Αρχής γενομένης από τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου, η Κωνσταντινούπολη «βράζει» και ενίοτε «εκρήγνυται»… με επίκεντρο το Πανεπιστήμιο Μπογάζιτσι (Boğaziçi) στην ευρωπαϊκή πλευρά του Βοσπόρου. Συνολικά χιλιάδες Τούρκοι (φοιτητές, καθηγητές κ.ά.) έχουν βγει τις τελευταίες εβδομάδες στους δρόμους των μεγαλύτερων τουρκικών πόλεων (της Κωνσταντινούπολης, της Άγκυρας, της Σμύρνης), διαδηλώνοντας ενάντια στην απόφαση-φιρμάνι του προέδρου Ερντογάν να διορίσει πρύτανη στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου «έναν δικό του»: τον προερχόμενο από το κυβερνών ισλαμοσυντηρητικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) Μελίχ Μπουλού… που δεν ήταν όμως καν καθηγητής στο εν λόγω πανεπιστήμιο.

«Οι ακαδημαϊκοί του πανεπιστημίου εκλέγουν τον πρύτανη μέσα από τις τάξεις τους. Επιλέγοντας έναν προερχόμενο από έξω εντεταλμένο της προτίμησής του, ο Ερντογάν ξεκινά μάχη για τον έλεγχο ενός πανεπιστημίου που είναι από τα καλύτερα της Τουρκίας […] Ως πάλαι ποτέ τμήμα του ιδρυθέντος από Αμερικανούς Robert College, το Πανεπιστήμιο Μπογάζιτσι φημίζεται για τη δυτικότροπη, φιλελεύθερη κουλτούρα του. Ως τέτοιο, βρίσκεται εδώ και καιρό στο στόχαστρο του Ερντογάν και των συντηρητικών υποστηρικτών του, που όχι μόνο επωφθαλμιούν το κύρος του συγκεκριμένου πανεπιστημίου αλλά και αποδοκιμάζουν τις φιλελεύθερες τάσεις του», γράφουν χαρακτηριστικά οι Times της Νέας Υόρκης.

Εκατοντάδες διαδηλωτές έχουν συλληφθεί και δεκάδες ξυλοκοπηθεί τις τελευταίες τέσσερις εβδομάδες στην Τουρκία, πολλοί εξ αυτών σε «ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση», με την αστυνομία να ρίχνει πλαστικές σφαίρες και δακρυγόνα, και τον ίδιο τον Τούρκο πρόεδρο να αποκηρύσσει όσους τολμούν να διαμαρτύρονται ως «τρομοκράτες»… «ξένους προς τις τουρκικές εθνικές και πνευματικές αξίες».

Το τουρκικό καθεστώς έχει, παράλληλα, επιδοθεί και σε ένα ομοφοβικό παραλήρημα ενάντια στους διαδηλωτές, κάποιοι από τους οποίους ανήκουν στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, με τον υπουργό Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού να τους αποκηρύσσει ως «διεστραμμένους», τον κυβερνητικό εταίρο Ντεβλέτ Μπαχτσελί να τους χαρακτηρίζει «δηλητηριώδη φίδια που πρέπει να χάσουν τα κεφάλια τους», και τον ίδιο τον Ερντογάν να φτάνει στο σημείο να υποστηρίξει εν έτει 2021 ότι «δεν υπάρχουν ομοφυλόφιλοι στην Τουρκία»… Ποιος; Ο Ερντογάν που άλλοτε φωτογραφιζόταν δίπλα στην τρανσέξουαλ Τουρκάλα «ντίβα» Μπουλέντ Ερσόι…

Το αντικυβερνητικό κύμα-κίνημα μπορεί να μην έχει, τουλάχιστον προσώρας, προσλάβει τις «διαστάσεις» που είχαν οι πολύνεκρες διαμαρτυρίες του 2013 γύρω από το Γκεζί και την Ταξίμ στην Κωνσταντινούπολη, πλην όμως το Γκεζί έρχεται αναπόδραστα στο νου, όπως προκύπτει άλλωστε μέσα από τα λεγόμενα του ιδίου του Ερντογάν. «Αυτή η χώρα δεν πρόκειται να ξαναζήσει άλλο Γκεζί. Δεν θα το επιτρέψουμε», διεμήνυσε ο Τούρκος πρόεδρος στις 3 Φεβρουαρίου, απευθυνόμενος μέσω τηλεδιάσκεψης σε μέλη του κόμματός του.

