Οι Αμερικανοί αποχωρούν από το Αφγανιστάν έπειτα από 20 – πολύνεκρα, πολυέξοδα αλλά και αδιέξοδα συνάμα – χρόνια. Αποχωρούν στη βάση της συμφωνίας που είχαν οι ίδιοι συνάψει με τους… Ταλιμπάν στη Ντόχα του Κατάρ τον Φεβρουάριο του 2020. 

Στη σκιά της αμερικανικής αποχώρησης ωστόσο (και πέρα από τις όποιες… θεωρητικές δεσμεύσεις περί εκεχειρίας από την πλευρά των Αφγανών), οι Ταλιμπάν ανακάμπτουν, κερδίζοντας έδαφος πλέον εντός των συνόρων ενάντια στις δυνάμεις του υποστηριζόμενου από τη Δύση Αφγανού προέδρου Ασράφ Γκάνι. 

Από τη μία πλευρά βρίσκονται λοιπόν πια οι Ταλιμπάν που επεκτείνουν – με τη δύναμη των όπλων – τις «κτήσεις» τους στο εσωτερικό, χωρίς όμως να μπορούν ακόμη να απειλήσουν την Καμπούλ. Και από την άλλη, οι αφγανικές δυνάμεις που μπορούν μεν προς το παρόν να υπερασπιστούν την Καμπούλ αλλά όχι και τις δεκάδες άλλες διοικητικές περιφέρειες που έχουν περάσει υπό τον έλεγχο των Ταλιμπάν τις περασμένες εβδομάδες, κοντά στα σύνορα με το Ιράν, το Τουρκμενιστάν, το Τατζικιστάν, την Κίνα και το Πακιστάν.

Οι Δυτικοί λοιπόν μπορεί να αποχωρούν, αλλά το Αφγανιστάν επιστρέφει σε τροχιά εμφυλίου, με την αναζωπύρωση της έντασης να γεννά παράλληλα και τον φόβο νέων προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών-πιέσεων. 

Συναγερμός από την Ύπατη Αρμοστεία 

Περισσότεροι από 270.000 Αφγανοί έχουν εκτοπιστεί από τον περασμένο Ιανουάριο εντός των αφγανικών συνόρων, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε προ ημερών η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR). Παράλληλα, έχουν αυξηθεί όμως και οι απώλειες μεταξύ των αμάχων: κατά 29% το πρώτο τρίμηνο του 2021 σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2020, και κατά 38% την περίοδο μεταξύ Οκτωβρίου 2020 και Μαρτίου 2021 σε σύγκριση με έναν χρόνο νωρίτερα (Οκτώβριος 2019-Μάρτιος 2020), γεγονός που προφανώς εξηγεί σε έναν βαθμό και τις τάσεις φυγής.

H Αποστολή Αρωγής των Ηνωμένων Εθνών για το Αφγανιστάν (UNAMA) υπολόγιζε ενδεικτικά, σύμφωνα με ανακοίνωση που εξέδωσε τον περασμένο Απρίλιο, σε 573 τους νεκρούς του πρώτου τριμήνου και σε 1.210 τους τραυματίες μεταξύ των αμάχων. Έκτοτε ωστόσο, το κλίμα στη χώρα έχει καταστεί ακόμη πιο βίαιο, με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό για το μέλλον. 

Δεν είναι όμως μόνο η βία και οι Ταλιμπάν που γεννούν τάσεις φυγής, είναι και προβλήματα όπως η φτώχεια, η λειψυδρία, η απουσία προοπτικής κ.ά., ειδικά εάν εκείνα συνδυαστούν και με τις αρνητικές επιπτώσεις από την έλευση της πανδημίας του κορονοϊού (COVID-19). Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, είναι βέβαιο πως πολλοί Αφγανοί θα αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη εκτός των συνόρων, στο Πακιστάν, στο Ιράν, στην Τουρκία και στην ΕΕ. 

Ο Ντράγκι προειδοποίησε 

Τουρκικά δημοσιεύματα ήδη «βλέπουν» αυξημένη κινητικότητα στα σύνορα της Τουρκίας με το Ιράν, αν και τα δεδομένα δεν είναι ακόμη επαρκώς ξεκάθαρα στην περιοχή. Ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι έχει ήδη από τον περασμένο Ιούνιο καλέσει την Ευρώπη να προετοιμαστεί για την έλευση νέων αυξημένων προσφυγικών/μεταναστευτικών ροών από το Αφγανιστάν.

Στο ίδιο πλαίσιο, η κυβέρνηση του Αφγανιστάν απηύθυνε προ ημερών έκκληση προς τους Ευρωπαίους να παγώσουν για ένα διάστημα τουλάχιστον τριών μηνών τις επιστροφές/απελάσεις Αφγανών των οποίων οι αιτήσεις ασύλου απορρίφθηκαν, με τη γερμανική κυβέρνηση ωστόσο να απαντά αρνητικά (αν και το Βερολίνο διευκρινίζει ότι το θέμα πρόκειται να επανεξεταστεί, όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ανάλογα με τις εξελίξεις).   

