Φαινομενικά «ήσυχο» προς το παρόν αλλά όχι ανέμελο ούτε πραγματικά ανέφελο, το καλοκαιρινό μέτωπο των ελληνοτουρκικών δείχνει να κινείται πάνω σε μια λεπτή κόκκινη γραμμή μεταξύ αγεφύρωτων διαφορών από τη μία πλευρά και ανεκπλήρωτων προσδοκιών από την άλλη… «αναμένοντας τα λόγια να μεταφραστούν σε πράξεις, οι προκλήσεις σε προσεγγίσεις και οι αγεφύρωτες διαφορές για τις θαλάσσιες ζώνες να αποκτήσουν έναν ορίζοντα διευθέτησης στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης», όπως θα δήλωνε και ο Κυριάκος Μητσοτάκης από το Κάιρο στις 21 Ιουνίου. 

Με διαρροές προς τον ελληνικό Τύπο, η τουρκική πλευρά φωτογραφίζει πια το δίδυμο Δένδια–Τσαβούσογλου ως εστία προβλημάτων τα οποία θα μπορούσαν όμως να ξεπεραστούν από το δίδυμο Σουρανή–Καλίν. Παράλληλα, διαμηνύει πως οδεύει προς το τέλος του και το δόγμα της τουρκικής στρατηγικής αυτονομίας, ενώ ταυτόχρονα υποβαθμίζει και τη σημασία του τουρκολιβυκού μνημονίου…  

Όταν οι δηλώσεις διαψεύδουν τις διαρροές 

Ακριβώς την ίδια ώρα ωστόσο, η ίδια η τουρκική ηγεσία έρχεται μέσα από τις δημόσιες τοποθετήσεις της να διαψεύσει κάποιες από τις διαρροές. Από το βήμα του πρώτου ετήσιου Διπλωματικού Φόρουμ της Αττάλειας (18-20 Ιουνίου), ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επέκρινε τον ρόλο του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, πράγμα που έχει ξανακάνει άλλωστε και στο παρελθόν στο πλαίσιο του δόγματος «the world is bigger than five – dünya 5’ten büyüktür», υπενθυμίζοντας όμως έτσι στη διεθνή κοινότητα και τον ενισχυμένο ρόλο που εξακολουθεί να διεκδικεί η Τουρκία στη διεθνή σκηνή.

Συνεχίζοντας, ο 67χρονος Τούρκος ηγέτης έθεσε εκ νέου θέμα δύο κρατών στην Κύπρο (two-state solution – İki devletli çözüm), και «ταύτισε» τους Κούρδους της Συρίας (PYD, YPG) με τους τρομοκράτες του ISIS, ενώ εξήρε και τον ρόλο της Τουρκίας στη Λιβύη υπογραμμίζοντας μάλιστα πως η τουρκική εμπλοκή είναι σημαντικό να ενισχυθεί στη βορειοαφρικανική χώρα («Libya’da yaraların sarılmasına, yeniden imara, kalkınmaya yönelik desteğin bilhassa bu kritik süreçte artırılması önem arz ediyor»).  

Δυο ημέρες αργότερα, από το βήμα του ιδίου Φόρουμ (Antalya Diplomacy Forum), ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου θα εξαπέλυε επίθεση κατά της Ελλάδας την οποία κάλεσε «να εγκαταλείψει τις προκλήσεις», αλλά και προσωπικά κατά του Έλληνα ομόλογού του, Νίκου Δένδια, τον οποίο κατηγόρησε πως «μιλάει πίσω από την πλάτη» των Τούρκων.

Κι αυτό, μόλις λίγα 24ωρα πριν από τη δεύτερη Διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη (23 Ιουνίου) στην οποία θα πάρουν μεν μέρος η Τουρκία καθώς και ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν που βρίσκεται σε περιοδεία στην Ευρώπη (σε Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Βατικανό), πλην όμως όχι και η Ελλάδα που – απρόσκλητη γαρ – μένει για δεύτερη φορά εκτός της συγκεκριμένης διαδικασίας με απόφαση των «έξω». 

Σημειωτέον πως στο Διπλωματικό Φόρουμ της Αττάλειας πήραν μέρος υπουργοί και διπλωμάτες κυρίως από τα Βαλκάνια (ο Μπουγιάρ Οσμάνι από τη Βόρεια Μακεδονία κ.ά.) και την Αφρική (η Νάιλα αλ Μανγκούς από τη Λιβύη κ.ά.), ενώ μια ημέρα πριν, στις 17 Ιουνίου, είχε πραγματοποιηθεί στην Αττάλεια (με τη συμμετοχή των Ζοζέπ Μπορέλ, Κώστα Φραγκογιάννη κ.ά.) και η Σύνοδος της Διαδικασίας Συνεργασίας Νοτιοανατολικής Ευρώπης/SEECP, την προεδρία της οποίας αναλαμβάνει η Ελλάδα για το επόμενο 12μηνο ξεκινώντας από την 1η Ιουλίου.