Για τον 67χρονο Ερντογάν και τους συν αυτώ, τα γεγονότα του 2013 ήταν μια «απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης εκ των έσω», μια «καλά ενορχηστρωμένη συνωμοσία που είχε και τη στήριξη κύκλων του εξωτερικού». Ο Οσμάν Καβαλά για παράδειγμα, που βρίσκεται στη φυλακή ήδη από το φθινόπωρο του 2017, είχε κατηγορηθεί πως «χρηματοδότησε το κίνημα διαμαρτυρίας του Γκεζί… με στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης Ερντογάν», κατηγορία για την οποία αθωώθηκε μεν πριν από έναν χρόνο (τον Φεβρουάριο του 2020)… χωρίς όμως να αποφυλακιστεί…

Σχεδόν οχτώ χρόνια μετά το Γκεζί, διερωτάται κανείς εάν και σε ποιο βαθμό θα μπορούσαν οι φοιτητές ενός και μόνο τουρκικού Πανεπιστημίου να πλήξουν πολιτικά το ισλαμοεθνικιστικό κατεστημένο (AKP-MHP).

Πολλοί από όσους μιλούν – εδώ και χρόνια είναι η αλήθεια – για το «τέλος» του Ερντογάν, κινδυνεύουν πια να φανούν «γραφικοί», όχι για κανέναν άλλο λόγο αλλά γιατί οι προβλέψεις τους έχουν διαψευστεί ξανά και ξανά. Πέρα από τα όποια κλισέ ωστόσο, η φθορά είναι πλέον δεδομένη για τον Τούρκο πρόεδρο.

Πολλαπλή η φθορά για τον Ερντογάν

Ο Ερντογάν, για να μπορέσει να συνεχίσει να κυβερνά, βασίζεται πια στους Γκρίζους Λύκους (MHP) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, πράγμα που όμως δυσκολεύει την επιχειρούμενη επαναπροσέγγισή του με την Ευρώπη (σε μια περίοδο κατά την οποία Παρίσι, Βερολίνο και Βιέννη στρέφονται ενάντια στα ευρωπαϊκά παραρτήματα των Γκρίζων Λύκων). Ο Μπαχτσελί είναι «σωσίβιο» για το καθεστώς Ερντογάν αλλά και «βαρίδι» συνάμα, καθώς η εμπλοκή του προκαλεί εντάσεις εντός του AKP. Τα ραντεβού που είχε ο Ερντογάν τον Ιανουάριο με στελέχη του Κόμματος Ευδαιμονίας (Saadet) αλλά με την ηγεσία της ακροδεξιάς παράταξης BBP φανερώνουν… πολιτικές ζυμώσεις στον δρόμο προς το εκλογικό-επετειακό 2023, ζυμώσεις οι οποίες όμως με τη σειρά τους προδίδουν και πολιτικές αδυναμίες ή απώλειες. Αδυναμίες και απώλειες που αποτυπώνονται πλέον στις δημοσκοπήσεις (MetroPoll), με την καλούμενη Συμμαχία του Λαού – Cumhur İttifakı των AKP-MHP να είναι πια οχτώ ποσοστιαίες μονάδες πίσω από την αντιπολιτευόμενη Συμμαχία του Έθνους – Millet İttifakı.

Ο Ερντογάν έχει πια – από τις δημοτικές εκλογές του 2019 και έπειτα – χάσει τις δημαρχίες σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη, πράγμα πρωτοφανές. Έχει, επίσης, «χάσει» από υπουργό και έναν άνθρωπο του στενού οικογενειακού του περιβάλλοντος: τον γαμπρό του, Μπεράτ Αλμπαϊράκ. Το γεγονός ότι ο Αλμπαϊράκ «εκδιώχθηκε» από την κυβέρνηση ενώ δεχόταν τα πυρά συμπολίτευσης (MHP) και αντιπολίτευσης (CHP), δεν είναι σε καμία περίπτωση θετικό για την προεδρική οικογένεια, κι αυτό ανεξάρτητα από τους όποιους (καιροσκοπικούς) χειρισμούς του ιδίου του Ερντογάν.

Ο Ερντογάν έχει, όμως, πια επισήμως απέναντί του, ως αντιπάλους, και πολλούς από τους πολιτικούς που κατείχαν κορυφαία κυβερνητικά πόστα κατά την περίοδο των διαμαρτυριών του Γκεζί το 2013. Ο Αχμέτ Νταβούτογλου και ο Αλί Μπαμπατζάν είναι πια στην αντιπολίτευση, ηγούμενοι των παρατάξεων Gelecek και DEVA αντίστοιχα, ενώ οι Αμπντουλάχ Γκιούλ και Μπουλέντ Αρίντς έχουν επίσης πάρει αποστάσεις από την κυβέρνηση και το AKP.

