Η ελληνική εξωτερική πολιτική «τρέχει» από τη βόρεια Αφρική έως και τον Εύξεινο Πόντο – σε πείσμα της όποιας θερινής ραστώνης – εγείροντας γέφυρες επικοινωνίας, αποκαθιστώντας δεσμούς και προωθώντας συνεργασίες, με το βλέμμα στραμμένο προφανώς στην Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αλλά και πέρα από αυτήν.

Μόλις λίγα 24ωρα αφότου υποδέχθηκε στην Αθήνα (στις 02 Ιουλίου) τον πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης, Αγκίλα Σάλεχ, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας μετέβη (στις 05 Ιουλίου) στην Ουκρανία (σε Κίεβο, Οδησσό) για να συναντήσει από κοντά την εκεί ηγεσία: τον πρόεδρο του ουκρανικού κοινοβουλίου Ντμίτρο Ραζούμκοφ και τον Ουκρανό υπουργό Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα (ενώ η συνάντηση που είχε προγραμματιστεί με τον πρόεδρο της χώρας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ακυρώθηκε λόγω αλλαγών στο πρόγραμμα του τελευταίου, αλλαγών πίσω από τις οποίες ένας καχύποπτος ίσως να έβλεπε και ενδεχόμενο… τουρκικό δάκτυλο).

Εν τω μεταξύ, ο υφυπουργός Εξωτερικών Κώστας Φραγκογιάννης πραγματοποίησε διήμερη επίσκεψη εργασίας (4, 5 Ιουλίου) στη Λιβύη (σε Τρίπολη, Βεγγάζη), περίπου δύο μήνες έπειτα από τις εκεί επισκέψεις των κ.κ. Μητσοτάκη και Δένδια. Ενώ επίσημη επίσκεψη σε Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία πραγματοποιεί από την πλευρά του (5-8 Ιουλίου) και ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, με την υπενθύμιση ότι τη Λιθουανία είχε επισκεφθεί μόλις τον περασμένο Ιούνιο και ο Νίκος Δένδιας.

Εύξεινος Πόντος

Για την γεωπολιτική αξία των παρευξείνιων χωρών και τις προσπάθειες που καταβάλλει η Τουρκία προκειμένου να ενισχύσει μέσω αυτών (κυρίως μέσω της Ουκρανίας και δευτερευόντως μέσω της Γεωργίας) τη διαπραγματευτική της ισχύ στη διεθνή σκηνή, έχουμε ξαναγράψει στο Άμυνα & Διπλωματία

«…οι Τούρκοι επενδύουν στη ρωσική απειλή έναντι των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών με απώτερο σκοπό να ενισχύσουν τη δική τους επιρροή στις παρευξείνιες περιοχές, διεκδικώντας για την Άγκυρα ρόλο περιφερειακής δύναμης… Θα ήταν κρίσιμο για την ελληνική εξωτερική πολιτική, στην παρούσα φάση και με δεδομένα όσα συμβαίνουν στο μέτωπο της Ουκρανίας, να επιχειρήσει να περιορίσει αυτήν την στρεβλή αντίληψη που έχουν υιοθετήσει πολλοί πέριξ της Μαύρης Θάλασσας περί “τουρκικών αντιβάρων στη ρωσική επιθετικότητα”. Θα περιορίζονταν, με αυτή την παρέμβαση, και τα περιθώρια των επεκτατικών ελιγμών της Τουρκίας σε μια περιοχή με την οποία άλλωστε ο Ελληνισμός διατηρεί ιστορικούς και πολιτισμικούς δεσμούς», γράφαμε τον περασμένο Μάιο στο έντυπο Άμυνα & Διπλωματία (τεύχος 349).

Η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια σε Κίεβο και Οδησσό στις 05 Ιουλίου έρχεται ορθώς να ενταχθεί μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, όπως προκύπτει μέσα από όσα δήλωσε άλλωστε και ο ίδιος ο Έλληνας ΥΠΕΞ έπειτα από τη συνάντηση που είχε στην ουκρανική πρωτεύουσα με τον Ουκρανό ομόλογό του.