Πακιστάν και Ιράν «οχυρώνονται» 

Η κυβέρνηση του Πακιστάν πάντως, από την πλευρά της, διαμηνύει πως «δεν είναι σε θέση να δεχτεί επιπλέον πρόσφυγες από το Αφγανιστάν», αν και υπάρχουν εκτιμήσεις που υπολογίζουν σε περίπου 700.000 τους Αφγανούς που θα επιχειρούσαν να περάσουν στο Πακιστάν μέσα σε ένα διάστημα 12 μηνών εάν ο εμφύλιος πίσω στο Αφγανιστάν οξυνόταν.

Ο Πακιστανός πρωθυπουργός Ιμράν Χαν είχε διαμηνύσει τον περασμένο Ιούνιο, μέσα από τις σελίδες των Τάιμς της Νέας Υόρκης, πως η χώρα τους πρόκειται να κρατήσει κλειστά τα σύνορά της απέναντι σε ενδεχόμενα νέα κύματα Αφγανών προσφύγων/μεταναστών. Σημειωτέον πως τα μήκους 2.640 χιλιομέτρων σύνορα του Πακιστάν με το Αφγανιστάν καλύπτονται πια σε ποσοστό περίπου 90% από φράκτες.

Το Πακιστάν λοιπόν, το οποίο φιλοξενεί ήδη περίπου 2 εκατομμύρια Αφγανούς εντός των συνόρων του, διαμηνύει πως δεν πρόκειται να δεχθεί άλλους, αν και πρακτικά είναι πιθανό να δημιουργηθούν προσφυγικοί καταυλισμοί «πάνω» στη μεθοριακή γραμμή εάν προκύψει σχετική ανάγκη.  

Και το Ιράν ωστόσο από την άλλη πλευρά φαντάζει πια λιγότερο ελκυστικό, λόγω της κακής κατάστασης στην οποία βρίσκεται η ιρανική οικονομία (με τα οικονομικά δεδομένα να έχουν επιδεινωθεί μετά το 2018) και των αρνητικότατων επιπτώσεων που είχε στη χώρα η έλευση της πανδημίας του κορονοϊού, ενώ προβληματισμό προκαλεί και η σκληρή νομοθεσία κατά των παράτυπων μεταναστών που προωθείται από την πλευρά της Τεχεράνης. 

Μνήμες Έβρου 

Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, είναι όντως πιθανό να δούμε και αυξήσεις στους αριθμούς των Αφγανών που θα επιχειρήσουν να περάσουν στην Τουρκία και από εκεί στην Ευρώπη. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να λειτουργήσει ωστόσο και ως «όπλο»-«εργαλείο» στα χέρια της Άγκυρας εάν η τελευταία επιχειρήσει να την εκμεταλλευτεί για να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τη διαπραγματευτική της ισχύ έναντι της ΕΕ στον δρόμο προς τις γερμανικές ομοσπονδιακές εκλογές του ερχόμενου Σεπτεμβρίου, διεκδικώντας ποικίλα (κι όχι μόνο σχετικά με το μεταναστευτικό) ανταλλάγματα. 

Υπενθυμίζεται πως πολλοί (εάν όχι οι περισσότεροι) από τους ανθρώπους που είχαν βρεθεί τον Φεβρουάριο-Μάρτιο του 2020 να «πολιορκούν» κατά τρόπο συντονισμένο τα ελληνικά σύνορα στον Έβρο υπό την καθοδήγηση της Άγκυρας ήταν Αφγανοί.   

Δεν θα έπρεπε, ωστόσο, κανείς να πέφτει από τα σύννεφα. Όσα συμβαίνουν έχουν άλλωστε ήδη προβλεφθεί. «Η απόφαση του Μπάιντεν να αποσύρει τα στρατεύματα από το Αφγανιστάν γεννά τον κίνδυνο μεγάλης προσφυγικής κρίσης», προειδοποιούσαν οι αναλυτές του αμερικανικού ινστιτούτου Brookings ήδη από τον περασμένο Απρίλιο (με την υποσημείωση ότι πρόκειται για τους Τούρκους αναλυτές Kemal Kirişci και Fulya Memisoglu), προβλέποντας τότε την επιστροφή στο προσκήνιο των Ταλιμπάν και της αλ-Κάιντα.  

Οι αναλυτές του Brookings μας υπενθύμιζαν όμως τότε και κάποια άλλα αξιοσημείωτα στοιχεία (που δεν αποκλείεται να ξαναβρούμε κάποια στιγμή μπροστά μας, ανάλογα με τις εξελίξεις): Πως οι Αφγανοί ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη αριθμητικά ομάδα μεταξύ όσων είχαν κάνει το ταξίδι προς την Ευρώπη τη δύσκολη περίοδο 2015-2016, ότι οι Αφγανοί ήταν η η πολυπληθέστερη ομάδα μεταξύ όσων εισέρχονταν στην Ελλάδα πίσω στις αρχές του 2020 δια θαλάσσης, αλλά και ότι περίπου οι μισοί από τους Αφγανούς που βρίσκονται στην Τουρκία εξακολουθούν να θέλουν να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς την Ευρώπη…    

Ο φράκτης στον Έβρο είναι πάντως ήδη έτοιμος και «δεν πέφτει ούτε με άρμα» όπως λέγεται…