Αμείωτη κινητικότητα 

Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο αμείωτης κινητικότητας, πραγματοποιήθηκε όμως και η επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Αίγυπτο (σε Κάιρο και Αλεξάνδρεια) στις 21 Ιουνίου. «Κατά τη διάρκεια της συνάντησης με τον πρόεδρο αλ Σίσι επιβεβαιώθηκε η συναντίληψη που έχει εμπεδωθεί σε σειρά σημαντικών ζητημάτων, ο στρατηγικός χαρακτήρας των διμερών σχέσεων, καθώς και η αμοιβαία βούληση για περαιτέρω εμβάθυνση της συνεργασίας μεταξύ Αθήνας και Καΐρου», θα σημείωνε η πλευρά του πρωθυπουργού, αναφερόμενη στη συνάντηση που είχε, έπειτα από πρόσκληση της αιγυπτιακής πλευράς, ο κ. Μητσοτάκης με τον πρόεδρο της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, στο Κάιρο την περασμένη Δευτέρα. 

Αξιοποιώντας την ευκαιρία, ο Έλληνας πρωθυπουργός έστειλε τα δικά του μηνύματα από το έδαφος της Αιγύπτου: 

  • Υπέρ της αποχώρησης όλων των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων, τακτικών και μισθοφορικών, από τη Λιβύη
  • Υπέρ του αποκλεισμού άλλων επιρροών από το λιβυκό έδαφος
  • Υπέρ του δεσμευτικού πλαισίου της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας στο Κυπριακό, ενάντια στις κλιμακούμενες τουρκικές προκλήσεις («λύση» δύο κρατών, μονομερές άνοιγμα Βαρωσίων υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση, σχέδια για ίδρυση βάσης μη-επανδρωμένων αεροσκαφών στο κατεχόμενο Λευκόνοικο)
  • Υπέρ της «επέκτασης» της μερικής οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών Ελλάδας-Αιγύπτου και «στο υπόλοιπο εύρος των νερών που μας ενώνουν»

Τι θα μπορούσε όντως να συμβεί από τα όλα τα προαναφερθέντα μέσα στο καλοκαίρι του 2021; Εάν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, το πιο πιθανό είναι πως θα δούμε τις τουρκικές προκλήσεις να εντείνονται κατά τρόπο ανησυχητικό στο μέτωπο της Κύπρου μέσα στον Ιούλιο, όταν ο Ερντογάν θα επισκεφθεί τα κατεχόμενα (με την «ευκαιρία» και της «επετείου» της τουρκικής εισβολής). Όλα τα υπόλοιπα περί αποχώρησης των Τούρκων από τη Λιβύη ή συνολικής οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου εξακολουθούν να συνοδεύονται από πολλά ερωτηματικά.   

«Απόλυτη ευθυγράμμιση» 

«Οι σχέσεις Ελλάδος και Αιγύπτου είναι σήμερα ισχυρότερες ίσως από ποτέ… τα συμφέροντά μας είναι ευθυγραμμισμένα…Και έχω και μια προσωπική σχέση εμπιστοσύνης με τον πρόεδρο αλ Σίσι», θα δήλωνε στις 21 Ιουνίου ο Κυριάκος Μητσοτάκης απευθυνόμενος στους Έλληνες της Αλεξάνδρειας. Λίγες ώρες νωρίτερα, ο ίδιος είχε μάλιστα εμφανιστεί από το Κάιρο να «στηρίζει απόλυτα» την Αίγυπτο και στην κόντρα της με την Αιθιοπία γύρω από το Μεγάλο Φράγμα για την Αναγέννηση της Αιθιοπίας (Grand Ethiopian Renaissance Dam – GERD), με την υποσημείωση πως στην Αιθιοπία διατηρεί σημαντική επιρροή η Τουρκία του – εξαιρετικά δραστήριου στην Αφρική – Ερντογάν. 

Από τις συζητήσεις Μητσοτάκη-Σίσι δεν θα μπορούσαν βέβαια να λείψουν και τα ενεργειακά (ηλεκτρική διασύνδεση μέσω υποβρυχίου καλωδίου, εξαγωγές αιγυπτιακού υγροποιημένου φυσικού αερίου-LNG σε Ρεβυθούσα-Αλεξανδρούπολη), αν και υπενθυμίζεται πως η κυβέρνηση Μητσοτάκη είχε στο πρόσφατο παρελθόν δεχθεί και κριτική με την κατηγορία πως επιχειρεί να παρακάμψει ενεργειακά την Κύπρο στην Ανατολική Μεσόγειο… κριτική που ενδεχομένως να επιστρέψει δριμεία εάν Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση αφήσουν ανεπαρκώς θωρακισμένη την Κύπρο στην περίπτωση νέων τουρκικών προκλήσεων.  

Διότι παρά τη φαινομενική αποκλιμάκωση στα ελληνοτουρκικά και τις σχετικές υπεραισιόδοξες διαρροές, η Άγκυρα επί της ουσίας συνεχίζει να διατηρεί όλες τις τουρκικές προκλήσεις… παρά πόδα. Όσο για τους Ευρωπαίους, εκείνοι οδεύουν προς τη Σύνοδο Κορυφής της 24-25 Ιουνίου με όρους «θετικότερης δυναμικής» στα ευρωτουρκικά, έχοντας ήδη δηλώσει «έτοιμοι να συζητήσουν με την Τουρκία κατά τρόπο σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο για την ενίσχυση της συνεργασίας σε διάφορους τομείς κοινού ενδιαφέροντος»… Αρκούν άραγε ως προϋποθέσεις οι όροι «σταδιακά», «αναλογικά» και «αναστρέψιμα» για να κρατήσουν την Τουρκία σε τροχιά αποκλιμάκωσης; Εάν το παρελθόν αποτελεί οδηγό, τότε οι επιφυλάξεις θα πρέπει να είναι μεγάλες και οι όποιες προσδοκίες περιορισμένες.