Ο Ερντογάν, από την πλευρά του, εμφανίστηκε μόλις την περασμένη Δευτέρα (1η Φεβρουαρίου) διατεθειμένος να συζητήσει ακόμη και νέες αλλαγές στο τουρκικό Σύνταγμα. Κι αυτό, μόλις τρία χρόνια έπειτα από τη συνταγματική αναθεώρηση του 2017 που είχε ο ίδιος προωθήσει, μια συνταγματική αναθεώρηση που υποτίθεται ότι θα έλυνε όλα τα προβλήματα της Τουρκίας όπως υποστήριζε τότε εκείνος. Η κίνηση του Τούρκου προέδρου να ανακινήσει εκ νέου θέμα συνταγματικών αλλαγών αποτελεί επί της ουσίας παραδοχή ήττας εκ μέρους του.

«Ασύμβατη» η Τουρκία με ΝΑΤΟ και ΗΠΑ

Όσο για τη διοίκηση του Τζο Μπάιντεν στις ΗΠΑ, εκείνη παρενέβη δυναμικά στις 4 Φεβρουαρίου, με τον εκπρόσωπο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Νεντ Πράις, να παίρνει δημοσίως το μέρος των Τούρκων διαδηλωτών (τόσο των φοιτητών του Μπογάζιτσι όσο και της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας) καταδικάζοντας τη στάση αλλά και τη ρητορική του καθεστώτος Ερντογάν. «Η ελευθερία της έκφρασης αποτελεί σημαντικό στοιχείο κάθε ζωντανής, λειτουργικής δημοκρατίας και πρέπει να προστατεύεται», θα δήλωνε, μεταξύ άλλων, ο Αμερικανός αναφερόμενος στις «ειρηνικές διαδηλώσεις στην Τουρκία».

«Συνιστούμε σε όσους προτίθενται να κάνουν κήρυγμα στην Τουρκία για τη δημοκρατία να κοιτάξουν πρώτα στον καθρέφτη. Κανείς δεν θα έπρεπε να ξεπερνά τα όρια και να παρεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις της Τουρκίας», θα ερχόταν άμεση η απάντηση από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο ωστόσο δεν κατονόμασε στην ανακοίνωσή του ούτε τις ΗΠΑ, ούτε τον εκπρόσωπο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ… παρά μόνο τους «φωτογράφησε» αναφερόμενο σε «δηλώσεις συγκεκριμένων κύκλων του εξωτερικού».

Ενοχλημένος από την αμερικανική κριτική, ο – «αγαπητός» στους Τούρκους εθνικιστές – υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού θα έβγαινε στην αντεπίθεση, υποστηρίζοντας μέσα από τις σελίδες της Hürriyet ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «προφανώς και ήταν» πίσω από την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016. Άμεση (και σκληρή) θα ερχόταν όμως και η απάντηση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, με τον Νεντ Πράις να αποκηρύσσει «τους ισχυρισμούς κορυφαίων Τούρκων αξιωματούχων» ως «ψευδείς», «αβάσιμους», «ανεύθυνους» και… «ασύμβατους με τη θέση της Τουρκίας ως συμμάχου στο ΝΑΤΟ και στρατηγικού εταίρου των Ηνωμένων Πολιτειών».

Από την αμερικανο-τουρκική κόντρα δεν θα μπορούσε, φυσικά, να απουσιάσει και ο ίδιος ο Ερντογάν, που έσπευσε την Παρασκευή, 05 Φεβρουαρίου, να ρίξει λάδι στη φωτιά υποστηρίζοντας ότι «στο όνομα της δημοκρατίας, οι ΗΠΑ θα έπρεπε να ντρέπουνται» για όλα όσα έχουν συμβεί εντός των συνόρων τους…

Το Μπογάζιτσι από μόνο του δεν φαίνεται να αρκεί για να πλήξει τον Ερντογάν, αν και υπάρχουν κομμάτια της τουρκικής αντιπολίτευσης (HDP, CHP, TİP κ.ά.) που σπεύδουν να συνταχθούν με τους διαδηλωτές. Οι διαμαρτυρίες της τουρκικής ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας επίσης δεν αρκούν. Εάν συνδυαστούν, ωστόσο, όλα αυτά με την πανδημία και τις επιπτώσεις της, με τον πληθωρισμό (15% τον Ιανουάριο) και τις δικές του επιπτώσεις, με τις δημοσκοπήσεις αλλά και με τις δεδομένες εκλογικές απώλειες για το AKP, ειδικά στα μεγάλα τουρκικά αστικά κέντρα, τότε το μέλλον φαντάζει αβέβαιο και το «τέλος» του Ερντογάν… όντως περισσότερο πιθανό.