Κίεβο – Οδησσός

«Η Ελλάδα – το είπα πριν, το λέω τώρα, θα το λέω διαρκώς, αυτή είναι η εντολή που έχω από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και είναι η θέση της Ελλάδος – στηρίζει την ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της. Αυτό το επαναλαμβάνουμε σταθερά σε όλα τα fora και σε όλους τους Διεθνείς Οργανισμούς στους οποίους συμμετέχουμε. Kαι στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ΝΑΤΟ και στον ΟΑΣΕ. Και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε ανεξαρτήτως κόστους για μας γιατί είναι θέμα αρχής», δήλωσε ο Έλληνας ΥΠΕΞ απορρίπτοντας εμφατικά τη ρωσική γραμμή στο θέμα της Κριμαίας.

«Εμείς μπορούμε να γίνουμε ο ιδανικός σύμμαχος και βοηθός της Ουκρανίας στην ευρωπαϊκή της πορεία (σ.σ. κάτι που δεν μπορεί να γίνει η Τουρκία)… Εμείς, επίσης, στηρίζουμε την επιλογή της Ουκρανίας για ενίσχυση των δεσμών με το ΝΑΤΟ. Και συμμετέχουμε ενεργά στα μέτρα διασφάλισης για την Ουκρανία μέσω της αεροπορικής βάσης μας στο Άκτιο, της περιοδικής παρουσίας του πολεμικού μας Ναυτικού στη Μαύρη Θάλασσα…», συνέχισε ο Έλληνας ΥΠΕΞ από το Κίεβο, αναφερόμενος παράλληλα και στην «ιστορική παρουσία της Ελληνικής Ομογένειας στην Ουκρανία, η οποία αριθμεί σήμερα πάνω από 100.000 κατοίκους» τα δικαιώματα των οποίων θα πρέπει να διατηρηθούν.

Σε ό,τι έχει να κάνει, δε, ειδικότερα με την ευρωπαϊκή προοπτική της Ουκρανίας, ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας υπογράμμισε με νόημα ότι η Ελλάδα προσβλέπει στην ευθυγράμμιση της Ουκρανίας με τις αποφάσεις της κοινής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, ειδικά όταν πρόκειται για αποφάσεις που σχετίζονται με την Τουρκία.

Τρίπολη – Βεγγάζη

Περίπου την ίδια ώρα, μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα νοτιότερα, η διήμερη επίσκεψη του ΥΦΥΠΕΞ Κώστα Φραγκογιάννη στη Λιβύη (μαζί με τον οποίο ταξίδεψαν και οι κ.κ. βουλευτές Γιώργος Κουμουτσάκος και Γιώργος Κατρούγκαλος ως μέλη της Κοινοβουλευτικής Ομάδας Φιλίας Ελλάδας-Λιβύης, καθώς και ο γενικός γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Εξωστρέφειας Γιάννης Σμυρλής) έρχεται να μας υπενθυμίσει τα σημαντικά βήματα που έχει κάνει – έστω καθυστερημένα – η ελληνική πλευρά στο λιβυκό μέτωπο (επαναλειτουργία ελληνικής πρεσβείας στην Τρίπολη, εγκαίνια Γενικού Προξενείου της Ελλάδας στη Βεγγάζη) αλλά και να φανερώσει διαθέσεις αναφορικά με όσα έπονται.

Ως υφυπουργός αρμόδιος για την Οικονομική Διπλωματία και την Εξωστρέφεια, ο προερχόμενος από τον χώρο των επιχειρήσεων κ. Φραγκογιάννης είχε στην Τρίπολη επαφές με τον υπουργό Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου, τον επικεφαλής της Libyan Investment Authority καθώς και με σειρά οικονομικών παραγόντων (Libyan Businessmen Council, Privatization & Investment Board, Γενική Ένωση Επιμελητηρίων, Ένωση Βιομηχάνων Λιβύης, Γενική Εταιρεία Ηλεκτρισμού Λιβύης GECOL).

