχειρήματα” προσέθεσε κατά καιρούς η Άγκυρα στη φαρέτρα με τις αναθεωρητικές της διεκδικήσεις δεν αποσύρθηκαν ποτέ. Αντιθέτως, παρέμειναν. Κι όχι μόνο παρέμειναν αλλά και ενισχύθηκαν αποκτώντας μάλιστα στην πορεία χαρακτήρα κεντρικά ενορχηστρωμένου αφηγήματος.

Ο λόγος για ένα αφήγημα που στόχο έχει: να ενισχύσει την τουρκική διαπραγματευτική θέση έναντι της Αθήνας (σε μια “λογική” τύπου “όσο πιο πολλά ζητήσουμε, τόσο πιο πολλά θα πάρουμε”) – να πλήξει ως “μαξιμαλιστική” τη διεθνή εικόνα της Ελλάδας – να “ξεπλύνει” τους τουρκικούς αναθεωρητισμούς – και να εξωραΐσει την τουρκική επιθετικότητα παρουσιάζοντάς την ως “άμυνα”.»

Νέα τουρκική επιστολή στον ΟΗΕ 

Ολίγους μήνες μετά, η Άγκυρα «ξαναχτυπά» με μια νέα επιστολή, δια του μονίμου αντιπροσώπου της στον ΟΗΕ πρέσβη Φεριντούν Σινιρλίογλου. Ωστόσο αξίζει να σημειωθεί πως στη νέα του επιστολή της 30ης Σεπτεμβρίου, ο κ. Σινιρλίογλου εντάσσει και κάποιες νομικίστικες αναφορές που δεν υπήρχαν στην προηγούμενη επιστολή του Ιουλίου, δείγμα της προσπάθειας που καταβάλλει η Τουρκία ενώπιον της διεθνούς κοινότητας προκειμένου να «ενδυναμώσει» το εν λόγω αφήγημα (αποστρατιωτικοποίηση νησιών-αμφισβήτηση της κυριαρχίας τους) μέσα από διεθνοδικαιϊκού τύπου «επιχειρήματα». 

«Η κυριαρχία της Ελλάδας στα νησιά εξαρτάται από την αποστρατιωτικοποίησή τους» («Greece’s sovereignty over the islands was and remains dependent upon demilitarization»), σημειώνει χαρακτηριστικά στη νέα του επιστολή ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Τουρκίας στα Ηνωμένα Έθνη, προτού σπεύσει να επικαλεστεί την περίπτωση των αποστρατιωτικοποιημένων νήσων Åland που ανήκουν στη Φινλανδία και μια παλαιότερη δικαστική απόφαση (της δεκαετίας του 1970) σχετική με τη Ναμίμπια. Σημειωτέον πως τα εν λόγω «επιχειρήματα» δεν υπήρχαν στην προηγούμενη τουρκική επιστολή του Ιουλίου. 

Ελλάδα – Γαλλία – ΗΠΑ 

Έκτοτε, έχουν βέβαια μεσολαβήσει και άλλα πολλά. Με μακράν σημαντικότερη εξέλιξη μεταξύ όσων μεσολάβησαν: τη σύναψη της ελληνογαλλικής «Συμφωνίας Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσης για τη Συνεργασία στην Άμυνα και την Ασφάλεια» στις 28 Σεπτεμβρίου στο Παρίσι, που προφανέστατα δεν άρεσε καθόλου στην τουρκική πλευρά (κατά «σύμπτωση», η νέα επιστολή Σινιρλίογλου στον ΟΗΕ θα ακολουθούσε μόλις δύο 24ωρα αργότερα). 

Ενώ πλέον με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένεται και η προγραμματισμένη επίσκεψη του Νίκου Δένδια στις Ηνωμένες Πολιτείες μέσα στον Οκτώβριο (14 Οκτωβρίου) και η εκεί συνάντηση του Έλληνα ΥΠΕΞ με τον Αμερικανό ομόλογό του, Άντονι Μπλίνκεν, με φόντο την προς ανανέωση νέα MDCA (που επίσης δεν αρέσει στην τουρκική πλευρά).