Σκοπός της επίσκεψής του, όπως σημειώνεται και στη σχετική επίσημη ανακοίνωση του ΥΠΕΞ, ήταν: «η ενδυνάμωση των οικονομικών και εμπορικών σχέσεων των δύο χωρών με γνώμονα την εμπέδωση της διμερούς συνεργασίας και η διερεύνηση των επιχειρηματικών ευκαιριών που διανοίγονται με την ομαλοποίηση της πολιτικής κατάστασης στη Λιβύη» ενόψει και της «επερχόμενης ανασυγκρότησης και ανοικοδόμησης των υποδομών» της βορειοαφρικανικής χώρας, μιας διαδικασίας που «προσφέρει στις ελληνικές επιχειρήσεις, σημαντικές προοπτικές, κυρίως στους τομείς των υποδομών, της ενέργειας, της παροχής ιατρικών υπηρεσιών και των μεταφορών». Σημειωτέον πως εταιρείες ελληνικών συμφερόντων (Mytilineos) δραστηριοποιούνται ήδη στη Λιβύη έχοντας αναλάβει εκεί πρότζεκτ.

Προθέσεις και ανησυχίες

Κατά τα λοιπά πάντως, η κατάσταση στη Λιβύη παραμένει ρευστή και το μέλλον αβέβαιο. Αίγυπτος και Τουρκία δεν βρίσκουν σημεία σύγκλισης. Αντιθέτως, το μεταξύ τους χάσμα δείχνει να μεγαλώνει. Το ενδεχόμενο να πάει η βορειοαφρικανική χώρα σε εκλογές τον ερχόμενο Δεκέμβριο (24 Δεκεμβρίου), όπως είναι ο στόχος, παραμένει αμφίβολο, ενώ πολλοί είναι εκείνοι που προβλέπουν ακόμη και νέες – ενδεχομένως προσωρινές – «εκρήξεις» έντασης εντός των λιβυκών συνόρων, «εκρήξεις» που δεν αποκλείεται όμως να μετατοπίσουν και τις πολιτικές ισορροπίες στο εσωτερικό, με τον Χαλίφα Χάφταρ να εξακολουθεί ως φαίνεται να επηρεάζει σε έναν βαθμό τις εξελίξεις. «Η Λιβύη παραμένει σε ένα σταυροδρόμι καθώς αδιέξοδα… και συνεχείς καθυστερήσεις… καθιστούν το δρόμο προς τις εκλογές αβέβαιο και επικίνδυνο», σημειώνουν στην τελευταία μηνιαία έκθεσή τους (Ιούλιος 2021, Νο 12) για την κατάσταση στη Λιβύη οι αναλυτές των Konrad-Adenauer-Stiftung (KAS) και LIBYA DESK.

Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, αποκτούν όμως πρόσθετο νόημα και τα μηνύματα που έστειλε ο Αγκίλα Σάλεχ μέσω Αθήνας υπέρ της αποχώρησης των Τούρκων στρατιωτών και των υποστηριζόμενων από την Τουρκία μισθοφόρων από το λιβυκό έδαφος, αλλά και κατά των τουρκολιβυκών μνημονίων Ερντογάν-Σάρατζ.

«Κύριε Πρόεδρε, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για τη στάση την οποία τηρείτε, μία στάση που οδηγεί στην τέλεση αντικειμενικών και αδιάβλητων εκλογών στη Λιβύη. Και κυρίως τη σταθερή σας στάση υπέρ της απομάκρυνσης όλων των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων και των μισθοφόρων από τη Λιβύη», είχε δηλώσει προ ημερών ο Νίκος Δένδιας, υποδεχόμενος τον Α. Σάλεχ στο υπουργείο Εξωτερικών στην Αθήνα. Σημειωτέον πως στην εν λόγω συνάντηση πήρε μέρος και ο νυν Ειδικός Απεσταλμένος του Υπουργείου Εξωτερικών για θέματα Λιβύης, πρέσβης Χριστόδουλος Λάζαρης… που αναμένεται όμως να μετακινηθεί στην πρεσβεία της Ελλάδας στην Άγκυρα.